Ayşe OLGUN yazdı: Bir dönemin hikayesi Yıldız Sarayı'nda yazıldı

stanbul’da bulunduğu semte ismini veren Yıldız Sarayı aynı zamanda Osmanlı döneminde yaptırılan son saray özelliğini taşır. Köşk ve kasırlardan meydana gelen saray, 2. Abdülhamit döneminde devletin yönetim merkezi olur. Ortaköy’den Beşiktaş sahile uzanan çok geniş bir araziye kurulmuştur. İçerisinde Büyük Mabeyn Köşkü, Malta ve Çadır köşkleri, harem binaları, cariye dairesi, marangozhane, tamirhaneler, çini atölyesi, Yıldız Cami, saat kulesi gibi çok sayıda yapı yer alır. Yine diğer saraylardan farklı olarak bahçeleriyle öne çıkar. Osmanlı Devleti’nde 33 yıl tahta kalan 2. Abdülhamit’le adı bütünleşen Yıldız Sarayı hakkında bugüne kadar ne yazık ki kapsamlı bir çalışma yapılmamış. Bu önemli eksiği kapatma görevini ise sarayın bir bölümünde ilk kez kurulan ve ismini saraydan alan Yıldız Teknik Üniversitesi üstlendi.

Üniversitenin bünyesinde 2015 yılında kurulan II. Abdülhamit Uygulama ve Araştırma Merkezi, Yıldız Sarayı’nın mimarlık ve sanat tarihi bakımından özelliklerini hiç yayımlanmamış belgelerle gözler önüne seren araştırmasını Yıldız Sarayı adlı kitapta bir araya getirdi. Prof. Dr. A. Melek Özyetgin, Prof. Dr. Vahdettin Engin ve Dr. Ayşe Ersay Yüksel’in hazırladığı kitap sarayla ilgili bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı çalışma. Kitaptan öğrendiğimize göre 14 yaşında tahta geçen 2. Abdülhamit bir yıl sonra devletin yönetimini Yıldız Sarayı’na taşır ve tahtan indirildiği güne kadar da bu sarayda kalır. Bir anlamda Abdülhamit’in 33 yıllık saltanatıyla şekillenmiş bir yapı diyebiliriz. Yıldız Sarayı kitabı 2. Abdülhamit dönemine ait olan ve bugüne kadar hiç yayımlanmamış plan, çizim ve krokilerle, 2. Abdülhamit’in Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’ndan faydalanarak hazırlanmış. Aynı zamanda dönemin hatıralarına da yer verilmiş.

İLK YAPI YAHYA EFENDİ DERGAHI

Yıldız Sarayı’nın bulunduğu arsa Bizans döneminden itibaren saraya aitmiş.Buradaki ilk yapı Kanuni Sultan Süleyman zamanında inşa edilen Yahya Efendi Dergahı’dır. Daha sonraki padişahlar zamanında da köşk ve kasırlar yapılmış. 2. Abdülhamit ise oldukça geniş bir alan içinde köşk, kasır ve binalardan oluşan oldukça geniş bir alan içine sarayı inşa ettirmiş. Abdülhamit’ten sonra 5. Mehmet Reşat ve 4. Mehmet Vahdettin de sarayın bir kısmını kullanılmış.

Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde tahta çıkan 2. Abdülhamit modernleşme hareketleriyle dikkat çeken bir isimdir. 2. Abdülhamit, Osmanlının 600 yıllık birikimini ve tecrübesini Cumhuriyet dönemine aktaran kurumların tashihinde önemli bir rol oynar. Müzecilik, fotoğrafçılık, resim sergileri açmada, mimari organizayonlarda ismi öne çıkar. Aynı zamanda eğitim ve tıp alanında da kurduğu kurumlarla modernleşmenin yolunu açar. Yıldız Sarayı’nın mimarisi bu anlamda 2. Abdülhamit’in mimari, devlet, kültür sanat anlayışıyla şekillenmiştir diyebiliriz. Padişahlar içinde sadeliğiyle dikkat çeken 2. Abdülhamit’in Yıldız Sarayı’nda mimari ve dekorasyona da bu sadeliği yansıttığını görüyoruz. Hatta çoğu kişi bu kadar sıradan bina yaptırmasına şaşırmıştır. Bu dönemde yaşanan siyasi, askeri, sosyal, ekonomik, sanatsal ve kültürel olayların yankıları saray mimarisinde ve yapılanmasında da kendini gösterir. 2. Abdülhamit Rum, Ermeni, İtalyan ve Fransız mimarlarla çalışır. Yıldız Sarayı’nı Dolmabahçe ve Çırağan gibi son dönem saraylarından ayıran farkı tek parçadan oluşmamasıdır.Birbirinden bağımsız binalar üzerine kurulan sarayda binalar arasında alt geçitler, alt yollar inşa edilmiştir. Örneğin 2. Abdülhamit’in Hususi Dairesi’nden Tiyatro Binasına, Harem’e ya da Şale Kasrı’na alt geçitler bulunmaktadır.

Mefruşat ve mobilyaların pek çoğu günümüze ulaşmasa da dönemin fotoğrafları bu konuda da ayrıntılı bilgi veriyor. Özellikle dışardan gelen yabancı misafirlerin ağırlandığı salonlarda mobilyalar yurt dışından getirilmiştir. Yine sarayda çok erken tarihlerden itibaren hava gazı, kalorifer telgraf ve elektrik gibi yeni teknolojilerin kullanıldığı dikkat çekmektedir. Hatta teknolojiye önem veren 2. Abdülhamit, Yıldız Sarayı için bir tren tasarlamış.Arşivlerde çizimleri bulunan bu tren, saray içinde durakları olacak şekilde tasarlanmış ancak proje olarak kalmış.
Yazının devamı için:https://www.yenisafak.com/hayat/bir-donemin-hikayesi-yildiz-sarayinda-yazildi-3723313