Veli Metin Türkoğlu Yazdı: BATTAL GAZİ DESTANI ve MERSİN
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerası Mersin’de yaşanmış olabilir.
30 Eylül 2022 - 15:16
BATTAL GAZİ DESTANI ve MERSİN
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerası Mersin’de yaşanmış olabilir.
Battal Gazi Destanı’nında, “Battal Gazi’nin Ketayun ile Macerası” başlığı altında anlatılan konuların coğrafyası hakkında bazı araştırmalar yaptık… Bizans Kayserinin kız kardeşi Ketayun’un yaşadığı kalenin ve Battal Gazi’nin atıldığı “Cehennem Çukuru”nun nerede olduğu tam olarak bilinmemekle beraber, bu bölgenin Mersin ilinde yer alan “Kızkalesi” ve “Cennet-Cehennem çukurları” olma ihtimalini destekleyen çok sayıda veri elde etmiş durumdayız…
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 248-249 nolu sayfalarında); Ketayun’un, denizdeki bir kalede yaşadığı ve bu kaleye Kale-i Kevakip dendiği bahsi geçmektedir. Denizdeki bu kalenin haricinde bir de kıyıda kale olduğundan bahsedilmektedir. Tıpkı Mersin’in Erdemli ilçesinde bulunan Kızkalesi ve kıyıdaki Korykos Kalesi gibi… Mersin’de bulunan bu iki kale ve birbirlerine olan konumları, destandaki kaleler ve konumları ile uyuşmaktadır.
Kızkalesi’nin efsanesi, İstanbul’daki “Kız Kulesi”nin efsanesiyle aynıdır. Belki de Kız Kulesi’nin efsanesinden esinlenilerek bu hikaye Mersin’deki “Kızkalesi”ne de yakıştırılmıştır.
Battal Gazi’nin Ketayun’u kaçırdığı kalenin İstanbul’daki Kız Kulesi olduğu düşünülerek, destandaki bu hikaye de “Kız Kulesi Efsaneleri”ne eklenmiştir. Ancak; Ketayun’un yaşadığı kalenin Mersin’deki Kızkalesi olma ihtimali daha yüksektir.
Ketayun, Bizans Kayseri’nin (III. Leon’un) kızıdır… III. Leon’un; Kosmo, İrini, Anna adında üç kızı ve Konstantinos adın da bir oğlu vardır… Kızların adı Battal Gazi destanında; Ketayun (Evren), Hümayun (Hükümran) ve Mehpeyruz (?-anlamı bulunamadı) olarak geçmektedir. Bu durumda, Battal Gazi destanında “Ketayun (Yıldızlar/Gezegenler)” adıyla bahsedilen kişinin, tarihi kayıtlardaki “Kosmo (Evren)” olduğu ortaya çıkmaktadır.
Kosmo’nun (Ketayun’un) yaşadığı deniz içerisinde inşa edilmiş olan kalenin ismi destanda “Kale-i Kevakip” olarak geçmektedir… “Kevakip”in Osmanlıca anlamı; Yıldızlar, Gezegenler (Evren/Kozmo) anlamına gelmekte. Dolayısıyla Kale-i Kevakip, KOSMO’NUN (yani Ketayun’un) KALESİ anlamına geliyor.
Ayrıca; Ketayun’un (Kosmo’nun) babası III. Leon, İSAURA hanedanlığı soyundan gelmektedir… İsaura antik kenti, Toros Dağı’nda (günümüzde Zengibar Kalesi’nin bulunduğu bölgede) kurulmuştur. İsaura Hanedanlığı’nın yönetim merkezi olan bu kentin sınırları bilinmektedir. Fakat hanedanlığın sınırlarının nereye kadar yayıldığı bilinmemektedir. Mersin’in Erdemli ilçesinde yer alan “Kızkalesi”nin bu hanedanlığın sınırları içerisinde yer alıyor olması ihtimaller arasındadır.
