YİRMİ İKİ SULTANLAR (ŞEHZADELER)TÜRBESİ
NACİ YENGİN
Yirmi İki Sultanlar (Şehzadeler) Türbesi, Şehzadeler İlçesi, Saray Mahallesi, Konur Sokak’ta yer almaktadır.
İşgal yıllarında Manisa yangınında kül olan Türbe Camii (Şehzade Mustafa) arsasında yer alan Yirmi İki Sultanlar (Şehzadeler) Türbesi’nin kim tarafından, hangi tarihte yaptırıldığına dair kesin bir bilgi yoktur.
Çağatay Uluçay ve İbrahim Gökçen’in “Manisa Tarihi” eserinde türbenin II. Murad zamanında Saray-ı Amire ile aynı tarihte yapıldığına dair kayıtlar mevcut ise de[1] M. Çağatay Uluçay’ın “Manisa’daki Saray-ı Amire ve Şehzadeler Türbesi” eserinde[2] Hatuniye Camii’ni yaptıran II. Bayezıd’ın oğlu Şehzade Şehinşah (1490-1503) tarafından yaptırıldığı kaydedilmektedir.
Manisa adına kapsamlı çalışma yapan Hakkı Acun da türbenin Şehzade Şehinşah tarafından Saray-ı Amire’nin bahçesine[3] yaptırıldığı kaydetmektedir.
Yirmi İki Sultanlar (Şehzadeler) Türbesi 1445-1595 yılları arasında Manisa’da valilik yapan şehzadelerin ölen kız ve erkek çocukları adına yapılmıştır.
Türbe, Sara-ı Amire’nin bahçesinde bulunan binaların bakımsız ve harap duruma düşmesi; kapısının olmaması, bazı bölümlerinin yıkılması ve sıvalarının dökülmesi üzerine 1704-1705 tarihleri arasında kapsamlı olarak bakım ve onarım görmüştür.
Türbenin 1714, 1848, 1883-1884 ve son olarak 1980 tarihlerinde bakım ve onarımdan geçirildiği anlaşılmaktadır.[4]
Yirmi İki Sultanlar (Şehzadeler) Türbesi’nde sekiz şehzade, ondört sultan sandukası bulunmaktadır. Manisa’da şehzadelik yaparak ecelleriyle ölenlerin buraya gömülmediği bilinmektedir.[5]
Türbede meftun olan şehzade ve sultanların hangi şehzade ya da hükümdar çocuklarına ait olduğu bilinmemektedir.
İstiklal Savaşı’nda Rum ve Ermeniler tarafından yakılan tarihi eserlerden birisi de Yirmi İki Sultanlar Türbesi ve Türbe Camii’dir. www.tarihistan.org
Şehzade Mustafa tarafından 1763 tarihinde onarım geçiren Türbe Camii’si Sultan Mustafa Camii adı ile bilinmektedir.[6] www.tarihistan.org
Ziyarete açık olan Yirmi İki Sultanlar Türbesi klasik Osmanlı mimari tarzında inşa edilmiş sekizgen planlı olup üzeri kubbe ile örtülmüştür. Kubbeye prizmatik Türk Üçgen Kuşağı ile geçilir.[7]
Türbe içinde doğudan batıya birbirine paralel, dört, altı, yedi ve beş tane sanduka sıralanır. Bunlardan sekizi kavuklu erkek, ondört tanesi çocuk ve kadınlara aittir.[8]
Şehzadeler Türbesi, özellikleri bakımından Osmanlı Türbeleri geleneğini yansıtır.[9]
Saruhan Sancağı’nda görev yapan şehzadeler şunlardır:
Saruhan Beyliği Yıldırım Bayezıd döneminde Osmanlı’ya bağlanmıştır. Yıldırım Bayezıd’ın Manisa’yı Osmanlı topraklarına katmasından sonra oğulları Ertuğrul ve Süleyman Çelebileri Saruhan Sancağı’na sancak beyi olarak atadığı görülür. Bu gelenek Çelebi Mehmet tarafından da devam ettirilmiştir. Şehzade Murad (II. Murat) Manisa’da sancak beyi olarak görev yapmıştır.
II. Murad’ın oğlu Şehzade Mehmet (Fatih Sultan Mehmet)’i Saruhan Sancak Beyi olarak atamıştır. Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Mustafa; II. Bayezıd’ın oğulları Abdullah, Şehinşah, Korkut, Mahmut ve Alemşah; Yavuz Sultan Selim’in oğlu Kanuni Sultan Süleyman; Kanuni’nin oğulları Mustafa, Mehmet, Selim (II. Selim); II. Selim’in oğlu Murat; III. Murat’ın oğlu Mehmet Saruhan Sancağı’nda görev yapmışlardır.[10]
Manisa’ya şehzade olarak gönderilip Osmanlı’ya padişah olanlar şunlardır:
1-Fatih Sultan Mehmed,
2-Kanuni Sultan Süleyman,
3-II. Selim,
4-III. Murad,
5-III. Mehmed,
6-Manisa’da doğan Sultan Mustafa,
www.tarihistan.org
[1] Çağatay Uluçay, İbrahim Gökçen , Manisa Tarihi, Manisa Halk Evi Yayınları. Nu: 5, Resimli Ay Matbaası, İstanbul. 1939, s. 179;
Ayrıca Bak. Hammer, Devleti Osmaniye Tarihi, Mehmet Ata Tercümesi, C. 2. S. 83
[2] M Çağatay Uluçay, Manisa’daki Saray-ı Amire ve Şehzadeler Türbesi, Manisa Halk Evi Yay. , Resimli Ay Matbaası, İstanbul. 1941, s.23
[3] Hakkı Acun, Manisa’da Türk Devri Yapıları, TTK, Ank. 1999, s.413
[4] Hakkı Acun, age, s. 413
[5] M Çağatay Uluçay, Manisa’daki Saray-ı Amire ve Şehzadeler Türbesi, Manisa Halk Evi Yay. , Resimli Ay Matbaası, İstanbul. 1941, s.25
[6] Uluçay, age, s.25
[7] Hakkı Acun, Manisa’da Türk Devri Yapıları, TTK, Ank. 1999, s.413
[8] Gürol Pehlivan, Manisa Şehrinde Evliya Kültü, Manisa İl Özel İdare Yay. Manisa 2012, s.105
[9] Hakkı Acun, Manisa’da Türk Devri Yapıları, TTK, Ank. 1999, s.414
[10] M Çağatay Uluçay, Manisa’daki Saray-ı Amire ve Şehzadeler Türbesi, Manisa Halk Evi Yay. , Resimli Ay Matbaası, İstanbul. 1941, s.5; Gürol Pehlivan, Manisa Şehrinde Evliya Kültü, Manisa İl Özel İdare Yay. Manisa 2012, s.49,50