HAMZA BEY (ALACA) HAMAMI
Yazan: Naci YENGİN
II. Murat'la beraber Manisa'ya gelen Şarabdar Hamza Bey tarafından çifte hamam olarak yaptıılıan tarihi esere sahip çıkmak gerekiyor.
Göktaşlı Mahallesi Murat Caddesi üzerinde bulunan ve halk arasında Alaca Hamam olarak bilinen tarihi II. Murat dönemine kadar giden Hamza Bey Hamamı ile ilgili 4 Ocak 2024 tarihinde gazetelerde hamamın satılacağına dair üzücü haber yer aldı.
Alaca Hamamla ilgili tarihi bilgiler daha çok İbrahim Gökçen’in “Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar” kitabına dayandığı görülür.
İbrahim Gökçen Manisa Şer’iye Sicillerinden yola çıkarak iki cilt olarak yayınladığı “Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar” kitabı Manisa için eşi benzeri bulunmayan bir hazine değerinde kaynak eseridir. Böyle müstesna eserleri tekrar yayınlamak gerekmektedir.
Hamza Bey (Alaca) hamamıyla ilgili elimizde bulunan tarihi bilgileri özetlemek gerekirse şu bilgiler verilebilir:
II. Murat büyük oğlu Şehzade Alaattin Ali’nin ölümüne çok üzülmüştür. Balkanlarda meydana gelen olaylar sonucu yapılan Edirne-Segedin Anlaşmasından sonra Manisa’da şehzade olarak görev yapan II. Mehmet’i (Fatih Sultan Mehmet) tahta çıkaran II. Murat, şehzadelik yıllarında (Börklüce Mustafa isyanının bastırılması sürecinde) bir süre kaldığı, Manisa’ya gelerek Manisa’da temelli kalmayı düşünmüş ve bu düşünceyle Saray-ı Amire, hamam, çeşme vb. bazı eserlerin yapımına öncülük etmiştir. (Ekim-Kasım 1444[1])
II. Murat, Saruhan Sancak merkezi Manisa’nın ne kadar önemli bir şehir olduğunun farkındaydı. Şehzadeliği sırasında Şeyh Bedreddin adına hareket eden Börklüce Mustafa’nın Aydın ve Manisa’daki isyanını bastırmak amacıyla birkaç ay Manisa’da bulunmuştu.
Dukas’ın ‘Bizans Tarihi’ eserinde Şehzade Murat’ın Börklüce Mustafa isyanını bastırmak amacıyla Manisa’ya geldiği detaylı bir şekilde anlatılır. “Padişah, bu faciayı duyunca, on iki yaşında bir çocuk olan oğlu Murad’ı vezir Bayezid ile birlikte, Trakya askeri ile beraber, bu mutaassıp kütle üzerine gönderdi.”[2]
II. Murat’ın Manisa’da kaldığı yılların hatırası olan ve maiyetinde bulunan şahısların yaptırdığı eserlerden birisi de II. Murat’ın şarabdarı Hamza Bey tarafından yaptırılan Hamza Bey (Alaca) Hamamıdır.
Kitabesi olmayan hamamın II. Murat'la beraber Manisa'ya gelen ve II. Murat’ın şarabdarı olduğu bilinen Hamza Bey tarafından çifte hamam olarak yaptırıldığı bilinmektedir. Bu nedenle hamamın gerçek adı Hamza Bey Hamamıdır. Hamam erkekler ve kadınlar bölümü olarak iki bölüm olarak yaptırılmıştır. Hamamın suyu Ulu Camii mahallesindeki Hasan Ağa Çeşmesinden gelmektedir.[3] Hamam zaman içinde tadilat ve tamirat geçirmiştir. 1665, 1668 yıllarında ciddi onarım geçirmiş ve bu sırada bazı değişikliklere maruz kalmıştır.
Hamza Bey Hamamı’na Alaca Hamam denmesinin nedeni Karaosmanoğlu Hacı Polat Mehmet Ağa (1807) ve Karaosmanoğlu Hacı Mehmet Sadık Bey’in (1862) tereke defterlerinde rastlanır.(Öldüklerinde bıraktıkları miras defterleri). Bu deftere göre Hacı Mehmet Sadık Beyin özel mülkü olduğu kaydedilmiştir. Ancak bunu Karaosmanoğluları dönemine ait sahiplenme (Zorla elde etme) olarak görmek gerekir.
