Manisa’da Yunan Yangınına Dair Yayınlanmamış Fotoğraflar
(Manisa'nın Yangın Sonrası Genel Görünümü)
Manisa'da Yunan işgali 25 Mayıs 1919'dan 8 Eylül 1922'ye kadar devam etmiştir.
Şimdiye kadar birkaç fotoğraf dışında Manisa'da Yunan yangının tahribatını gösteren fotoğraflar sınırlıydı. Ancak Yunan Yangının Manisa'da vermiş olduğu tahribatı bütün çıplaklığıyla ortaa koyan fotoğraflara ulaşıldı.
Fransız banker Albert Kahn'ın ilk renkli fotoğraf makineleri ile Türkiye’ye gönderdiği Frédéric Gadmer tarafından Manisa'da 11-12 Ocak 1923 tarihinde çekilen fotoğraflar elimizde.
Manisa'ya ait 50 fotoğraf vardır. Bazıları renk tonu farkı ile mükerrerdir.
(İbrahim Çelebi Camii)
Kurtuluş Savaşı sonrası yanmış, yıkılmış Manisa’dan 1923 yılı Ocak ayında çekilmiş fotoğraflar Manisa'nın yangında ne kadar zarar gördüğünü tüm çıplaklığıyla gözler önüne sermektedir.
Fotoğraflarının Hikâyesi
(Manisa Sultan Camii Görünümü-1935'te yıkılan Hangah binasının kubbeleri de net olarak görünmektedir)
Fotoğraf çekmeye çok meraklı olan Fransız banker Albert Kahn servetini bu uğurda harcayarak bir "Gezegen Arşivi" oluşturmak için1908-1931 yılları arasında dünyanın her yerine fotoğraf ve film çekim ekipleri göndermiştir.
Türkiye’nin Kurtuluş savaşını kazanıp Cumhuriyetin kuruluş çalışmalarının başladığı 1922 sonları ve 1923 yılı başlarında da Türkiye'ye fotoğraf çekimi için Frédéric Gadmer ve film çekimi için de Camille Sauvegeot adlı Fransız kameramanını görevlendirmiştir.
Frédéric Gadmer 11-12 Ocak 1923 günleri Manisa'ya gelmiş, savaşın yaralarını henüz sarmamış şehrin kaçan Yunan ordusu tarafından yanmış yıkılmış halinin ve ayrıca şehrin o zaman ki panoramik fotoğraflarını da çekmiştir.
Resimler o zaman bilinen ilk renkli fotoğraf tekniklerinden Autochrome Lumière makineler kullanılarak çekilmiştir.
Resimlerin yan taraflarında resmin izahı, kim tarafından çekildiği, tarihi gibi bilgiler vardır.
(Şehrin Batı Ksımından Cadde ve Çeşmenin Görünümü)
Manisa’nın Yakılması
Şehrin yakılacağı günlerdir konuşuluyordu Rum ve Emeniler arasında. Hatta yıkım ve yakım ekibi kurmuşlardı kendi aralarında.
5 Eylül’de Malta, Alaybey, 6 Eylül’de Çarsı… Şehir baştanbaşa yanıyordu. Konaklar, camiler, hanlar, çarşılar, insanlar, hayvanlar… Yanıyordu.
Saruhan Sancağı Manisa’da gökyüzü tutuşmuş gibi kızılca kıyameti yaşıyordu.
Yarım saat içerisinde şehrin beş on yerinde başlayan yangın kol kola girmiş şehri çepeçevre kuşatmıştı.
Manisa bir yanardağ olmuş lavlarını püskürüyor ve insanlar kaçıyordu.
İnsanlar Rum ve Ermeni katliamından kaçıyordu.
Kaçamayanlar yanıyordu. 3500 kişi yanarak can vermiş, 855 kişi kurşuna dizilmiş, 300 Müslüman-Türk kızının ırzına geçilmişti!
Şehir yanıyordu. Ruhlar paramparça, sevinçler donuk, Çaybaşı ve Tabakhane civarından dağa kaçabilenler şehre girmek ve acı gerçeği görmek istemiyorlardı.
Koyu gümüş grisi duman şehri esir almış ve günlerce gitmemişti.
10700 ev, 13 cami, 2728 dükkân, 19 han, 26 bağ kulesi, 3 fabrika, 5 çiftlik yakılmıştı…
Tarih, medeniyet, milliyet ve din yerle bir edilmişti.
Türklük yok edilmek istenmiş ancak şahlanan ruhlar yeniden ayağa kalkmış ve işgalcileri 8 Eylül 1922’de sürüp vatanlarını kurtarmışlardı. www.tarihistan.org
Not: Uşak üzerine çalışmalarda bulunan Sayın Haldun Temel Ersan 14 Ekim 2017’de sosyal medya aracılığı ile Manisa’da Yunan Yangınına dair Fransız arşivlerinden bulduğu bazı fotoğrafları yayımlamış ve bir kısmını tarafıma göndermiştir. Yunan yangınında Manisa’ya dair 50 fotoğraf olduğunu ifade eden Haldun Ersan Beyin zaman içinde diğer fotoğrafları da yayımlamasını bekler teşekkür ederiz.
(Manisa Kurşunlu Mektebi)