BELGELERLE LOZAN

Bu çalışma esas olarak 1998 yılında London School of Economics and Political Science’da doktora tezi olarak hazırlanmış, yedi yıl sonra da, yani 2005’te ISIS Press tarafından Strategies and Struggles-British Rhetoric and Turkish Response: the Lausanne Conference 1922-1923 başlığıyla yayınlanmıştır. Kitap, Türkiye’deki bir yayınevi tarafından İngilizce basılmış olması nedeniyle hak ettiği dağıtıma ve okuyucu sayısına ulaşamamıştır. Bu nedenle de kitabın Türkçeye kazandırılması önemli bir gelişmedir çünkü Türkiyede’ki okurlar nihayet hem Türk hem de İngiliz kaynaklarına dayanarak yazılmış mükemmel bir araştırmaya erişim şansı yakalamışlardır. 

Alanında bir ilk 
Lozan Antlaşması bugün hâlâ Türkiye Cumhuriyeti’nin –ki hemen Lozan ertesinde kurulacaktır– temel dayanaklarından biri olmayı sürdürmekte ve Türkiye’nin iç ve dış ilişkilerinde çok önemli bir rol üstlenmeye devam etmektedir. Papa’nın yakın dönemde Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyaret sırasında gündeme gelen Rum Ortodoks Patriğinin “ekümeniklik” iddiası, Antlaşma’nın ihlali olarak değerlendirilmiştir. Zira Lozan’da Rum Patrikhanesi bir Türk kurumu olarak kabul görmüştür ve bu nedenle de evrensellik iddiası söz konusu olamaz. Yıllar içerisinde Lozan Konferansı üzerine çok sayıda çalışma yapılmış olmasına karşın bu monografi her tarih çalışmasının arzuladığı kusursuzluğu vaat ediyor. 
Yrd. Doç. Dr. Sevtap Demirci daha önce Lozan üzerine çalışmalar yapan bilimadamlarının hakkını teslim etmekle birlikte araştırmasının Türk-İngiliz diplomasi taktiklerinin evrim sürecini inceleyen ilk çalışma olduğunun altını çizmektedir. Bu yönü ile eser, Lozan Konferansı’na ilişkin ayrıntılı ilk akademik çalışma ve yine görüşmeler sürecindeTürkiye- İngiltere arasında izlenen taktikleri özellikle arşiv belgelerine dayanarak analiz eden ilk araştırmadır. 
Kitabın giriş bölümünde konferans öncesi gelişmelere yer verilmekte, ikinci bölümde ise konferansa gidiş sürecindeki tarihi olaylar anlatılmaktadır. Türkiye ve İngiltere arasında bir biçimde uzlaşmaya varılabilmesi için konferans öncesi halledilmesi gereken bir dizi sorun bulunmaktaydı. Tüm bunlar üçüncü bölümde tartışılırken, dördüncü bölüm konferansın ilk yarısında tarafların taktiklerinin incelemesi üzerine kurgulanmıştır. Görüşmeler kesilmiş ve on haftalık bir aranın ardından ikinci yarıya damgasını vuran müzakerelere yeniden başlanmıştır. Beşinci bölüm görüşmelerin kesilmesinin arkasında yatan nedenleri incelemekte ve her iki tarafın da ikinci yarı görüşmelerinde ellerini güçlendirmek amacıyla aldıkları tedbirleri tartmaktadır. Altıncı bölümde ise 23 Nisan1923’te yeniden başlayan ve Temmuz’da imzayla sonuçlanan ikinci yarı görüşmeleri anlatılmaktadır. 
Yrd. Doç. Dr. Sevtap Demirci’nin ulaştığı sonuçlar, kayda değer bulgulardır. Lozan’ı İngiltere için bir yenilgi olarak görmemekte ve sonuçlandırılamayan Sevr Antlaşması ile mukayese edildiğinde İngilizler’in önem arzedecek bir kaybının olmadığını söylemektedir. Çıkarlarını korumayı başarmışlar veOrtadoğu’nun büyük bir bölümünü kontrol etmeyi sürdürmüşlerdir. Bir başka ifadeyle Türklerin Lozan’daki başarısı İngiliz diplomasisinin belli başlı temel hedeflerinin sonuçsuz kalmasına yol açmamıştır. Konferans aynı zamandaOrtadoğu tarihinde bir dönüm noktasıdır zira yeni bir uluslararası sistem oluşturmak suretiyle bölgenin haritasını değiştirmiştir. 

Lozan’ın aktörleri 
Kitap, İsmet Paşa ve Lord Curzon’un dikkat çeken kapak resimleri başta olmak üzere yine konferansa katılan delegelerle yan yana çekilmiş bir fotoğrafla zengin bir görünüm kazanmıştır. Kitabın sonunda Ekler kısmı mevcuttur ve bunun ilk bölümünde Lozan’daki aktörlerin kısa fakat son derece yararlı biyografileri verilmektedir. Bunu Antlaşma’nın metni, bir harita, fevkalade hoş birtakım fotoğraflar ve nihayet Türkçe yayınlarda görmeye pek alışık olmadığımız dizin takip etmektedir. Alfa Yayınları’nın Tarih dizisi diğer yayınevlerine örnek oluşturacak böylesine güzel bir kitabı bizlere kazandırdığı için kutlanmayı hak ediyor… 

BELGELERLE LOZAN 
Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele 1922-1932 
Sevtap Demirci 
Alfa Yayınları 
2011, 300 sayfa 
20 TL.

RADİKAL KİTAP