Taner KOTLE yazdı: Güney Slav Dillerinden Sırpça-Hırvatça'da Türkçe Sözcükler

Balkan coğrafyamızda Türkçemiz birçok bölgede tamamiyle tarihin içinde kaybolduğunu varsaysakta hala bölgede Slav dilleri arasında ciddi bir şekilde yaşamaktadır! Farklı ses ve farklı biçimlerde, şive, ağız, şekil bozuklukları yaşasalarda anlam biçimlerini kaybetmemişlerdir.

Dinle

Taner KOTLE yazdı: Güney Slav Dillerinden Sırpça-Hırvatça'da Türkçe Sözcükler

28 Haziran 2022 - 09:35 - Güncelleme: 28 Haziran 2022 - 10:04

Derleme

Güney Slav Dillerinden Sırpça-Hırvatça’da Türkçe Sözcükler

* Taner KOTLE

Balkanlarda 12 miliyondan fazla insan Sırpça konuşmaktadır.
Sırpça Hint-Avrupa, Güney Slav dil ailesinden olup Hırvatça,Karadağca,Boşnakça da bu dil ailesindendir.
Sırbistan yanısıra Bosna Sırp Cumhuriyeti, Kosova Cumhuriyeti’nde resmi dil statüsünde devlet dili olarak kabul edilmiştir. Sırpça Yazıldığı gibi okunan dildir. Sırpça Latin ve Kiril olmak üzere devlet ve halk tarafından iki halfabe kullanılır. Sırp Dilbilimci ve Edebiyatçı Vuk Karaciç 1811 de Kiril alfabesini şekillendirerek Sırp diline uyarlamıştır. Karaciç aynı şekildede eski Sırp Alfabesini ’’Konuştuğun gibi yaz ,yazdığın gibi oku’’ ilkesine dayanarak anlaşılmayan harfleri kaldırarak yerine J (Türkçe Y) harfini getirerek, Sırpçaya belirli ünsüzler ekleyerek, Çek Alfabesini temel alarak Sırpça/Hırvatçayı tekrar şekillendirmiştir.₍₁₎
Sırp Kiril Alfabesi
А Б В Г Д Ђ Е Ж З И Ј К Л Љ М Н Њ О П Р С Т Ћ У Ф Х Ц Ч Џ Ш
Sırp Latin Alfabesi
A B C Č Ć D Dž Đ E F G H I J K L Lj M N Nj O P R S Š T U V Z Ž ₍₂₎

Sırplarla Türklerin ilk karşılaşması 1364 yılında I. Meriç yada tarihte Çimen (Sırp Sındığı) savaşıyla başlar.₍₃₎ I.Kosova savaşıyla I. Muradın Şehid edilmesiyle sonuçlanan 1389 zaferle, Sırplar Türklere yenilir. Ankara Savaşıda da (1402) Sırplar Bayezidin yanında akrabası Lazaroviçler tam zırhlı 20.000 Sırp askeriyle sağ kanadında yer almış ve Timur’a karşı savaşmışlardır. ₍₄₎ II. Murad’lada ilişkiler akraba olma yolunda ilerler II.Murad Sırp Despotu Brankoviç’in kızı Mara’yı Osmanlı Hanedanlığına gelin yapar ( 1433). ₍₅₎Macarlar-Sırplar balkanlardan Osmanlıyı II.Kosova savaşıyla bölgeden tamamiyle Türkleri geri püskürtmeye çalışsada bunun üzerine Fatih 1455’te sefere çıkar ve Sırbistanı tamamiyle feth eder 20 Haziran 1459’da Sırp devleti resmi olarak tamamiyle Osmanlı hakimiyetine girer. ₍₆₎Sırbistan’da Türk Hakimiyeti 13 Temmuz1878 Berlin antlaşmasına kadar sürer ve Sırpla bu antlaşmayla tam bağımsızlıklarına kavuşurlar.₍₇₎Tarihi yönüyle Sırp-Türk ilişkileri fazlasıyla birbirleriylne fazla dostane ilişkiler yaşanmadıysada 450 yıllık bir etkileşim olduğunda dil, kültür, örf, yemek, adet ve geleneklerimizin çoğunu Arnavut ve Boşnaklar kadar benimsemiş olmasalarda hala kendi yaşamlarında Türkçenin hertürlü hakimiyetinin Sırplara yansıdığını görebiliriz.
Diller farklı coğrafyalarda yaşar doğar birçoğuda farklı etkileşimlerde birbirlerinin dilleri içinde kıyamete kadar devam eder . Balkan coğrafyamızda Türkçemiz birçok bölgede tamamiyle tarihin içinde kaybolduğunu varsaysakta hala bölgede Slav dilleri arasında ciddi bir şekilde yaşamaktadır! Farklı ses ve farklı biçimlerde, şive, ağız,şekil bozuklukları yaşasalarda anlam biçimlerini kaybetmemişlerdir.
Asta-Hasta, Anladumiti-Anladınmı gibi harf kaybı (Harf Düşmesi) olsada, anlam değişikliği yaşanmamış günümüze kadar aradan yüzyıllar geçsede Türkçemiz Balkan dillerinde canlılığını korumakta ve yaşatmaktadır. Bulgarcadan Sırpçaya, Makedoncadan Hırvatçaya,Boşnakçadan Arnavutçaya tüm bölgede yaşayan halk ve toplulukların dillerinde Türkçemiz yaşamaktadır.
Örneğin:
Dušek – Döşek

