HALİDE EDİP ADIVAR'IN KAYBI!: Sevim Yegin

HALİDE EDİP ADIVAR’IN KAYBI!

Halide Edip Adıvar… Birçoğumuz için bir kahraman o. Halide Onbaşı! Milli Mücadele döneminin başında gelen isimlerden… Yıllardır Halide Edip’ i bu kahraman yönüyle tanıdım, tanıdık. Belki birçok kişi onun Amerikan mandasını savunanlardan olduğunu bilmiyor. Bazıları ise sadece çaresiz olduğu, çözüm üretmek istediği için mandacılığı savunduğunu sanıyor.

Peki, gerçekte kim Halide Edip?

Kahraman mı?

Amerika hayranı mı?                                                                                                 

      Bir dönem kahraman olduğu doğru... Fakat bu kahramanlık maskesi altında yatan gerçeği ‘’Halide Edip ve Gerçekler’’ adlı kitaptan öğreniyoruz. Yazar Muzaffer Özekin, kafasında soru işaretleri oluşunca, Halide Edip hakkında bir araştırmaya başlıyor. En başta kaynak olarak ise Halide Edip’in kendi kitaplarını alıyor. Halide Edip hakkında yazılan tüm eserleri inceleyen yazar, gerçekleri belgelere dayalı olarak sunuyor okuyuculara.  Halide Edip’i bilinmeyen yahut gösterilmek istenmeyen yönleriyle karşımıza çıkarıyor. Bunca yıldır milli mücadele kahramanı olarak bildiğimiz Halide Edip, birden bire Amerika’ya hayran, manda sistemini savunan, Türk milletini Amerikan himayesinde yaşatmak isteyen bir TÜRK(!) oluyor.

     Evet, o milliyetçi, vatansever kadın, Amerikan mandasını hiçbir şeyi istemediği kadar istemiş ve bunun için her şeyi yapmıştır. Gerektiğinde Amerika’ya Mustafa Kemal ve diğerleri hakkında istihbarat mektupları yazmıştır. Kimi zaman ise Amerikan büyüklerine övgü dolu mektuplar göndermiş, Amerika başbakanına ‘’ Siz çağımızın peygamberisiniz’’ şeklinde hitap etmekten çekinmemiştir.

      Her ne kadar milli mücadele kahramanı olarak gösterilse de gerçek bir Amerika hayranıdır Halide Edip.

      Halide Edip’in geçmişine baktığımızda onun Yahudi dönmesi bir aileden geldiğini görüyoruz. Babası Mehmet Edip Bey, kızının dönemin Amerikan okulu olan Robert Koleji’ne gitmesi için, Halide Edip’in yaşını büyütmüştür. Bu da Halide Edip’in bu Amerikan hayranlığının aileden mi geldiği sorusunu akla getiriyor. Bu sorunun cevabının yaş büyütme sahtekârlığı ile verebiliriz. Başka örneğe lüzum olmadığını düşünüyorum.  

      Halide Edip’in Robert Koleji ile ilişkisine baktığımızda, okulun en iyi öğrencilerinden olduğunu görürüz. Osmanlı, o dönemde eğitimdeki denetimsizlik yüzünden yabancı okullara müdahale edemiyordu. Bunu fırsat bilen emperyalist devletler, İstanbul ya da diğer vilayetlerde açtıkları okullarda, kendi kültürlerini aşılıyorlardı. Robert Koleji de böyleydi işte. Babasının sahtekârlığı ile koleje giren Halide Edip, burada özenle eğitildi. Özenle diyorum çünkü döneminde Robert’in tek Türk öğrencisidir. Bu nedenle öğretmenleri tarafından özel bir ilgiyle eğitilmiştir. Bu da onun Amerika hayranı olmasında önemli rol oynamıştır. Amerika hayranı olarak yetişen Halide Edip, parçalanmış devleti kurtarma çarelerinin arandığı günlerde mandayı öne sürmüştür ve kabul ettirmeye çalışmıştır.

        Mustafa Kemal ve arkadaşlarının canlarını gözden çıkararak bağımsızlığı savundukları o dönemde, Halide Edip’in şiddetle mandacılığı öne sürmesi, Mustafa Kemal ‘in gözünden düşmesine neden olmuştur. Mustafa Kemal düşüncelerini onaylamadığı Halide Edip’i yanından uzaklaştırmıştır. Cumhuriyetin ilanı ile soluğu Avrupa’da alan Halide Edip ülkeye, ancak Mustafa Kemal’in ölümünden sonra dönmüştür. Bu da onun hakkında ki bir başka soru işaretidir.

       Halide Edip aydın bir gazeteciydi belki. Ama onun aydınlığı, Amerika’ya duyduğu hayranlığın gölgesinde kalmıştır. Ne yazık ki sömürgeciliğin, beyin yıkamanın bir kaybıdır Halide Edib. Yazdığı kitaplar da bunu destekler. Ne ilginçtir ki Halide Edip’in İngilizce ve Türkçe olarak yazdığı kitaplar birbirini tutmaz hatta çelişir. Halide Edip Türkçe yazdığı kitabındaki bir olayı İngilizce yazdığı kitabında daha farklı anlatır. Kim bilir Halide Edip’in saklaması gereken sırları vardı ve böyle bir şeyi bu yüzden yaptı.  Türkiye‘de vatan haini damgası yememek için aynı zamanda da Avrupa’da alkışlanmak için yaptığı bile söylenebilir. Unutmayalım ki!

       Halide Edip, beyni yabancı okullarda yıkanmış bir aydındır. Emperyalizmin bir kaybıdır…

                                                                                                                    Sevim Yeğin