Fetih ve Fatih romanlarında ideolojik etkiler

HAKAN DEĞİRMENCİ

Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır der Fransız romancı. Hakikaten de o aynaya bakıldığında hayata dair gerçekler bütün çıplaklığıyla görülebilecektir. Aynadan yansıyacak görüntülerden biri de hiç kuşkusuz tarihtir. Bu anlamda romanlar, tarihsel hadiselere birer kesit olup toplumların geçmişine ayna tutarlar.

Türk edebiyâtında tarihî romanın mazisi, Türk romanının başlangıcı kadar eskidir. Romantik tarih anlayışının bir sonucu olarak Tanzimat’tan itibaren sanatçılar Osmanlı tarihine de yönelmişlerdir. Bunun sonucu olarak, İstanbul’un fethi gibi sadece Türk ve İslam tarihi açısından değil, bütün dünya tarihi bakımından da önem taşıyan bu büyük hadise, Türk edebiyâtının her türüne konu olmuş, başta romanlar olmak üzere şiirde ve tiyatroda sıkça işlenmiştir. Tanzimat döneminden itibaren Meşrutiyet, Cumhuriyet, Çok Partili dönem ve 1980’den günümüze kadar Fetih ve Fatih hakkında pek çok tarihi roman yayımlanmıştır. Bunlar arasında popüler kültüre ve hamasete yönelik olanlarından, fethin karanlık noktalarını aydınlatmaya yönelik olanlarına kadar pek çok önemli roman kitapçılardaki yerini almıştır.

CUMHURİYET ÖNCESİ/SONRASI

İstanbul’un fethine temas eden ilk romanlar Ahmet Mithat Efendi’nin 1875 tarihli Hüseyin Fellah ve 1877 tarihli Süleyman Muslî romanlarıdır. Namık Kemal’in 1881’de yayımlanan Cezmi romanında, Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi ve 1908’de yayımlanan Öksüz Turgut romanında, 1914 tarihli Şimal Rüzgârları romanında fethe temas ediliştir. Buraya kadar sözünü ettiğimiz romanlarda, Tanzimat döneminde büyük ölçüde “Romantizm”in tesiriyle, Meşrutiyet döneminde ise çağın ruhuna uygun biçimde “Türkçülük” akımının oluşturduğu algıyla fethe olumlu yaklaşılmış ve Fatih karakteri yüceltilmiştir.

Cumhuriyetin ilk dönemlerinde Osmanlı tarihine bakış açısında görülen olumsuzluk fetih romanlarına da yansımıştır. Bunun en bariz örneği hiç kuşkusuz Kara Davut’tur. Roman, Cumhuriyet’i Osmanlı’nın devamı olarak gören ve bunun doğal sonucu olarak yeni dönemi meşrulaştırmanın yolu olarak eskiyi kötülemeyi tercih eden hastalıklı bir zihniyetin ürünüdür. Cumhuriyetimiz Osmanlı’nın bir alternatifi değil, iyisiyle kötüsüyle bir devamıdır.

Yazının devamı için kaynak: https://www.yenisafak.com/hayat/fetih-ve-fatihromanlarinda-ideolojik-etkiler-3633330