VİLAYETLERLE OSMANLI ATLASI

Osmanlı taşrasında idaresi taksimat 1864 yılına kadar Abbasi, Selçuklu ve Moğol idari gelenğinden gelen eyalet (beylerbeylik) sistemine dayanıyordu. Sistem; timar uygulaması esas alınarak yapılandırılmıştı ve eyaletlere bağlı sancaklar temel yapı birimlerini oluşturuyordu.

Kıbrıs Adası

Timar uygulamasının bozulması, iltizam usulünün yaygınlaşması ve taşrada Ayanların ortaya çıkmasıyla eyalet sisteminde aksama ve çözülmeler başladı. II. Mahmud’un saltanatında girişilen ıslahat sürecinde eyalet sisteminde de değişikliklere gidildi. 1826’dan sonra eyaletler, geniş askerî ve mali yetkileri bulunan müşirlerin idaresi altına verilerek, müşîriyet şeklinde düzenlendi.

Tanzimattan sonra girişilen batı tarzı restorasyon, taşra yönetiminde de etkili oldu. Bu süreçte taşra teşkilatı yapı ve işleyiş yönünden tamamen değiştirilmiş, Fransız ” département “  sistemi, taşraya uygulanmaya başlandı.

Önce kısmen Lübnan’da ve ardından Balkanlarda yürürlüğe konulan vilayet usulü, 1867’de çıkarılan yeni bir vilayetler nizamnamesi ile genişletildi ve tüm Osmanlı topraklarına yaygınlaştırıldı.  Böylece taşra örgütlenmesinde Eyalet sistemi tamamen kaldırılarak Fransa’dan örnek alınan (départemen) vilayet usulüne geçildi.

Kaybedilen Bölgeler: Zaman Çizelgesi

Yeni düzenemeyle eski eyalet, sancak ve diğer mülki üniteler üzerine yenileri kabul edilerek eyaletlerin yerine sancak, kaza ve nahiyelerden oluşan vilayetler kurudu.

20. yüzyılın başlarına kadar Osmanlı Devleti sınırları içinde yer alan ancak Türkiye Cumhuriyetine intikal etmeyen vilayetler ve kaybediliş tarihleri şöyledir. Vilayetlerin elden çıkışı (1052)  Bu vilayetler aşağıda listelenmiştir.  Ayrıntı için ilgili vilayete tıklayınız:

Osmanlı Vilayet , Sancak ve Nahiyeleri listesi için bakınız:  20. yy Osmanlı Vilayetleri (3354)

• Mamûretu’l Aziz (Elazığ) Vilâyeti

• Bitlis Vilayeti

• Hûdavendigar Vilayeti

• Aydın Vilayeti

• Adana Vilayeti

• Ankara Vilayeti

• Konya Vilayeti

• Trabzon Vilayeti

• Van Vilayeti

• Haleb Vilayeti

• Erzurum Vilayeti

• Rumeli-i Şârki Vilayeti

• Girit Vilayeti

• Yanya Vilayeti

• Kosova Vilayeti

• İşkodra Vilayeti

• Bosna Vilayeti

• Diyarbekir Vilayeti

• Sivas Vilayeti

• Kastamonu Vilayeti

• Manastır Vilayeti

• Selanik Vilayeti

• Suriye Vilayeti

• Bağdad Vilayeti

• Musul Vilayeti

• Edirne Vilayeti

• Ceziretül Arab – Hicaz ve Yemen Vilayetleri

• Trablus-Garb Vilayeti

• Cezâir-i Bahr-i Sefid Vilâyeti

• Beyrut Vilayeti ve Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığı

• Zor Mutasarrıflığı

• Mısır Eyaleti

• Kıbrıs Adası

• İstanbul Vilayeti – Çatalca ve İzmid Sancakları

• Bulgaristan Eyaleti

Bibliyografya:
Osmanlı Atlası (20. yüzyıl başları), Binbaşı M. Nasrullah, Kolağası M. Rüşdü, Mülazım M, Eşref, Hazırlayanlar: Rahmi Tekin, Yaşar Baş,  OSAV, 2003, IST