İbrahim Gökçen’in tartışma götürmeyecek bir şekilde ortaya koyduğu gibi hamamın ilk sahibinin Hamza Bey olduğu kesindir.[4]
Hamza Bey Hamamının kadınlar bölümü olarak yaptırılan ikinci bölünün şu andaki görünümü bir bölümü yıkılmış geri kalan bölümü ise yıkılmaya yüz tutmuş haldedir. Her ne kadar onarım planlarının olduğuna dair haberler alınıyorsa da şu ana kadar konuyla ilgili herhangi bir gelişme olmamıştır.
Her geçen zaman aleyhine işleyen Hamza Bey Hamamının kadınlar bölümünün kötü ve yıkılmaya yüz tutmuş halinden kurtarılması gerekmektedir.
Halen şahıs malı olan ve bir süredir hizmet vermeyen tarihi hamamın mirasçılarının restorasyon masraflarını karşılamayacakları ve isteyen şahıs veya kurumlara satabileceklerine dair çıkan haberler doğruysa asırlara meydan okuyarak bu günlere kadar gelen böyle bir tarihi esere sahip çıkılması gerektiğini hatırlatmak isteriz.
Birçok sivil toplum kuruluşu, vakıf ve belediyelerimizin konuyla ilgileneceklerini II. Murat döneminin hatırasını yaşatmak için Hamza Bey Hamamına sahip çıkacaklarına olan ümidimiz güçlüdür.
Görüş ve önerileriniz için: [email protected]
Yazan: Naci YENGİN
II. Murat'la beraber Manisa'ya gelen Şarabdar Hamza Bey tarafından çifte hamam olarak yaptıılıan tarihi esere sahip çıkmak gerekiyor.
Göktaşlı Mahallesi Murat Caddesi üzerinde bulunan ve halk arasında Alaca Hamam olarak bilinen tarihi II. Murat dönemine kadar giden Hamza Bey Hamamı ile ilgili 4 Ocak 2024 tarihinde gazetelerde hamamın satılacağına dair üzücü haber yer aldı.
Alaca Hamamla ilgili tarihi bilgiler daha çok İbrahim Gökçen’in “Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar” kitabına dayandığı görülür.
İbrahim Gökçen Manisa Şer’iye Sicillerinden yola çıkarak iki cilt olarak yayınladığı “Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar” kitabı Manisa için eşi benzeri bulunmayan bir hazine değerinde kaynak eseridir. Böyle müstesna eserleri tekrar yayınlamak gerekmektedir.
Hamza Bey (Alaca) hamamıyla ilgili elimizde bulunan tarihi bilgileri özetlemek gerekirse şu bilgiler verilebilir:
II. Murat büyük oğlu Şehzade Alaattin Ali’nin ölümüne çok üzülmüştür. Balkanlarda meydana gelen olaylar sonucu yapılan Edirne-Segedin Anlaşmasından sonra Manisa’da şehzade olarak görev yapan II. Mehmet’i (Fatih Sultan Mehmet) tahta çıkaran II. Murat, şehzadelik yıllarında (Börklüce Mustafa isyanının bastırılması sürecinde) bir süre kaldığı, Manisa’ya gelerek Manisa’da temelli kalmayı düşünmüş ve bu düşünceyle Saray-ı Amire, hamam, çeşme vb. bazı eserlerin yapımına öncülük etmiştir. (Ekim-Kasım 1444[1])
II. Murat, Saruhan Sancak merkezi Manisa’nın ne kadar önemli bir şehir olduğunun farkındaydı. Şehzadeliği sırasında Şeyh Bedreddin adına hareket eden Börklüce Mustafa’nın Aydın ve Manisa’daki isyanını bastırmak amacıyla birkaç ay Manisa’da bulunmuştu.
