Devlet Giray Han / Zarema Memetova

Devlet Giray Han

Cengiz Han’ın atası Nogay Tatarlardır. Cengiz Han’ın büyük oğlu Cuci Han’dan gelen Kırım hanları ise, Kırım Yarımadası’nda 364 yıl hüküm sürmüştür. Her hanın ve prensin adının sonuna Giray ünvanı eklendiği için hanedana Giraylar da denir. Kırım Devleti kurulduğunda hanedan Moğolcayı bırakmış ve anadili olarak Türkçeyi kabul etmiştir. Konuştukları dil, Tatarca adı verilen Kuzey-batı Türk lehçesidir.

Kırım bölgesi, 1475 yılında Kırım Hanlığı’nın arzusu ile yapılan bir anlaşma sonucu Osmanlı Devleti’nin vesayetini kabul etmiş ve bu tarihten itibaren de özel bir statü ile idare edilmiştir. Sözü edilen bu statüye göre Kırım hanlığı Osmanlı Devleti içinde en seçkin otonomiyi haiz birinci derecede tâbi devletlerden sayılmıştır. Kırım hanedanında tahtta oturan kişiye han ; resmen tayin edilen veliahde kalgay denir ve kalgaylar, diğer prensler gibi Giray ünvanını kullanırdı.

Devlet giray han'da bunlardan biri idi. amcası sahip giray han öldürülünce kırım hanı oldu.yaşamı boyunca hep Ruslarla savaştı.

1571 yılının Mayıs ayında Kırım Hanı I. Devlet Giray'ın,

emrindeki 120 000 osmanlı ve kazak askeri ile rus ordularını dağıttı. Moskovaya girip şehri yağmalaması, ve Moskova'nın çevresindeki kasabaları ateşe vermesinden sonra, çıkan yangın Moskova'ya kadar uzadı, şehir, çevredeki kasabalar ve Opriçnina Sarayı, 6 saat içerisinde tamamiyle yandı. İnsanlar kiliselere ve Moskova Nehri'ne doğru kaçmaya çalıştı. Kremlin Sarayı'ndaki cephaneliğin patlamasıyla, kiliselerde saklananlar nefes darlığından; nehre doğru kaçanlar da nehirde boğularak öldü. 80 000 askerini yitiren rus ordusu daha fazla direnemedi. Çar 4. İvan, cesetleri nehre atmak üzere sokakta bırakılmasını emretti. Devlet giray han moskovalıları kırım'a sürdü ve 150 000 esirle kırım'a döndü. 1572 yılında yeni bir seferle rus çarlığını vergiye bağladı.

I. Devlet Giray Han döneminde Kırım Hanlığı Osmanlı ile birlikte yükseliş devrini yaşadı. Temel siyasetini Rusların Karadeniz'e inmelerine karşı mücadele oluşturuyordu. Rusya’ya kalıcı etkileri olan büyük darbeler vurdu. Kendisine Bu nedenle ‘Taht Alan’ anlamına gelen Tatarca "Taht Algan" unvanı verildi.

veba hastalığına tutulan Devlet Giray Han, bu hastalıktan kurtulamayarak vefat etti. Kırım’da Bahçesaray şehrinde, Han Camii civarına defnedildi.

Han Saray'ın civarında yer alan Salacık 'taki tarihi kabristan alanında bulunan Zincirli Medrese, Han Türbeleri, bugün Kırım Türkleri tarafından bir devlet mezarlığına dönüştürüldü. İsmail Gaspıralı tarafından kurulan Milli Mektep, Müftülük Binası, hanlığa ait diğer kamu binaları ve Rusya ve Sovyet idaresi döneminde yıkılan Hacı Giray Han türbeleri,  2007 ila 2009 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti tarafından tamir ettirildi. TİKA tarafından onarılan Hacı Giray Han türbesi de O Dönemin Devlet Bakanı Faruk Çelik ile TBMM Başkan Yardımcısı Meral Akşener 'in de katıldığı bir törenle 18 Mayıs 2009 tarihinde ziyarete açıldı.

Zarema Memetova