İsaura antik kentinin hanedanları zaman içerisinde Bizans İmparatoru olarak varlıklarını sürdürmüştür. III. Leon da bunlardan birisidir ve onun ölümünden sonra Bizans tahtına oğlu V. Konstantinos geçmiştir. Bu nedenle, V. Konstantinos Bizans Kayserliği yaparken kız kardeşi Ketayun (Kosmo) da İsaura ve Kızkalesi bölgesini yönetmiş olabilir.
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 252 nolu sayfalsında); Ketayun, kendisini kaçıran Battal Gazi’yi kandırarak “tılsımla okunmuş, büyülü bir turunç” koklattığı bahsi geçiyor… Turuncu koklayan Battal Gazi bayılıyor, Ketayun kaçarak kurtuluyor ve adamlarını göndererek Battal Gaziyi esir alıyor.
Turunç, Akdeniz bölgesinde yetişen (Turunçgillerden) bir ağaç türüdür. Turuncun efsanede geçmesi, olayların yaşandığı bölgenin Akdeniz sahili olma ihtimalini desteklemektedir.
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 255-256 nolu sayfalarında); Ketayun’un esir aldığı Battal Gazi’nin, Erces Dağı’nda bulunan ve adına “Cehennem Çukuru” denen bir çukura atıldığından bahsediliyor.
Mersin’in Erdemli ilçesinde (Kızkalesi sahiline 5 km. mesafede),“Cennet–Cehennem Çukurları” olarak bilinen iki çukur vardır. “Cennet çukuru”, içerisine merdivenle inilebilen bir yerdir ancak “Cehennem Çukuru”nda bu imkan yoktur.
Battal Gazi’nin atıldığı çukur, içinden çıkılması mümkün olmayan “Cehennem Çukuru” adı verilen yerdir. Bu çukurun doğusunda (oto yolu ile 18 km. mesafede) bulunan Kanlı Divane örenyerinde bu çukurla aynı özelliğe sahip olan başka bir çukur daha vardır… Kanlı Divane’deki çukurun kenarında bir saray kalıntısı bulunduğu için, Battal Gazi Destanı’nda bahsi geçen çukurun Kanlı Divane’deki çukur olmadığı anlaşılmaktadır. Destanda bahsi geçen “Cehennem Çukuru”nun etrafında herhangi bir yerleşimden bahsedilmemektedir.
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 258-259-260 nolu sayfalarında); Battal Gazi’nin “Cehennem Çukuru” içerisinde geçirdiği süreçte yaşadıkları anlatılmaktadır. Battal Gazi bu çukurun içerisinde ŞAHMERAN ile karşılaşır… Şahmeran, Mersin’in Tarsus ilçesiyle ilişkilendirilen efsanevi bir varlıktır…
Battal Gazi, Şahmeran’la konuştuktan sonra; çukurdan dışarı çıkıp inebilen bir ejderha görür ve onun kuyruğundan tutarak çukurdan dışarı çıkmayı başarır… Toros Dağı’nda bulunan Cehennem Çukuru’ndaki ejderha konusu Yunan mitolojisinde de geçmektedir.
Destanda Şahmeran’dan bahsedilmesi ve Şahmeran’ın Tarsus’ta yaşıyor olduğuna inanılan bir halk hikayesinin olması, destanda geçen olayların Mersin’de yaşanmış olma ihtimalini güçlendirmektedir.
