BOGOMİLLER NİÇİN DIŞLANMIŞTI? / RAMAZAN BARDAKÇI

BOGOMİLLER NİÇİN DIŞLANMIŞTI?

13. yüzyılda Bulgaristan’da Bogomil adındaki bir papaz sıra dışı bazı söylemler ile Hristiyan camiasında infiale yol açmıştı. Özellikle papalık, bu oluşuma karşı harekete geçilmesi için halkı ve siyaset kurumunu , din adamlarını teşvik etmişti. Hristiyanlarda Fransisken ve Cizvitlerin oluşturduğu sistemin temelleri üzerine kurulan düzeni altüst eden bu mezhep onlara göre “Kafir Babun” hareketi Bogomil destekçileri de birer kafir babundu. 

Bulgaristan’da özellikle köylüler arasında çok hızlı bir şekilde yayılan Bogomilizm, sert bir kilise tepkisi ile karşılaşıp bu tarikat mensupları şeytanlaştırılıp diri diri yakılmış, giyotine gönderilmiş ve yerlerinden yurtlarından edilmiştir. Bulgaristan dışından Balkan coğrafyasında özellikle Bosna’da çok fazla destek görerek geniş kitleleri etkiledi. Her ne kadar baskı ile sindirilmeye çalışılsalar da yayılmalarının önüne geçilememiştir.

Kilisenin bu tarikata düşman kesilmesinin temelinde ise kilise ile görüşlerinin taban tabana zıtlıklar taşımasıydı. Hristiyan öğretilerine karşı çıkıp birçok konuda kilise ve papalık ile zıtlık yaşamaları Bogomillerin hakkında şeytanlaştırma faaliyetlerine sebep olmuştu. Çünkü bunu engellemenin başka bir çıkar yolu ve önlemi yoktu.

Bogomil, teslis inancına karşı çıkıyor ve Hz. İsa’nın Tanrı’nın oğlu değil bir insan ve peygamber olduğunu iddia ediyordu. Yani yaygın olan Hristiyanlık temsilcilerinin en temel inancını reddedip Hristiyan inancının en bozulmamış halini savunuyordu. Sadece bu değil Hz. Adem ile Hz. Havva’nın cennetten kovulmasından sonra insanoğlunun günahkar olarak doğduğunu iddia eden kilisenin görüşlerini reddederek insanoğlunun doğuştan günahkar olmadığını savunuyordu. Kilisenin günah olmaktan çıkardığı içki, zina, domuz eti yemeyi de Bogomil günah olarak görüyor ve Hristiyan inançlarına göre bunların yasak olduğunu söylüyordu. Papalık otoritesine karşı çıkan Bogomil, haç gibi dini sembollere ikonları da reddediyordu.

Bogomiller, özellikle 15. Yüzyıldan itibaren Osmanlı Devletinin Balkanlardaki fetihleri sonrası İslam dinini kabul ettiklerine şahit oluyoruz. Bogomil tarikatına mensup Slav halkları İslamiyet’i kabul etmeleri bu açıdan kolay olmuştur. Bogomil taraftarları olan Bosna ve Yugoslavya’da Arnavutluk’ta İslam Osmanlı Devleti ile hızlıca yayılıp kök salmıştı.

Bogomil, kiliseyi telaşa ve önlem almaya sevk etmiş bu nedenle haklarında birçok rivayet uydurularak şeytanlaştırmaya gidilmiştir. Bunlardan birkaç örneği sunmak istiyorum. Bu örnekler çeşitli kaynaklarda bulunabilir, ben burada Umberto Eco’nun Gülün Adı adlı romanından alıntılar yaparak örnekler vermek istiyorum.

“Gece yarısı bir mahzende toplanıyorlarmış; yeni doğmuş bir bebek alıp birbirine atıp tutuyorlarmış onu, ta ki ölünceye dek örselenmekten… ya da başka bir şeyden… Kim onu en son kez canlı olarak tutar da bebek ellerinde ölürse, mezhebin başı o oluyormuş. Bebeğin ölüsü parçalanıyor, una bulanıyor, kutsal ekmek yapıyorlarmış-küfredilmiş kutsal ekmek!”

“Paskalya gecesi kandil yakıyorlar ve mahzene kız çocukları taşıyorlardı. Sonra kandilleri söndürüyorlar ve onların üstüne atılıyorlardı; kendi kanlarından olsa bile… Eğer bu birleşmeden çocuk olursa; cehennemi bir tören başlıyordu; hepsi birden varil dedikleri şarapla dolu bir fıçının çevresinde toplanıp sarhoş oluyorlar, bebeği parçalayıp kanını bir maşrapaya dolduruyorlar; diri diri ateşe attıkları bebeklerin küllerini bu kanla karıştırıp içiyorlardı.”

Bu örnekleri işiten her bir fert elbette infiale yol açacak Bogomil yanlılarına karşı acımasız ve amansız bir mücadeleye girecekti. Kilise ve papalık bu sayede halk nezdinde itibarını koruyor ve  kendine karşı bir oluşumu yok etmenin planlarını yapıyordu.

Yerleşik ve esastan kopmuş Hristiyan görüş ve ideallerini aykırı bulan Bogomil destekçilerinin İslam’ı görüş ve fikirlerine yakın gördükleri için daha sonraları kitleler halinde kabul etmişlerdir. İşte bugün Bosna başta olmak üzere Orta Avrupa’daki Müslüman halklarının İslam’ı seçmelerinde bu etkili olmuştur.

RAMAZAN BARDAKÇI