KOLONYALI MENDİL OLDU ISLAK MENDİL
Bugünlerde insanlığın karşı karşıya kaldığı Covıd 19 adlı virüsün enfekte olmasının neden olduğu endişeler maddi manevi sıkıntılar ve can kayıpları diğer gündem konularını unutturmuştur.
Temizliğin ve dezenfektanların önemi acı bir şekilde aniden kendini hatırlatmıştır. En ucuz, en ulaşılabilir ve en yaygın dezenfenfektan olan kolonyanın vazgeçilmez olduğunu görmüş olduk.
Kolonya, ilk kez 1690 yılında İtalyan Giovanni Paolo Feminis tarafından Köln'de üretilmiştir. Kolonya ilk bulunduğu yıllarda bugünkü gibi kozmetik değil, tıbbi amaçlar için kullanılıyordu. O dönemdeki formülünde biberiye, portakal çiçeği, bergamot ile limon bulunan karışım, sindirim sistemi rahatsızlıklarında şekere damlatılarak alınıyor ya da şaraba karıştırılarak içiliyordu. Ayrıca ağız çalkalama, yara temizliği, kas ve eklem ağrıları için de solüsyon olarak kullanılıyordu. Osmanlı İmparatorluğuna 2.Abdülhamid zamanında 1876 dan sonra ithal yolu ile gelmiştir. İlk yerli üretim kolonya Ahmet Faruki tarafından Faruki markasıyla imal edilmiştir. Günümüzde
Şimdilerde kalmadı ama 80’li yıllara kadar kolonya eczanelerde ve bakkallarda açık olarak satılırdı yani kendi şişenizi götürür doldurturdunuz. Altı cam damacana üstündeki ölçülü bir kap içine turuncu lastik hava pompası (El ile şişen tansiyon aleti pompası gibi) ile pompalanır ince bir musluktan şişeye doldurulurdu.
2000’li yıllarda ülkemizde muhafazakar iklim esintileri ile kolonya talep ve arzında değişiklikler oldu. Kolonyalar terkibinde alkol ihtiva etmesinden dolayı geri plana itildiler. Etil alkol içerisine esans katımı veya tentür yöntemi ile yapılan kolonyalar daha sonra de iyonize su veya saf su içine esans karışımı ile yapılmaya başlandı. Etiket bilgilerinde “Alkolsüz veya Alcohol free” yazılarak piyasaya sürüldü. Konuya hassas yaklaşan vatandaşlar için kafa karıştırıcı olduğundan pek piyasa yapamadı. Kolonyaların diğer modern rakipleri deodorantlar içlerinde Antiperspirant terleme önleyici ihtiva ettiğinden gençler tarafından çok tüketilir oldu.
Bu arada kolonya benzeri iki ayrı ürün olan parfüm ve esansı unutmamak gerekir. Parfüm kelimesi Latince kökenli olup (Dumandan çıkan) anlamındaki (Per-fumüm) kökünden gelmektedir. Bu kelimeden anlaşılacağı gibi insan hayatına kokunun tütsü ile girdiği görülmektedir. O çağlarda mistik bir öge olan tütsü, kokulu bitkilerden kokulu çiçeklerden elde edilen yağların ince çubuklarla yakılması ile çıkan duman dini törenlerde tanrıları memnun etmek için kullanılmıştır.
Esans Fransızca dan Essence kelimesinin okunuşu ile Türkçeye girmiştir. Natural genellikle nebati hammaddelerden kokulu bitkilerden fiziksel metotlarla elde edilen az çok uçucu ürünlerdir. Uçan yağ olarak anılmaktadır.
Yakın zamana kadar cami önlerinde ve sokak aralarında seyyar kokular satan insanlar vardı. Camlı kutuların içinde küçücük şişelerde bin bir çeşit koku satarlardı. Bu mesleğe Miscilik denirdi. Bu yaşlı amcaların rayihaları kendilerinden önce mahalleye girerdi. Son yıllarda ülkemizde marka olmuş pahalı parfümlerin ucuz taklitlerini satan modern Misciler türedi.
80'li yıllarda kolonya şişesi taşıma külfetinden kurtaran kolonyalı mendiller icad oldu ve yaygınlaşmaya başladı.(Çatal kaşık eskiden kağıt ambalajda masaya gelmezdi. Pembe kağıtlara çatalın dişlerine geçmiş sarılmış olarak verilirdi. Masalarda peçete yerine pembe veya bebek mavisi pelür dudak kağıtları bulunurdu. Ağız temizliği için kullanılırdı.) Yemekten sonra el yıkamak yerine kolonyalı mendille silmek kötü bir alışkanlık haline geldi. Bunun sebebi masada veya kasada cömertçe ikram edilmesi oldu. Kolonyalı mendil bu süreçte vazgeçilmez bir reklam nesnesi haline gelmiştir. Kolonyalı mendiller zamanın taleplerine uyarak ıslak mendile evrilmişlerdir. Islak mendiller; basitçe Alkol içermeyen saf su ve parfüm ile ıslatılmış kağıtlardı. Çeşitli kullanım alanlarına göre farklı boyut ve ambalajlarda üretildiler. Sonradan ıslak mendiller merdiven altı tabir edilen işletmelerde ve matbaa benzeri yerlerde standartlara uymadan üretilmeye başlandı. Aslında ıslak mendil sıvısı temizleme işlemi yapacak irritasyonu (Tahriş ediciliği) düşük bir madde, su, koruyucu, esans, ve PH ayarlayıcı maddelerden üretilmesi gerekmektedir. Birçok ıslak mendil üretiminde methylizothiazolinon gibi ciltte irritasyona sebep olan toksik bir madde kullanılmaktadır. Petrolden üretilen sentetik parfümler ilave edilmektedir. Genellikle yeni nesil anneler bebek altı ve çocuk temizliğinde yaygın olarak ıslak mendil kullanıyorlar. Yapılan araştırmalar fazla parfüme maruz kalan çocuklar astım sorunları yaşıyor. Ekosisteme zararlı formaldehit kullanıldığı denetimlerde ortaya çıkmıştır. Islak mendil hammaddesi değişik oranlarda viskon/polyester karışımı tekstil malzemeler rulo halinde Çin’den ithal edilerek kullanılıyor.
Kolonyanın ve içinde kullanılan etanolün dezenfenfekte etmedeki etkinliği tartışılmaz fakat hijyen özelliği olmayan yanlış algıya sebep olan ıslak mendiller konusunda halkımızı uyarmakta fayda var.
Halkımızın elinden ağzından başlayarak yüzünden kulaklarından ayakkabısına kadar temizlik işinde efektif olarak kullandığı ıslak mendilin, ve son günlerde aranır meta olan kolonyanın kısa tarihine ve üretimine göz atmış olduk.
Evinizde kalın, sağlıcakla kalın.
MEHMET TAYFUN MOĞOL
21.03.2020