Türk Dünyasına Açılan Kapı: Zengezur Koridoru Böyle Açılacak
15 Aralık 2023 - 09:34 - Güncelleme: 15 Aralık 2023 - 09:43
Azerbaycan'dan Siyaset bilimci Zardusht Alizade Telegraf.com'un sorularını yanıtladı.
İşte kendisiyle yapılan bir röportaj:
- Sayın Zaradusht, Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan iletişimin açılmasına ilişkin art arda açıklamalar yapıyor. Azerbaycan ile Ermenistan arasında son dönemde varılan anlaşmalar ışığında barış sürecine geçiş olasılığını nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Bu Charles Michel'in aniden akıllıca düşünceler söylemesi değil. Basitçe, bölgedeki durum değişti. Bu durum bir süre önce, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Nahçıvan ziyareti ve Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüşmesinin, İran'dan demiryolu ve karayolu gibi iletişim hatlarının döşenmesi ihtimalinin ortaya çıkmasıyla değişti. Şüphesiz İran da buna razı oldu. İlk başta diğer ilgili taraflar ikna olmadı. Son olarak Azerbaycan ile İran arasındaki köprünün temeli Aras Nehri üzerindeki Agband-Mincivan yakınlarında resmen atıldı. Bundan sonra Azerbaycan ve İran'ın bu konuda anlaştıklarından emin oldular. Böylece Azerbaycan'ın batı bölgelerini Nahçıvan'a bağlayan yolların İran topraklarında inşa edilmesi imkanları gerçeğe dönüştü. Ermenistan bir dahaki sefere bölgedeki projelerin dışında bırakılacağını anlamaya başladı. Bununla birlikte Erivan'a yönelik tecrit ve abluka devam edecek. Bunun üzerine Ermenistan'ın siyasi liderleri aceleyle Zengezur koridoruna karşı olmadıklarını açıkladılar. Meğri'ye de demiryolu, otoyol yapmak istiyorlar vs. Açıklamalar yapmaya başladılar. Ancak bundan sonra Avrupa Konseyi liderleri Megri'den gelen yolun inşası ve Azerbaycan'ın Nahçıvan bölgesiyle birleştirilmesi konusunda anlaşmaya vardı.
- Azerbaycan ile Ermenistan arasında arabulucu olmadan ilk adım zaten atıldı. Ülkelerin üçüncü bir taraf olmadan ilerlemesi ne kadar umut verici?
-Taraflar yavaş yavaş karşılıklı anlayışa doğru ilerliyor. Sürecin yavaş ilerlemesi her iki tarafın zihnindeki karşılıklı güvensizlik algısından kaynaklanıyor. Bu algıların ötesine geçmek mümkün olacak. Sürecin bu bağlamda ilerleyişinin 2024 yılında barış anlaşmasının imzalanmasıyla sona ereceğine şüphe yoktur. Daha sonra iletişim hatları döşenecek. Horadiz-Mincivan yolundaki çalışmaların yüzde 45'i tamamlandı. Geriye kalan çalışmaların ise 2025 yılında tamamlanması bekleniyor. Bu zamana kadar Meğri yolu yapılacak, ondan sonra da o hat boyunca demiryolu yapılacak. İran'la karayoluna paralel bir demiryolu inşa etmek mümkün olabilir. Bu geleceğin işi. Trans-Hazar demiryolu projesi gündemde. Devlet başkanları bu demiryolunun inşasına büyük önem veriyor. Bu yolun yapımına Çin de büyük ilgi gösteriyor. Böyle bir durumda Ermenistan, Zangezur koridorundan daha fazla malın geçmesiyle ilgilenerek, transit imkanlarıyla ekonomik durumunu iyileştirmeye çalışacaktır.
- Ermeni tarafı bir kez daha barışın kısa sürede sağlanmasından söz etti. Çözülmemiş bu kadar çok sorun varken bunun ne kadar gerçekçi olduğunu düşünüyorsunuz?
- Artık neredeyse barış var. Taraflar kavga etmezse bu barış demektir. Bu sadece resmi değil. Hatta “savaş yakında başlayacak” yönünde açıklamalar bile duyulmuyor. Gelecekte herhangi bir anlaşmanın kağıda yansıması barışın sağlanacağı anlamına gelmiyor. Sovyetler Birliği ile Almanya arasında karşılıklı bir saldırmazlık paktı vardı. Ancak bu anlaşma savaşın başlamasına engel olmadı. Dolayısıyla barışa ulaşmanın arka planında oluşturulacak ortam daha önemli. Çünkü böyle bir ortam olursa kimsenin aklına savaş çıkarmak gelmez.
- Bakü ile Erivan'ın barışa yaklaşımları arasındaki temel farklar nelerdir?
- Barış anlaşmasının burada sembolik bir anlamı var. Bu, Ermenistan'ın Azerbaycan'a karşı toprak iddiasından vazgeçtiği anlamına geliyor. Karabağ zaten özgürleştirildi. Azerbaycan'ın şu zamana kadar barış anlaşması yapma zorunluluğu yoktur. Şu anda Azerbaycan'ın asıl kaygısı Karabağ'ın restorasyonu ile ilgilidir. Bölgeleri madenlerden temizlemek, insanlara ev inşa etmek ve onları geri getirmek asıl görevdir. Ermenistan ise Rusya'nın aşırı nüfuzundan kurtulup Batı'yla istediği gibi anlaşmak niyetindedir. Yetkili Erivan bununla Batı'dan daha fazla para sızdırmayı amaçladı.
