Atatürk'ün Annesi'nin Vasiyeti: Her Kadir Gecesi..

Zübeyde Hanım (ortada) kızı Makbule (solda) oğlu Mustafa Kemal (Atatürk)  ile...

ZÜBEYDE HANIM KİMDİR?

Zübeyde  hanım, 1857'de Selanik'in Langaza kasabasında doğdu. 14 Ocak 1923'te  İzmir'de öldü. Ali Rıza Efendi'nin eşi, Mustafa Kemal Atatürk'ün ve Makbule Atadan'ın annesi olup aslen Karamanlıdır.



Gazi Mustafa Kemal, genç bir Osmanlı subayı iken, annesi Zübeyde Hanım'ın elini öpüyor...

AİLE KÖKENİ

Osmanlı devrinde, Fatih Sultan Mehmet zamanında Anadolu Larende-Karaman'dan Rumeli’ye göçen ve Selanik yakınlarındaki Langaza’da toprak işleri ile uğraşan bir Türkmen ailesi olan Hacı Sofu ailesindendir. Mustafa Kemal Atatürk'ün baba soyu da, Karaman'dan gelerek Selanik ile Manastır'ın arasında bulunan Vodina Sancağı'na bağlı "Sarıgöl" de denilen "Kayalar" Nahiyesine yerleşirler. 

Aile, sonradan Selanik yakınlarında bugün de kaplıcaları ile meşhur olan Langaza'ya yerleşir. Dedesi Feyzullah Efendi'in taşıdığı "Sofu-zade" (Sofular) lâkabı, yerleştikleri Sarıgöl bölgesindeki yer adları ve ailedeki hatıraların gösterdiği üzere, Mustafa Kemal Atatürk'ün anne soyu Karaman'dan Rumeli'ye gelen ve bundan dolayı da "Konyalılar" olarak Rumeli'de anılan Yörük, Türkmenlerdendir. Zübeyde, 1857'de Langaza'da dünyaya gelmiş.

Babası Sofuzade Feyzullah (Sadullah) Ağa, annesi Molla Hanım olarak anılan Ayşe Hanım'dı. Döneminde kadınlarının okula gitmesi yaygın olmadığı için, okur yazar oluşu nedeniyle kendisi de Zübeyde Molla olarak anılırdı.

Hacı Sofu gibi dinine bağlı bir aileden geldiği için kendisi de öyleydi. Türk tarih kitaplarında sıkça geçen eğitim sisteminin karışık olduğu bir dönemde, Mustafa Kemal'in ne tür bir okula gideceği konusundaki tartışmalarda Zübeyde'nin, dini eğitim veren Mahalle Mektebi'ne gitmesinde ısrarcı oluşu bu yüzdendir.

ALİ RIZA BEYLE EVLENMESİ

Selanik'te Gümrük Muhafaza Teşkilatında memur Ali Rıza Bey ile 1871 yılında henüz 14 yaşında iken evlenir. Ali Rıza, sarışın ve mavi gözlü bir kadınla evlenmeyi düşlerken, kendisinden 20 yaş küçük olan, siyah saçlı ve derin mavi gözlü bu kadına sevdalandığını belirtir.

Yeni çift Selanik -Yenikapı semtinde yeni hayata başlamış ve Zübeyde, Fatma, Ömer ve Ahmet adlı çocukları doğar. Ancak Fatma bu dönemde ölür. Eşi Ali Rıza, Yunanistan sınırında Çayağzı'na (ya da Papaz Köprüsü) tayin edildiği için taşınırlar. Orada da Ömer ve Ahmet isimli çocukları ölür.

1881’de dördüncü çocukları ve üçüncü oğulları Mustafa, 1885’te kızları Makbule, 1889’da Naciye doğar. Naciye’yi de küçük yaşta veremden kaybederler. Ali Rıza Efendi ise 1888 yılında ölür.

ZÜBEYDE HANIMIN İKİNCİ EVLİLİĞİ

Bunun üzerine Zübeyde hanım, çocuklarını da alarak abisi Hüseyin Bey'in Langaza'daki çiftliğine gider. Babasının erken ölümünün ve dayısının çiftliğinde ailenin erkeği olarak yaşadıklarının Mustafa üzerinde derin etkileri olduğu bilinir.

