HİNDİSTANİ (VELED BEY) MEDRESESİ
NACİ YENGİN
Cumhuriyet Hamamı’nın yanındaki apartmanların içinde bir medrese olduğunu öğrendiğim yılların üzerinden epey zaman geçti! O günden sonra yolum Damacılar Kahvesi’ne düşüp Yusuf Doğan’l oturup iki kelime edecek olsam yönümü Cumhuriyet Hamamına doğru döner bir yandan dağın haşmetli heybetini seyreder bir yandan da Hindistani Medresesinin neden kurtarılamadığına dair düşüncelere dalarım!
Apartmanın bahçesinde kalan tarihe nam salmış bir medrese Hindistani Medresesi!
Hangi zihniyet, hangi gerekçeyle medresenin üzerine imar izni verdi bir türlü akıl sır erdiremem!
İnsanlar neye kime inanacağını şaşırmış durumda! Size anlatacağım Veled Bey Medresesi (Hindistani) hakkında öyle ipe sapa gelmez şeyler dolaşıyor ki insanların dilinde hayretler içinde kalıyorum. Hani doğrusunu bilmesem ben bile inanacağım anlatılanlara!
Hindistani Medresesi olarak bilinen Veled Bey Medresesi güya Fatih’in Manisa’da şehzadeliği döneminde okuduğu okulmuş! Bunu dillendirenler de Manisa’yı tanıdığını iddia eden çevreler!
Veled Bey Medresesi ile ilgili en detaylı bilgiler “Manisa’da Türk Devri Yapıları” eserinde Hakkı Acun tarafından verilmiştir.[1]
“Medrese, Ege Mahallesi, Terzi Sokaktaki evler arasında kalmıştır. Sokaktan görülmez.
Yapının kitabesi yoktur. Fakat yapının banisi Ümeradan Başayiş Ağa’nın oğlu Veled Bey’in Demirci’de H.866/M. 1461-1462 tarihli bir çeşmenin olduğunu biliyoruz. Muhtemelen bu medrese de aynı tarihlerde yapılmıştır. Ayrıca medresenin H. 1032/M. 1622-1623 tarihli vakıf muhasebe kaydı vardır.”
“Medresenin, tarihi bilinen tek onarımı, H. 1077/M. 1666-1677 de gerçekleştirilmiştir. 1978 de yapı içinde oturanların ifadesine göre; önce medrese iken sonra Karaosmanoğlu Osman Bey’in imarethanesi olarak kullanılmıştır.(...) Medresenin Sinan Bey Medresesine benzediğini söyleyebiliriz.”[2]
Hakkı Acun’un Ağustos 1978 ve Temmuz 1995 tarihleri arasında yapmış olduğu incelemelerde Veled Bey Medresesi ile ilgili detaylı, doğru bilgilere ulaşamadığı görülmektedir!
Medresenin Salihli, Akhisar, Demirci Başayiş Yörüklerinden Veled Bey adına 1461’de yatırıldığına dair bilgiler genel kabul görmektedir.
1922 Yunan yangınında yanan Medrese binası üzerine Ertuğrul Dayıoğlunun belediye başkanlığı döneminde imar izni verilerek apartman yapılmıştır.
Manisa’nın tanınmış simalarından Tezcan Karadanışam2ın anlatımına göre Hindistani Medresesi’nin son Müderrisi Hasan Efendidir. Hasan Efendi Havuzlu Çarşı’da manifaturacılık yapan Hasan Demir’in dedesidir. Hasan Efendi, iyi bir eğitim almış, ileri görüşlü, yeni fikirlere açık, sarık sarıp kravat takan Cumhuriyet öncesi âlimlerinden birisidir.
Medresenin mimari özellikleri şöyledir: Kesme taş, kaba taş ve yer yer tuğladan yapılmış olan medrese kare planlı bir yapıdır. Girişten sonra kare planlı bir avlu ve bunun çevresinde sıralanmış medrese hücreleri bulunmaktadır. Girişin karşısına gelen eyvan şeklindeki dershane bölümü kare planlı olup, üzeri sekizgen kasnak üzerine kubbe ile örtülmüştür.
Medrese ile ilgili tapu kayıtları ve medrese arsasına imar izninin verilmesiyle ilgili resmi kayıtlar şunlardır:
TC
VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Abideler Şube Müdürlüğü
Dosya:45/323
Ankara. 9.11.1976
Vakıflar Genel Müdürlüğüne
Manisa
İlgi: 9.9.1976 tarih ve 1833 sayılı yazıya karşılıktır.
Medrese yanına yapılan inşaat hakkında bina eski eser olduğuna göre 1710 sayılı kanunun tanıdığı hakların kullanılmasına devam olunması ve 1605 sayılı imar kanununun ek 6.maddesi gereği belediyeye müracaat ile binanın çevresinin açılması için gerekli istimlâk işlemlerinin yapılmasının temini bilahare eski eserin idaremizce onarılabileceğine bilgi edinilmesini rica ederim.
Vakıflar Genel Müdürü. Y
İmza
Manisa’nın en eski medreselerinden birisi olan Hindistani (Veled Bey) medresesinde nufus ve yoklama defterlerine göre 1901 Yılı Maarif Salnamesi’nde 18 öğrencinin öğrenim gördüğü kaydedilmektedir.[3]
Görüldüğü üzere Hindistani Medresesinin imar izni vakıflar tarafından verilmiş olup onarım hakları saklı tutulmuştur. Bu durumda halen atıl durumda bulunan medresenin bir an önce onarımının yapılması gerekmektedir.
Manisa İli, Şehzadeler İlçesi Ege Mahallesi, 20 M 3a pafta, 367 ada, 33 parselde kayıtlı mülkiyeti Adil ve Behiye Erdoğan ait taşınmazın içerisinde kalan Hindistani (Veled Bey) medresesinin ivedilikle önce onarımı gerekmektedir.
Hindistani (Veled Bey)Medresesi ise çevresine kuşatan binaların arasından ilgiye kavuşmayı bekliyor.