Yazı ilk olarak 15 Aralık 2023 tarihinde turkustan.az gazetesinde yayınlanmıştır.
İşte kendisiyle yapılan bir röportaj:
- Sayın Zaradusht, Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan iletişimin açılmasına ilişkin art arda açıklamalar yapıyor. Azerbaycan ile Ermenistan arasında son dönemde varılan anlaşmalar ışığında barış sürecine geçiş olasılığını nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Bu Charles Michel'in aniden akıllıca düşünceler söylemesi değil. Basitçe, bölgedeki durum değişti. Bu durum bir süre önce, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Nahçıvan ziyareti ve Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüşmesinin, İran'dan demiryolu ve karayolu gibi iletişim hatlarının döşenmesi ihtimalinin ortaya çıkmasıyla değişti. Şüphesiz İran da buna razı oldu. İlk başta diğer ilgili taraflar ikna olmadı. Son olarak Azerbaycan ile İran arasındaki köprünün temeli Aras Nehri üzerindeki Agband-Mincivan yakınlarında resmen atıldı. Bundan sonra Azerbaycan ve İran'ın bu konuda anlaştıklarından emin oldular. Böylece Azerbaycan'ın batı bölgelerini Nahçıvan'a bağlayan yolların İran topraklarında inşa edilmesi imkanları gerçeğe dönüştü. Ermenistan bir dahaki sefere bölgedeki projelerin dışında bırakılacağını anlamaya başladı. Bununla birlikte Erivan'a yönelik tecrit ve abluka devam edecek. Bunun üzerine Ermenistan'ın siyasi liderleri aceleyle Zengezur koridoruna karşı olmadıklarını açıkladılar. Meğri'ye de demiryolu, otoyol yapmak istiyorlar vs. Açıklamalar yapmaya başladılar. Ancak bundan sonra Avrupa Konseyi liderleri Megri'den gelen yolun inşası ve Azerbaycan'ın Nahçıvan bölgesiyle birleştirilmesi konusunda anlaşmaya vardı.
- Azerbaycan ile Ermenistan arasında arabulucu olmadan ilk adım zaten atıldı. Ülkelerin üçüncü bir taraf olmadan ilerlemesi ne kadar umut verici?
-Taraflar yavaş yavaş karşılıklı anlayışa doğru ilerliyor. Sürecin yavaş ilerlemesi her iki tarafın zihnindeki karşılıklı güvensizlik algısından kaynaklanıyor. Bu algıların ötesine geçmek mümkün olacak. Sürecin bu bağlamda ilerleyişinin 2024 yılında barış anlaşmasının imzalanmasıyla sona ereceğine şüphe yoktur. Daha sonra iletişim hatları döşenecek. Horadiz-Mincivan yolundaki çalışmaların yüzde 45'i tamamlandı. Geriye kalan çalışmaların ise 2025 yılında tamamlanması bekleniyor. Bu zamana kadar Meğri yolu yapılacak, ondan sonra da o hat boyunca demiryolu yapılacak. İran'la karayoluna paralel bir demiryolu inşa etmek mümkün olabilir. Bu geleceğin işi. Trans-Hazar demiryolu projesi gündemde. Devlet başkanları bu demiryolunun inşasına büyük önem veriyor. Bu yolun yapımına Çin de büyük ilgi gösteriyor. Böyle bir durumda Ermenistan, Zangezur koridorundan daha fazla malın geçmesiyle ilgilenerek, transit imkanlarıyla ekonomik durumunu iyileştirmeye çalışacaktır.
- Ermeni tarafı bir kez daha barışın kısa sürede sağlanmasından söz etti. Çözülmemiş bu kadar çok sorun varken bunun ne kadar gerçekçi olduğunu düşünüyorsunuz?
- Artık neredeyse barış var. Taraflar kavga etmezse bu barış demektir. Bu sadece resmi değil. Hatta “savaş yakında başlayacak” yönünde açıklamalar bile duyulmuyor. Gelecekte herhangi bir anlaşmanın kağıda yansıması barışın sağlanacağı anlamına gelmiyor. Sovyetler Birliği ile Almanya arasında karşılıklı bir saldırmazlık paktı vardı. Ancak bu anlaşma savaşın başlamasına engel olmadı. Dolayısıyla barışa ulaşmanın arka planında oluşturulacak ortam daha önemli. Çünkü böyle bir ortam olursa kimsenin aklına savaş çıkarmak gelmez.
- Bakü ile Erivan'ın barışa yaklaşımları arasındaki temel farklar nelerdir?
- Barış anlaşmasının burada sembolik bir anlamı var. Bu, Ermenistan'ın Azerbaycan'a karşı toprak iddiasından vazgeçtiği anlamına geliyor. Karabağ zaten özgürleştirildi. Azerbaycan'ın şu zamana kadar barış anlaşması yapma zorunluluğu yoktur. Şu anda Azerbaycan'ın asıl kaygısı Karabağ'ın restorasyonu ile ilgilidir. Bölgeleri madenlerden temizlemek, insanlara ev inşa etmek ve onları geri getirmek asıl görevdir. Ermenistan ise Rusya'nın aşırı nüfuzundan kurtulup Batı'yla istediği gibi anlaşmak niyetindedir. Yetkili Erivan bununla Batı'dan daha fazla para sızdırmayı amaçladı.
Yazı ilk olarak 15 Aralık 2023 tarihinde turkustan.az gazetesinde yayınlanmıştır.
FACEBOOK YORUMLAR