Eylül 2022
Veli Metin Türkoğlu
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerası Mersin’de yaşanmış olabilir.
 | KONULARIN GEÇTİĞİ KİTABIN YAZARLARI Prof. Dr. Necati Demir Doç. Dr. Mehmet Dursun Erdem |
Battal Gazi Destanı’nında, “Battal Gazi’nin Ketayun ile Macerası” başlığı altında anlatılan konuların coğrafyası hakkında bazı araştırmalar yaptık… Bizans Kayserinin kız kardeşi Ketayun’un yaşadığı kalenin ve Battal Gazi’nin atıldığı “Cehennem Çukuru”nun nerede olduğu tam olarak bilinmemekle beraber, bu bölgenin Mersin ilinde yer alan “Kızkalesi” ve “Cennet-Cehennem çukurları” olma ihtimalini destekleyen çok sayıda veri elde etmiş durumdayız…
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 248-249 nolu sayfalarında); Ketayun’un, denizdeki bir kalede yaşadığı ve bu kaleye Kale-i Kevakip dendiği bahsi geçmektedir. Denizdeki bu kalenin haricinde bir de kıyıda kale olduğundan bahsedilmektedir. Tıpkı Mersin’in Erdemli ilçesinde bulunan Kızkalesi ve kıyıdaki Korykos Kalesi gibi… Mersin’de bulunan bu iki kale ve birbirlerine olan konumları, destandaki kaleler ve konumları ile uyuşmaktadır.
 |
KIZ KALESİ EFSANESİ: Korykos kralı, bir çocuğunun olması için sürekli dua edermiş. Sonunda dileği kabul olmuş ve bir kızı olmuş. Kralın kızı büyüdükçe güzelleşmiş. Ününü duyan krallar, prensler onunla evlenmek istemiş. Bir gün Korykos kentine bir kahin kral tarafından saraya davet edilmiş. Kahin kralın kızını görünce birden irkilmiş. Kral kahine ne olduğunu sorarak söylemeye zorlayınca, “Kızınızı bir yılan sokacak ve ölecek. Bu yazgıyı kimse bozamayacak ve engel olamayacaksınız” diye yanıtlamış. Kral bunun üzerine Korykos Kalesi’nin karşısında kıyıya yakın küçük adacığa bir kale yaptırmış. Yanına hizmetçiler vererek kızını bu kaleye kapatmış. Kızın canı bir gün üzümü çekince saraydan gönderilen sepet içinden bulunan bir yılan çıkarak onu sokmuş ve kız da kısa bir süre sonra ölmüş... |
Battal Gazi’nin Ketayun’u kaçırdığı kalenin İstanbul’daki Kız Kulesi olduğu düşünülerek, destandaki bu hikaye de “Kız Kulesi Efsaneleri”ne eklenmiştir. Ancak; Ketayun’un yaşadığı kalenin Mersin’deki Kızkalesi olma ihtimali daha yüksektir.
Ketayun, Bizans Kayseri’nin (III. Leon’un) kızıdır… III. Leon’un; Kosmo, İrini, Anna adında üç kızı ve Konstantinos adın da bir oğlu vardır… Kızların adı Battal Gazi destanında; Ketayun (Evren), Hümayun (Hükümran) ve Mehpeyruz (?-anlamı bulunamadı) olarak geçmektedir. Bu durumda, Battal Gazi destanında “Ketayun (Yıldızlar/Gezegenler)” adıyla bahsedilen kişinin, tarihi kayıtlardaki “Kosmo (Evren)” olduğu ortaya çıkmaktadır.
Kosmo’nun (Ketayun’un) yaşadığı deniz içerisinde inşa edilmiş olan kalenin ismi destanda “Kale-i Kevakip” olarak geçmektedir… “Kevakip”in Osmanlıca anlamı; Yıldızlar, Gezegenler (Evren/Kozmo) anlamına gelmekte. Dolayısıyla Kale-i Kevakip, KOSMO’NUN (yani Ketayun’un) KALESİ anlamına geliyor.
Ayrıca; Ketayun’un (Kosmo’nun) babası III. Leon, İSAURA hanedanlığı soyundan gelmektedir… İsaura antik kenti, Toros Dağı’nda (günümüzde Zengibar Kalesi’nin bulunduğu bölgede) kurulmuştur. İsaura Hanedanlığı’nın yönetim merkezi olan bu kentin sınırları bilinmektedir. Fakat hanedanlığın sınırlarının nereye kadar yayıldığı bilinmemektedir. Mersin’in Erdemli ilçesinde yer alan “Kızkalesi”nin bu hanedanlığın sınırları içerisinde yer alıyor olması ihtimaller arasındadır.
