ABD'nin Halifeliğin kaldırılması yorumu

Emre Gül/ Dünya Bülteni/ Tarih Dosyası

Cumhuriyetin ilanı ile başlayan siyasi gerilimde Halife Abdülmecid Efendi’nin muhaliflerin bir dayanak noktası halini alması hilafetin kaldırılmasına giden yolu açtı. Gelişmeler sonunda 3 Mart 1924 tarihinde Şeyh Saffet Efendi ve 53 milletvekili, Halifeliğin devlet yönetiminde iki başlılığa sebep olduğu ve bu durumun Türkiye’nin bekası için tehlikelere sebep olabileceği gerekçesini içerenHalifeliğin ilgası, kaldırılması teklifini TBMM’ye sundu. Ve Hicri 26 Receb 1342 tarihli “Hilafetin kaldırılmasına ve Osmanlı hanedanının Türkiye Cumhuriyeti ülkesi Dışına çıkarılmasına dair kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde oylamaya katılan 158 milletvekilinin 157’sinin oyuyla kabul edilerek yasalaştı.

Hakimiyet-i Milliye Gazetesi’nin manşeti: “Abdülmecid Efendi Hudud Haricine Çıkarıldı” Evvelsi gece hal kararı kendisine tebliğ olunmuş ve sabayleyin otomobillerle Çatalça’ya sevk edilmişlerdir. Abdülmecid Efendi’ye iki haremi oğlu, kızı, iki hizmetçisi refakat etmektedir.

Hilafetin kaldırılmasına dair bu karar geç vakit İçişleri Bakanlığı’ndan, İstanbul Valiliği’ne geldi. Kararın Halife Abdülmecid Efendi’ye tebliği ve ailesiyle derhal sınır dışına çıkarılması hakkındaki talimatın ulaşması üzerine  İstanbul Valisi Haydar Bey, Polis Müdürü Saadeddin Bey ve Emniyet Genel Müdürü Muhiddin Bey’ler tarafından gereken tertibat alınarak saraya bağlı telefonlar kesildi. Dolmabahçe Sarayı, asker ve polisten oluşan müfrezeler tarafından kordon altına alınarak dışarıyla bağlantı kurması engellendi. Saat on ikiye geldiğinde Vali, Polis Müdürü ve Emniyet Genel Müdürü saraya girerek Halife Abdülmecid Efendi’ye TBMM’nin hanedan hakkındaki kararını tebliğ ettiler.

Kendisine derhal harekete hazır bulunması söylendi. Hal kararını bizzat İstanbul Valisi Haydar Bey, tebliğ ederek birkaç saat sonra sınır dışı  edileceğini bildirdi. Halife Abdülmecid Efendi, hazırlanmak için iki gün müsaade talep etmiş ise de Vali Haydar Bey, emrin kesinliğini tekrar ederek sabaha kadar sınır dışında bulunmak lüzumunu ilave etti.

Bunun üzerine Halife Abdülmecid Efendi, akrabasından kimseyi götürüp götüremeyeceğini sorunca serbest oldukları cevabını  aldı. Hazırlıkların tamamlanmasının ardından. Mahlu Halife Abdülmecid Efendi ile birlikte gidecek ailesi ve hizmetçileri otomobillere bindirilerek Çatalça’ya gaötürüldüler ve hemen 5 Mart akşamı İsviçre’ye gidecek olan Simplon Expresi’ne  bindirildiler.

Halife Abdülmecid Efendi’nin Çatalca’da çekilmiş ülkesindeki son fotoğrafı

Abdülmecid Efendi’ye yanında eşi, oğlu, kızı, özel mabeyncisi ve doktoru, iki ağa, iki hizmetçisinden başka Polis Müdürü Saadeddin Bey eşlik etti. Saray erkanın saat altıda  sarayı terk etmesinin ardından Dolmabahçe’nin bütün kapıları kapatılarak mühürlendi ve diğer saraylarla birlikte giriş ve çıkışlar yasaklandı. Bundan iki hafta sonra 141 kişilik Osmanlı Hanedanı’nın tamamı yurt dışına gönderilmiş, Türkiye’yi 600 yıl boyunca  idare eden Osmanoğullarının sürgünü Amerika’da yayınlanan “San Francisco Chronicle Gazetesi’nde “Türkiye’de İlkbahar Temizliği” başlığıyla böyle karikatürize edilmişti.

Kaynaklar:

Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Nr:1063, 5 Mart 1924

Yakın Tarihimiz Dergisi 2.Fasikül.

dünyabülteni