Manisa ve Şehir Arşivi Üzerine

Manisa ve Şehir Arşivi Üzerine

2023 Yılı temmuz ayında çok sayıda vilayetimizi içine alan bir gezi gerçekleştirdim. Çok faydalı oldu. Önceden planı yaptığım için hangi vilayette nerelere uğrayacağım belliydi. Mücbir sebeplerden listeyi tam olarak gerçekleştiremesem de maksat hâsıl oldu. Ziyaret ettiğim yerleri yıllar önce de gezmiş olmamdan dolayı şimdiki halleri ile kıyaslayabildim. Çok güzel gelişmelere gözlemledim. Bu gelişmeleri gerçekleştiren şehirlerimize gıpta ile bakmaktan kendimi alamadım.
Bunlardan biri de Erzurum’du. Burada gördüklerim içinde beni en çok etkileyen, sevindiren konuların başında Kale’nin hemen yanında tarihi bir Erzurum konağının ŞEHİR ARŞİVİ olarak düzenlenip açılmasıydı. Çok uzun zamandır Manisa için bir ŞEHİR ARŞİVİ’nin oluşturulması düşüncesi ve hayaline sahibim. Bu düşüncemi oldukça fazla yerde dile getirdim ve yakında hayata geçirileceğine inanıyorum. Şehirlerin arşive sahip olmaları bir zorunluluktur. Saat 22 civarı olmasına rağmen kapıyı açık bulunca girdim. Sağ olsunlar çok güzel karşıladılar. Henüz içinde yapılmak istenilenler ve toplamayı hedefledikleri arşiv materyalleri tamama ermemişti. Fakat heyecanları ve hevesleri tamdı. Geri kalan işler de belki bu satırları yazarken tamamlanmıştır. Görevli arkadaşlar ile görüşürken, çalışmalarda en büyük pay sahibinin Erzurum üzerine birçok eseri bulunan Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu hocamız olduğunu öğrendim. Sorularım olunca arkadaşlar hocamız ile telefonda görüştürebileceklerini söylediler. Ben de heyecanıma yenilerek o saatte kendisini rahatsız ettim. Sağ olsun aynı hissiyatın kendisinde de olduğu görünce mutlu oldum. Telefon ile görüştük bazı konuları sordum içtenlikle anlattı. Erzurum için büyük şans.


Görevli arkadaşlar yan tarafta henüz ziyarete açılmamış bir konak daha olduğunu orayı da gösterebileceklerini söylediler, memnuniyetle karşıladım. O konağa geçtik, sergilenecek eserleri görünce heyecanımız daha da arttı özellikle bir maketi görünce. Bu maketin bizim şehrimiz için yapılmasını yıllar önce dar dairede dile getirmiştim. Arzum, Manisa’da var olanlar ve günümüze erişemeyenler olmak üzere bütün tarihi eserlerin büyükçe bir şehir maketi üzerine yerleştirilerek gösterilmesiydi. Hali hazırda mevcut olmasalar da yok olan eserlerimizin hemen hepsinin yerlerini biliyoruz. Maket üzerinde gösterilmesi ile Manisa’nın bu kadar küçük bir alanda nasıl bir zenginliğe sahip olduğunu görebilecektik. Erzurum’da gezdiğim bu ikinci konakta gördüğüm maket tam da benim arzu ettiğimin vücut bulmuş şekliydi görünce heyecanım arttı. Müsaade isteyerek fotoğrafını çektim. İlgi alanıma girdiği için ister istemez kime yaptırdıklarını ve maliyetini sordum. Yapan kişinin üniversiteden bir hocamız olduğunu (maalesef adını not edemedim) ve bunu bilabedel Erzurum’a hediye olarak yaptığını öğrenince daha da mutlu oldum. Darısı Manisa’nın başına.

Şehir arşivi konusuna dönecek olursak.
“Hafıza-i beşer nisyan ile maluldür” diyor Muallim Naci. İnsanlarda olduğu gibi kurumlarda da çoğu konu maalesef unutuluyor. İnsan unutabilir, unutmak insani bir olaydır. Fakat kurumların unutmak gibi bir lüksleri olamaz. Kurumlarımızda arşivciliğin ciddi boyutlarda yapıldığını söylemek pek de doğru bir söylem olmayacaktır. Örnek ile ifade edeyim. Bir araştırma için Manisa’da muhatap kurumdan randevu aldım. Yetkiliye telefonda konuyu özet olarak ifade ettim. Kendileri kurumlarının arşivlerine güvendiklerini söylediler. Sağ olsunlar gayet iyi karşılayıp konu ile çok ilgilendiler. Talebim kurumlarına 1934 yılında atanmış müdürlerinin görevden ayrılış tarihini öğrenmekti. Göreve geliş tarihini basından öğrenmiştim. Çok uğraşmalarına rağmen maalesef bulamadılar. Bir kurumun müdürünün göreve geliş ve ayrılış tarihleri bile tutulmamıştı.  
1989 Yılında Başbakanlık Devler Arşivleri Genel Müdürlüğü Kurumlar arası Arşivcilik ve Dokümantasyon Seminerinde arşiv özetle şu şekilde tarif edilmiştir.
“Kurumların, gerçek veya tüzel kişilerin gördükleri hizmetler, yaptıkları haberleşme veya işlemler neticesi meydana gelen, toplanan, biriken ve bir maksatla saklanan dokümantasyona, söz konusu dokümantasyona bakan kuruma ve bunları barındıran yerlere verilen isimdir.”
Şehir Arşivleri, bir kentin yerel kültür mirasını yansıtan her türlü belge, yayın, kitap, fotoğraf, film, harita, folklorik öğeler gibi arşiv malzemelerinin toplandığı arşivlerdir. Şehir arşivleri kentlerin yerel kültürel mirasını koruyup, yaşatırlar
Şehirlerde tutulan arşivler o şehrin belleğinin bir parçasıdır. Her kurum kendince tutacağı arşiv ile şehrin belleğine katkıda bulunur.
Manisa’da oluşturulacak şehir arşivi, Manisa ile ilgili bütün görsel, yazılı, dijital ve diğer bütün unsurları kapsayacak şekilde olmalıdır. Ya da arşivin çerçevesini şöyle çizmek daha doğru olacaktır. Manisa Şehir Arşivi’ne girecek bir öğrenci, bir araştırmacı ya da ilgili vatandaşlar aradıklarını burada bulamıyorsa başka hiçbir yerde bulamamalı. Bu şekilde toplanmış eserler aynı zamanda şehrin arşivi ve tarihi konusunda özgüveninin artmasına sebep olacaktır. Yazımızı okuyanların hatırına Manisa’da bazı kütüphane ve dokümantasyon merkezlerimizde var olan Manisa bölümleri gelebilir. Bunlar faydalı olmakla birlikte, bahsimizin karşılığı değildir.
Manisa’da Belediyeler, Kültür Md.’lüğü gibi kurumlar güzel çalışmalara imza atmaktadırlar. MANİSA ŞEHİR ARŞİVİ’NİN de en yakın zamanda ve diğerlerine örnek teşkil edecek şekilde oluşturulacağına olan inancım ve ümidim tamdır.
Erkan Akbalık