İsaura antik kentinin hanedanları zaman içerisinde Bizans İmparatoru olarak varlıklarını sürdürmüştür. III. Leon da bunlardan birisidir ve onun ölümünden sonra Bizans tahtına oğlu V. Konstantinos geçmiştir. Bu nedenle, V. Konstantinos Bizans Kayserliği yaparken kız kardeşi Ketayun (Kosmo) da İsaura ve Kızkalesi bölgesini yönetmiş olabilir.
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 252 nolu sayfalsında); Ketayun, kendisini kaçıran Battal Gazi’yi kandırarak “tılsımla okunmuş, büyülü bir turunç” koklattığı bahsi geçiyor… Turuncu koklayan Battal Gazi bayılıyor, Ketayun kaçarak kurtuluyor ve adamlarını göndererek Battal Gaziyi esir alıyor.
Turunç, Akdeniz bölgesinde yetişen (Turunçgillerden) bir ağaç türüdür. Turuncun efsanede geçmesi, olayların yaşandığı bölgenin Akdeniz sahili olma ihtimalini desteklemektedir.
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 255-256 nolu sayfalarında); Ketayun’un esir aldığı Battal Gazi’nin, Erces Dağı’nda bulunan ve adına “Cehennem Çukuru” denen bir çukura atıldığından bahsediliyor.
Mersin’in Erdemli ilçesinde (Kızkalesi sahiline 5 km. mesafede),“Cennet–Cehennem Çukurları” olarak bilinen iki çukur vardır. “Cennet çukuru”, içerisine merdivenle inilebilen bir yerdir ancak “Cehennem Çukuru”nda bu imkan yoktur.
Battal Gazi’nin atıldığı çukur, içinden çıkılması mümkün olmayan “Cehennem Çukuru” adı verilen yerdir. Bu çukurun doğusunda (oto yolu ile 18 km. mesafede) bulunan Kanlı Divane örenyerinde bu çukurla aynı özelliğe sahip olan başka bir çukur daha vardır… Kanlı Divane’deki çukurun kenarında bir saray kalıntısı bulunduğu için, Battal Gazi Destanı’nda bahsi geçen çukurun Kanlı Divane’deki çukur olmadığı anlaşılmaktadır. Destanda bahsi geçen “Cehennem Çukuru”nun etrafında herhangi bir yerleşimden bahsedilmemektedir.
Battal Gazi’nin Ketayun ile macerasını anlatan bölümde (kitabın 258-259-260 nolu sayfalarında); Battal Gazi’nin “Cehennem Çukuru” içerisinde geçirdiği süreçte yaşadıkları anlatılmaktadır. Battal Gazi bu çukurun içerisinde ŞAHMERAN ile karşılaşır… Şahmeran, Mersin’in Tarsus ilçesiyle ilişkilendirilen efsanevi bir varlıktır…
Battal Gazi, Şahmeran’la konuştuktan sonra; çukurdan dışarı çıkıp inebilen bir ejderha görür ve onun kuyruğundan tutarak çukurdan dışarı çıkmayı başarır… Toros Dağı’nda bulunan Cehennem Çukuru’ndaki ejderha konusu Yunan mitolojisinde de geçmektedir.
Destanda Şahmeran’dan bahsedilmesi ve Şahmeran’ın Tarsus’ta yaşıyor olduğuna inanılan bir halk hikayesinin olması, destanda geçen olayların Mersin’de yaşanmış olma ihtimalini güçlendirmektedir.
Eylül 2022
Veli Metin Türkoğlu
FACEBOOK YORUMLAR