Dukas’ın ‘Bizans Tarihi’ eserinde Şehzade Murat’ın Börklüce Mustafa isyanını bastırmak amacıyla Manisa’ya geldiği detaylı bir şekilde anlatılır. “Padişah, bu faciayı duyunca, on iki yaşında bir çocuk olan oğlu Murad’ı vezir Bayezid ile birlikte, Trakya askeri ile beraber, bu mutaassıp kütle üzerine gönderdi.”[2]
II. Murat’ın Manisa’da kaldığı yılların hatırası olan ve maiyetinde bulunan şahısların yaptırdığı eserlerden birisi de II. Murat’ın şarabdarı Hamza Bey tarafından yaptırılan Hamza Bey (Alaca) Hamamıdır.
Kitabesi olmayan hamamın II. Murat'la beraber Manisa'ya gelen ve II. Murat’ın şarabdarı olduğu bilinen Hamza Bey tarafından çifte hamam olarak yaptırıldığı bilinmektedir. Bu nedenle hamamın gerçek adı Hamza Bey Hamamıdır. Hamam erkekler ve kadınlar bölümü olarak iki bölüm olarak yaptırılmıştır. Hamamın suyu Ulu Camii mahallesindeki Hasan Ağa Çeşmesinden gelmektedir.[3] Hamam zaman içinde tadilat ve tamirat geçirmiştir. 1665, 1668 yıllarında ciddi onarım geçirmiş ve bu sırada bazı değişikliklere maruz kalmıştır.
Hamza Bey Hamamı’na Alaca Hamam denmesinin nedeni Karaosmanoğlu Hacı Polat Mehmet Ağa (1807) ve Karaosmanoğlu Hacı Mehmet Sadık Bey’in (1862) tereke defterlerinde rastlanır.(Öldüklerinde bıraktıkları miras defterleri). Bu deftere göre Hacı Mehmet Sadık Beyin özel mülkü olduğu kaydedilmiştir. Ancak bunu Karaosmanoğluları dönemine ait sahiplenme (Zorla elde etme) olarak görmek gerekir.
İbrahim Gökçen’in tartışma götürmeyecek bir şekilde ortaya koyduğu gibi hamamın ilk sahibinin Hamza Bey olduğu kesindir.[4]
Hamza Bey Hamamının kadınlar bölümü olarak yaptırılan ikinci bölünün şu andaki görünümü bir bölümü yıkılmış geri kalan bölümü ise yıkılmaya yüz tutmuş haldedir. Her ne kadar onarım planlarının olduğuna dair haberler alınıyorsa da şu ana kadar konuyla ilgili herhangi bir gelişme olmamıştır.
Her geçen zaman aleyhine işleyen Hamza Bey Hamamının kadınlar bölümünün kötü ve yıkılmaya yüz tutmuş halinden kurtarılması gerekmektedir.
Halen şahıs malı olan ve bir süredir hizmet vermeyen tarihi hamamın mirasçılarının restorasyon masraflarını karşılamayacakları ve isteyen şahıs veya kurumlara satabileceklerine dair çıkan haberler doğruysa asırlara meydan okuyarak bu günlere kadar gelen böyle bir tarihi esere sahip çıkılması gerektiğini hatırlatmak isteriz.
Birçok sivil toplum kuruluşu, vakıf ve belediyelerimizin konuyla ilgileneceklerini II. Murat döneminin hatırasını yaşatmak için Hamza Bey Hamamına sahip çıkacaklarına olan ümidimiz güçlüdür.
Görüş ve önerileriniz için: [email protected]
[1] İnalcık, Fatih Sultan Mehmed Han, İstanbul, 2019, s. 120,122.
[2] Dukas, Bizans Tarihi, Çeviren: VL Mirmiroğlu, İstanbul Fetih Derneği, İstanbul Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1956, s. 69.
[3] Hakkı Acun, Manisa’da Türk Devri Yapıları, TTK Yay. Ankara 1999, s.504
[4] İbrahim Gökçen, Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar, C.I, s.151,152, Hakkı Acun, Manisa’da Türk Devri Yapıları TTK, Ank. 1999, s. 504, 505; İnci Kuyulu, “Manisa Alaca( Hamza Bey) Hamamı”, Sanat Tarihi Dergisi, Yıl: 1992, C:6, Sayı: 6, 01.06.1992, ss.63-72;
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/std/article/download/5000176583/5000158718; (28 Ekim 2023, 11.03)
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/std/article/download/5000176583/5000158718; (28 Ekim 2023, 11.03)
FACEBOOK YORUMLAR