Erivan da dahil olmak üzere Araz'ın her iki tarafının da Azerbaycan adlandırılması ile ilgili daha bir belge

1918'de bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kurulması, özellikle de bu devletin adı İran'da ciddi endişe yarattı. İran devleti, tarihsel olarak bu isme sahip bir devlet olmadığını iddia ederek Osmanlı devletini protesto etti. Protestolar İran medyasında da yansıtıldı ve Azerbaycan'ın tarihi bölgesi hakkında gerçek olmayan görüşler dile getirildi, bu da Azerbaycan isminin sadece İran sınırları içindeki bölgeyi ifade ettiğini belirtti. İran'da son 100 yılda farklı hükümetler farklı ideolojilerle iktidara gelmiş olsa da, devletin tutumunda ve iktidardaki aydın kısımda Azerbaycanlılara ve Azerbaycan'a yönelik siyasette önemli bir değişiklik olmamıştır.
Azerbaycan'ın 1991'de bağımsızlığını kazanmasından sonra bile, cumhuriyetin adıyla ilgili endişeler çeşitli şekillerde olmaya devam etti. Bugün bile, bazen bazı medya kuruluşları, araştırmacılar ve bazen İran'daki yetkililer tarafından "Kuzey İran", "Arran" ve "Bakü Cumhuriyeti" gibi terimlerin kullanımına tanık oluyoruz. Bu yaklaşım bazen ders kitaplarına ve hatta resmi hükümet belgelerine de yansıyor. Örneğin, 2016-2017 akademik yılı (11. sınıf) tarih ders kitaplarından biri, Araz'ın kuzeyindeki bölgenin tarihi isminin Azerbaycan değil Arran olduğunu ve bölgenin eski zamanlardan beri İran olduğunu iddia ediyor. Musavat hükümetinin, Osmanlı Türklerinin ısrarı üzerine tarihi çarpıtarak "Arran" kelimesini Azerbaycan ile değiştirdiği ve isim değişikliğinin Güney Azerbaycan'a karşı toprak talebine dayandığı iddia ediliyor.
İddiaların doğru olmadığını gösteren başka bir belge
Çeşitli tarihsel kaynaklara atıfta bulunan kuzey ve güney Azerbaycan'dan araştırmacılar, bu iddiaların doğru olmadığını ve Azerbaycan kelimesinin Araz'ın güneyinde ve Araz'ın kuzeyinden Derbent'e kadar bulunan toprakları bildirdiğini kanıtlayan çeşitli bilimsel makaleler yazmışlardır.
İran'dan bu konuda yapılan iddiaların yanlış olduğunu kanıtlamak için en iyi kaynak, İran'da iktidarda olan devletlerin mali kitaplarındaki (Azerbaycan ilinde hangi ilçelerin yer aldığı) girişlerdir.
Gajar döneminde, Siagat (Siyak / Sayak) hattı devletin tüm muhasebe ve mali işlerinde kullanılıyordu. Bu çizgiyi ve Siyak bilimini öğretmek için derlenen 19. yüzyıl Bahrul-Javahir fi elmud-dafatir kitabı, Araz'ın güneyindeki şehirlerin yanı sıra Araz'ın kuzeyindeki şehirlerimiz ve bölgelerimizin isimlerini listeliyor. Bu bölgede Derbent, Bakü, Beylagan, Şirvan ve Guba ile Karabağ ve Erivan da yer alıyor.
Kitap, Arap alfabesindeki Azerbaycan bölgelerinin adlarını şu şekilde vermektedir: Urumi (Urumiya), Ahar, Erivan, Badkuba, Beylagan, Tebriz, Khalkhal, Khoy, Derbent, Salyan, Shirvan, Tarim, Guba, Karabağ, Gence, Marağa, Marand, Salmas ve Nahçıvan.
Kitabın yazarı Abdulvahab Shahshani İsfahani'dir. İslam Konseyi Meclisi kütüphanesinde bulunan çalışmanın bir kopyası 1861 yılına dayanıyor, ancak farklı yıllarda yayınlanan kitabın litografik örnekleri de var.
Siagat hattı hakkında
Bazı bilginlere göre, Siagat hattı Selçuklu döneminden beri İslam dünyasında kullanılmıştır. Adı Türkçe say + aq ekinin birleşiminden türeten sayaq/siaqat satırı, çoğunlukla kırtasiye ve muhasebede kullanılmıştır ve Arap alfabesinin bir satır türü olmasına rağmen, eski Uygur yazılarının bazı özelliklerine sahipti.
Umut Niayesh