HALKIN KIŞ TAKVİMİ - Cemal Kurnaz

HALKIN KIŞ TAKVİMİ

Arapça "kırk" anlamına gelen erbain, halk arasında zemheri diye bilinir. Gün dönümünden ocak sonuna kadar 40 gün sürer (21 Aralık-31 Ocak). Kışın en sert zamanı olduğundan gara gış diye de anılır. Dağ keçileri bu aylarda çiftleşir.

Zemherinin ardından gelen 50 günlük devreye (1 Şubat-21 Mart) Arapça hamsin denir. Bazı yıllarda zemheri ılıman giderse bunun acısını hamsinin çıkaracağına inanılır. Hamsin ayında kuvvetli soğuk olursa "zemherinin adı yavuz, hamsin baş keser" derler.

Zemherinin son altı günü ile hamsinin ilk altı günü sayılı günlerdendir. Halk, bu on iki günlük süreye (24 Ocak-5 Şubat) altılı on iki gün arası veya kısaca altı on iki der. Halkın inanışına göre, hamsin girmek ister fakat zemheri çıkmaz istemez; aralarında çatışma çıkar. Çetin hava şartları bundan kaynaklanır. Çok tehlikeli olduğuna inanılan bu günlerde kesinlikle yola çıkılmaz.

Şubatta yanıltıcı güneş görünür. Buna sarı yaz denir:
“Sarı yazın ayazı, doldurur kaklıklara buzu.”
1 Şubatta başlayan hamsin 50 gün devam eder ve 22 martta sona erer. Hamsinin yarısı kıştan, yarısı yazdan sayılır. Ne de olsa sonu bahardır. Şubatta kuzular, oğlaklar doğmaya başlar. Bu sesler baharın müjdecisidir. "Hamsin!.. ver oğlağı emsin" denilir.

Hamsinin 20. gününde (20 Şubat) ilk cemre düşer. Cemrelerin sayısı üçtür. Cemreler birer hafta ara ile düşerler: Birinci cemre havaya düşer, havalar ısınmaya başlar (20-21 şubat). İkinci cemre suya düşer, sular ısınır (27-28 Şubat). Üçüncü cemre toprağa düşer, toprağı ısıtır (6-7 Mart).