~~Araplar ve Mevali
Mevali, kendi isteğiyle Müslüman olan, fakat Arap olmayan milletler için kullanılan ifadedir. Kelimenin anlamlarından biri de köle’den gelmektedir. İslam’ın ilk zamanlarında Müslüman olan savaş esirleri için kullanılan bu kelime daha sonraları geniş anlam kazanarak kendi istekleri ile Müslüman olan Türk, İran ve diğer milletler için de kullanılmaya başlamıştır.
Savaşçı bir özelliğe sahip Arap kabileleri İslam’ı yaymak adına fetihlerde bulunmuşlardı. Özellikle Halifeyi Raşidin(dört halife) döneminden sonra Emeviler, İslam’a aykırı uygulamalarda bulundular. Araplar kendilerini diğer Müslümanlardan üstün görmeye ve yalnızca kendilerini Müslüman saymaya başladılar.
Fethettikleri ülke halkını köleleştirmeyip, serbest bıraktıklarında onlara iyilikte bulunduklarını düşünüyor, kendilerini efendi, diğer halkları köle olarak görüyor, Devletin imkânlarından kendileri yararlanıyor ve rahat içinde yaşıyorlardı.
Özellikle Emeviler devrinde Araplar tam bir ırkçılık içinde bulunmuşlar, kendilerinden olmayan, Arap olmayan tüm Müslümanları küçük görmüş, onlara zülüm etmiş, camilerini ayırmış, aynı sofrada yemek yememiş, onlarla kendilerini bir görmemişlerdir. Müslümanlığı seçenlerden Araplar kâfir vergisi almışlar, fethedilen yerlerde mal bölüşümlerinde yine ayrıcalık yapmışlardır. Ayrıca Emevi Valileri yaptıkları uygulamalarla hukuktan ve adaletten uzak durmuş, kanunları kendilerine ve menfaatlerine göre uygulamışlardır. En ufak bir durum ölümle cezalandırılıp, mevalinin malına ve mülküne el konulmuştur. Ancak zimmî denilen kitap sahibi Yahudi ve Hıristiyanlara ise daha bir hoşgörü gösterilmiştir. Kölelik üst seviyede olmuş, iki Emevi Valisi Afrika’dan 300.000. ve Harzem’den 100.000. köle esir almıştır.
Emeviler döneminde birçok âlim yetişmesine rağmen baskı ve zulüm altında bunlar hür düşüncelerini ifade edemediler. Ancak onların zamanında mevaliler arasından çok sayıda âlim çıkmıştır.
Türkistan ve Horasan coğrafyasında Arapların mevali olarak gördükleri yöre halkı ve Ebu Müslim önderliğinde Türkler isyan başlatmışlar ve Emevi Devletinin yıkımına sebep olmuşlardır.
Araplar mevali uygulaması ile toplumda sınıflar arasında tabakalar oluşturmuş, Müslümanlar arasındaki eşitlik ilkesini ihlal edilmiş, birlik, beraberlik ve kaynaşma bir türlü sağlanamamıştır. Örnek alınan ve Müslümanlığı temsil ettiğini söyliyenlerin tarihteki acı örneklerini hatırlamakta ve unutmamaktayız. Türk tarihinin birlik içinde, hoşgörüyle bezeli hâtıraları önünde saygıyla eğiliriz.
Celil Altınbilek 30.10.2018