Abisine daha fazla yük olmak istemeyen Zübeyde, ikinci evliliğini Selanik Gümrükler Başmüdürü Ragıp Bey ile yapar. Ragıp beyin de önceki evliliğinden dört çocuğu vardır. Bu evlilik, babasının hatırasına saygı gösterilmediğini düşünen Mustafa Kemal'i çok sinirlendirir. Zübeyde hanım, Balkan Savaşı’ndan sonra Ragıp Bey’den ayrılır ve artık Osmanlı toprağı olmaktan çıkan Selanik’i terk ederek kızı Makbule ile birlikte İstanbul’a göç eder.  Beşiktaş Akaretler’de bir eve yerleşirler.

NAZİK VE KİBAR İNSAN

Mustafa Kemal, arkadaşı Ali Fuat Cebesoy'a, Ragıp Bey'i şöyle tarif eder:

"Bana karşı hep çok saygılı davranmış, büyük adam muamelesi etmiştir. Nazik ve kibar bir insandır"



Zübeyde hanım'ın İzmir-Karşıyaka'da aynı isimli park içersindeki anıt mezarı...

ÖNCE ANKARA, SONRA İZMİR

1919’da Anadolu'ya çıktığından beri görmediği ve üstelik Osmanlı Padişahı tarafından hakkında ölüm emri verildiğini öğrendiği oğlu Mustafa Kemal ile ancak 14 Haziran 1922’de Adapazarı’nda tekrar buluşan Zübeyde hanım, O'nun yanına Ankara’ya yerleşir. Ancak bu şehrin sert iklim koşulları sağlığını olumsuz etkileyince tedavi amacıyla İzmir’e gider. 

14 Ocak 1923 günü 66 yaşında oğlunun başarılarını gördükten sonra hayatını kaybetti. İzmir’in Karşıyaka ilçesinde 1940 yılında yaptırılan anıt mezarda yatmaktadır.

ZÜBEYDE HANIMIN VASİYETİ:



Vasiyetin Osmanlıca Orijinali...                   Vasiyetin Latin harflerine çevrilmiş hali...

Zekeriya Yıldırım Başkanlığındaki Darüşşafaka Cemiyeti yönetimi, arşiv ve müzede yenilemeler yaparken, Mustafa Kemal Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'ın 1921 yılında Darüşşafaka'ya 20 bin kuruşluk bağış yaptığını içeren vasiyetini gün yüzüne çıkarırlar. Zekeriya Yıldırım, der ki: 

"Kuruluşu 1863'e uzanan Darüşşafaka, tarih boyunca bağışlarla yaşayan bir kurum. Darüşşafaka, Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'dan ablası Makbule Ata'ya, Sait Faik'e uzanan değişik kesimlerden bağış ve destek görmüştür"

Darüşşafaka Cemiyeti Genel Sekreteri Adnan Dovan, İş Bankası hisselerinden yola çıkarak yaptıkları hesaplamayla, Zübeyde Hanımın bağışladığı 20 bin kuruşun değerinin 1968 yılındaki para ile 2 milyon liraya denk gelebileceği sonucunu çıkardıklarını bildirir.


HER YIL KADİR GECESİ'NDE, ÜMMET-İ MUHAMMED'İN ÖLMÜŞLERİNE HATİM VE DUA ŞARTI

Zübeyde Hanım'ın Darüşşafaka'ya bağış belgesinde çok ilginç bir şartı bulunuyor. Dindar bir Müslüman olan Zübeyde Hanım, bağış belgesinde: 

"Her yıl Kadir Gecesi'nde bir Darüşşafaka öğrencisinin Hatm-i Şerif (Kuran-ı Kerimi baştan sona okumak) icra etmesini ve bundan hasıl olacak sevabı, başta Hazreti Muhammed (a.s.)  ve ailesi olmak üzere enbiya ve evliyalara, bütün Ümmet-i Muhammed'in gelmiş- geçmiş aile efradının ruhlarına bağışlanmasını şart koşar. Bu vasiyet, 1968 yılında Hürriyet Gazetesi'nde yayınlanır. 


Kaynak: Selami Çalışkan/haber365-Özel