Avlija – Avlu

Badem – Badem

Burek – Börek

Čaršija – Çarşı

Ćilim – Kilim

Ćufte – Köfte

Jastuk – Yastık

Kaldrma – Kaldırım

Kapetan – Kaptan

Limunada – Limonata

Mušterija – Müşteri

Sapun – Sabun

Kula – Kule ₍₈₎

A Harfiyle Sırpça/Hırvatça Sözcükleri içindeki Osmanlı Türkçesi Sözler
Geniş kapsamda Sırpça Hırvatça yayınlanan Bratoljub Klaic ’’ Veliki Rjecnik Starih Rijeci – Eski kelimelerin büyük sözlüğü’’ Zora Yayınları, Zagreb,1972. A Harfiyle başlayan sözcüklerde yaptığım taramada Sırpça-Hırvatça dillerinin içindeki Türkçe sözcükleri çıkartmaya çalıştım. Sözcükler her nekadar ses bozukluklarına uğrasalarda anlam bakımından dikkatlice okunduğu ve söylendiği zaman Türkçe olduklarını anlayabiliriz.

1.Aba – abahija,abenjaca – aba kalın bir tür kumaş çeşidi.
2.Abadzija – krojac – Abacı terzisi.
3.Acik- otvoreno-açık.
4.Ackosum-bravo,sjajno,tako valja!- aşkolsun.
5.Adzamija-neiskusan çovek- acemi.
6.Adze-amidza- ujak-amca.
7.Adzaba- da li,mozda,tko zna-acaba.
8.Aduzija- nesposovan-aciz.
9.Afedersun- izvinjavam-afedersin.
10.Agda-vosak-ağda.
11.Ajdin-intelektualan,svjetli-Aydın.
12.Akreba-Rodbina,Akraba.
13.Akşam-noç-Akşam.
14. Akşam hajrola-dobro vece-Hayırlı akşamlar.
15.Akşamcicek-vjecernji cvet.Akşam çiçeği.
16.Akşamluk-Vecera-Akşam yemeği.
17.Alacerim-kako bog da- Allah kerim.
18.alati- crven konj- kırmızı At.
19.alat-konop-halat
20.Albasca-crvena basta-Kırmızı/Al Bahçe.
21.Alcija-gıps-Alçı.
22.Alcak-prepreden covek,vrlogan,mangup-Alçak
23.Alev-plamen,zar,Alev
24.Alis-prav,cist-Halis.
25.alis-veris- trgovina,Pazar,potajno dogovoranje-Alış veriş.
26.Ankakus-ogramna ptica ız ıstocnjake mıtologıje-Anka kuşu.
27.Apacik-sasvim jasno-Apaçık.
28.Armagan-poklon-Armağan.
29.Arslan-lav,musko ime,Arslan.
30.Arzohal-molba,izlaganje stanje-Arzuhal.
31.Ascare-namjerno javno-Aşikare.
32.Atlija-konjak-Atlı
33.Atmazda-kobac,nekoc pıtomljen za lov na drgugi ptice-Atmaca.
34.Atmejdan-mjesto za konjiske utrake-Atmeydanı.₍₉₎

______________________________________________________
* Hasan Prishtina Üniversitesi Türkoloji mezunu, Priştine/KOSOVA CUMHURİYETİ