BLUE JEANS TARİHİNDE İZMİR’İN ÖNEMİ 04.07.2019
70’li 80’ yıllarda gençler kot pantolon modasını takip etmeye başladılar. Fakat yurt içinde üretilen
Kot pantolonlar pek kaliteli değildi. Yıkanınca renkleri mora çalar eskimesi pek hoş olmazdı. Amerika orijinli pantolonlar tercih edilirdi. (Levi’s.Wrangler,Lee Cooper,Lee,Rifle) Bu pantolonların renkleri atmaz taşlamayla istenen hafif beyazlık elde edilirdi. Cep kenarlarında bakır kapsülleri ve kullanılan YKK marka fermuarlar sağlamlık hissini artırırdı. Kullanım kolaylığı tercih sebebiydi. İllegal yollardan gelen pantolonlar el altından satılırdı. O yıllarda Türkiye’de Denim kumaş üretimi yapılıyordu fakat markamız olmamasından ünlü markalara kumaş verilirdi. Yurt dışında bizim kumaşlarla üretilen pantolonlar kaçak olarak ülkemizde satıldı. 80’yıllarda T.Özal’ın Serbest ithalat rejimleri sonucunda yerli üretim yapan kot firmaları düşen satış ve buna karşılık düşen üretimler sonucunda çok zor durumda kaldılar.
O günlerde Türkiye’de İmalat sanayinin dinamizm kazanmasına karşın bir kot pantolon yapılamaması ve dışardan kaçak olarak gelmesi yurttaş olarak gururumu kırıyordu. Bu konuya odaklanarak bakınca Anadolu topraklarında Osmanlı döneminde çok yoğun bir tekstil üretimi olduğunu görebiliriz. Loncalara bağlı hirfetler* tarafından Bursa’da ipekli, kemha**, brokar*** Denizli civarında pamuklu İzmir ve interlandında pamuklu denim kumaş üretiliyordu.17.ve 18. Yıllarda Levant ticareti
İhracatı çok artırmıştı. Venedik, Ceneviz, Rusya, İran, Fransa ve İspanya’ya sürekli dışsatım yapılıyordu. Ta ki 19.Y.Y da Avrupa’nın üretimde makineleşmesi ve ucuz işgücü, düşük üretim maliyetleri ile düşük fiyatlı ürünleri pazara sunmasına kadar.
İzmir de üretilen denim kumaşlar İndigo da denilen çivit boyası ile boyanıyordu. İzmir en büyük çivit ithalatçısıydı. 18.yy.başında denim kumaşı Fransa’ya ihraç ediliyordu. O sıralarda 3 milyon Fransız Frangı gibi yüksek meblağlara ulaşınca hükümet endişelendi ve tekrar İspanyaya ihraç etme yolunu seçti.(Paul Masson Marsilya tic. Od. kayıtlarından yararlanmıştır.) Kumaşı alan İspanya Amerika’da ki plantasyonlarındaki kölelere giydirmek için dayanıklı tulum ve pantolon üreterek Amerika’daki kolonilerine gönderdi. Daha sonra mavi pamuklular Amerika tarafından Güney eyaletlerinde pamuk tarlalarında çalışan siyah köleler için kullanıldı. Amerika’da 1873 yılında Blue jeans patenti alındı. İşçi ve yoksul sınıfının giysisi vahşi Batının kovboyları sayesinde tüm Amerika’ya yayıldı. Asıl Bluejans pantolonlar Alman göçmeni Levi Strauss ve terzi Jacob Davis’in ortak ürünüdür. 1950’ lere geldiğimizde James Dean gibi ünlü yıldızların bluejean giymesiyle tüm Dünyaya yayıldı. Marlon Brando, Marilyn Monroe, Elvis Presley gibi ünlülerin Bluejean ile poz vermeleri sonucunda popüler kültürün simgesi oldu. Önceleri emekçi kesimin giysisi olan bu pantolonlar daha sonra hippilerden zenginlere ve anarşistlere asi gençlere kadar her kesimden insanlar tarafından giyilmeye başladı.
Dünya popüler kültürünün sembolü olan milyarlarca dolarlık satış hacmine sahip denim kumaşının ilk olarak İzmir’den çıkmış olması çok enteresan değil mi? İşin diğer bir boyutu Naif sevecen Ege insanı ekmek parası için ürettiği kumaşların Dünyanın bir ucunda eza cefa çeken zavallı köleler tarafından giyildiğini hiç bilemedi. Saygılarımla.
*Kunduracılık, duvarcılık, demircilik, marangozluk ,dokumacılık ve bunun gibi küçük el sanatlarına verilen genel ad.
**Üzeri hafifçe tüylü ipek kumaş türü.
***Üzeri altın ve gümüşle işli ipek kumaş.
Kaynak: Halil İnalcık Devlet-i Aliyye 1.Cilt İş bankası Kültür yayınları