Rusya'nın siyasi veraset planları
Kremlin'in halefleri - Son 100 yılda siyasi veraset planı yalnızca bir kez uygulandı
14 Mayıs 2024 - 10:24
Araz Altaylı
Rusya'da siyasi veraset meselesi her zaman önemli olmuştur, ancak hiçbir zaman başarılı olmamıştır.
Bolşeviklerin lideri Vladimir Lenin, Joseph Stalin'i onun yerinde görmedi, 1919'a kadar Yakov Sverdlov'u herkesten üstün görüyordu. Ancak Sverdlov "İspanyol gribi" veya zehirlenmeden öldüğü ve Lenin bir başka etkili devrimci olan Leon Troçki'den bıktığı için Stalin partinin başına geçti. Lenin bu gelişmeden memnun olmasa da tekerlekli sandalyede ve zayıf bir durumda olduğundan gerçek halefini belirleyemedi.
Stalin kendisinden sonra kimin iktidara geleceğini düşünmedi, daha uzun yıllar yaşayacağına inanıyordu. Birisinin kendisini siyasi mirasçı olarak gördüğünü öğrenirse, onu gecikmeden vururdu. Stalin'in vurduğu silah arkadaşları arasında şüphesiz potansiyel rakip olarak gördüğü kişiler de vardı.
Mesela Mareşal Tukhachevsky'de böyle bir hırs gördü. Savaştan sonra Mareşal Zhukov, Napolyon gibi iktidara aşık olmaması için önce Sverdlovsk'a, ardından da askeri bölge komutanı olarak Odessa'ya gönderildi. Alman Nazizmini yenilgiye uğratan general Dwight Eisenhower'ın 1952'de ABD'de kazandığı zafer, Stalin'in Zhukov'u zincire vuracak öngörüye sahip olduğunu gösterdi.
Ancak ekibi Stalin'den sonra kimin iktidara geleceği konusunda ciddi bir entrikaya girmiş, 1953'te Kremlin'de bir "katliam" yaşanmış ve sonunda Kruşçev tüm rakiplerini etkisiz hale getirmişti.
Nikita Kruşçev'in bir halefi düşünecek vakti yoktu; "zayıf insanlar" olarak gördüğü kişiler ve onun aday gösterdiği kişiler tarafından devrildi. Kruşçev kendisine yönelik darbe girişimini Malenkov, Molotov ve Kaganoviç gibi eski Stalinistlerden beklerken, Leonid Brejnev'in grubu onu iktidardan uzaklaştırdı.
Ancak seleflerinden farklı olarak L. Brejnev, hayatının son yıllarında siyasi halefini hazırlamak istedi. Genel Sekreter, kendisinden sonra SSCB'nin başına Ukrayna'nın lideri Vladimir Şerbitski'nin getirilmesini, Özbekistan'ın birinci sekreteri Sharaf Rashidov'un da ülkenin ikinci adamı olmasını istiyordu. Ancak Kremlin'in "yaşlı kurdu" Yuri Andropov, planlarını bozdu ve Kremlin'in baş kabinesine yerleşti.
Ülkeyi 1'er yıldan fazla yöneten Y. Andropov ve Konstantin Chernenko, halefi hazırlayacak ruh halinde değillerdi, tüm yıl boyunca hastanede canlarıyla savaştılar. Ancak onlar ve diğer Politbüro üyeleri, ülkenin başına daha genç bir kişinin geçmesi ve Moskova'nın yılda bir genel sekreteri gömme zahmetinden kurtulması konusunda anlaştılar. Kraliyet kuşu Mihail Gorbaçov'un başına kondu.
Gorbaçov kendisine siyasi bir halef hazırlamakta başarısız olduğu gibi, tam tersine parti üyelerinden miras aldığı devleti ve Komünist Partiyi korumayı başaramadı ve ikisini de gömdü. SSCB'nin halefi Rusya'da iktidar, sadık rakibi Boris Yeltsin'in eline geçti.
Ve Yeltsin bunun hakkında çok düşündü. Kendisinden sonra ailesinin başına neler geleceğini düşündü, onların sahip oldukları serveti ellerinde tutmaları, zulme uğramamaları için normal koşulları yaratmak ve bunu sağlayacak güvenilir bir mirasçı bulmak istiyordu.
Rus lider, görevini kime devredeceğini, halefini kaç kez değiştireceğini çok düşündü. İlk başta Yegor Gaidar'a güvendi, sonra Boris Nemtsov'u seçti. Nemtsov, Yeltsin'in onu oğlu gibi sevdiğini hatırladı. Ancak Kremlin entrikaları Yeltsin'in fikrini değiştirdi; önce Sergey Kiriyenko'yu, ardından Sergey Stepashin'i ve son olarak Vladimir Putin'i onun yerine aday olarak gördü. Putin'in başında durduktan ve onun birçok hizmetini gördükten sonra Yeltsin, 1999 yılının son gününde iktidarı kendisine devretme konusundaki nihai kararını verdi. Putin başbakanken başkan vekili oldu ve birkaç ay sonra başkan oldu.
Ancak görgü tanıkları, Yeltsin'in hayatının son yıllarında bu tercihinden pişmanlık duyduğunu, kırıldığını ve açıkça konuşamadığını söylüyor.
Şimdi Vladimir Putin'in siyasi bir halef fikrini düşünmesinin zamanı geldi. Halen 2030'a kadar iktidarda kalma hakkı var ve sağlığının sonuna kadar çalışmasına izin vereceğinden emin. Ve ondan sonra?
Hiç şüphe yok ki Putin bu konuyla derinden ilgileniyor. İktidarda kaldığı 24 yıl boyunca sınırsız zenginliğin yanı sıra ülke içinde ve dışında sayısız düşman edindi. Muhtemelen sağlığı izin verirse 2030'da da iktidarda kalmak isteyecek. Çünkü başka yolu yok. Bu mümkün değilse, onun faaliyetlerini denetlemeyen, kendisine, ailesine veya yakın çevresine zulmetmeyen böyle bir kişinin iktidara gelmesi gerekir. Hatta biraz güvenilmez ve zayıf bir mirasçı, Batı'nın baskısı karşısında onu Lahey mahkemesine bile verebilir.
Bu nedenle bakanın oğlu, Rusya Güvenlik Konseyi başkanı Nikolai Patrushev'in başbakan yardımcılığı görevine atanması, birçok uzmanın "Putin'in halefini hazırladığı" görüşüne varmasına yol açtı.
Genç Patrushev, testi geçemeyen baba Patrushev'in biyolojik mirasçısıdır ve kendisinin ve Putin'in güvenini kazanmaya devam etmektedir. 2030 yılında 53 yaşında olacak ve harika bir yönetim tecrübesine sahip olacak. O zamana kadar Putin de selefi Yeltsin gibi birkaç kez fikrini değiştirebilir. Her halükarda, Putin ve Dimitri Medvedev'in 2008 ve 2012 yıllarında cumhurbaşkanı ve başbakanlık görevlerinin değiştirildiği gerçeğini hesaba katmazsak, Rusya'da siyasi veraset meselesi hiçbir zaman kolay anlaşılmıyor.
Not: Yazı ilk olarak 13 Mayıs 2024 tarihinde Musavat.com sitesinde yayınlanmıştır.
Rusya'da siyasi veraset meselesi her zaman önemli olmuştur, ancak hiçbir zaman başarılı olmamıştır.
Bolşeviklerin lideri Vladimir Lenin, Joseph Stalin'i onun yerinde görmedi, 1919'a kadar Yakov Sverdlov'u herkesten üstün görüyordu. Ancak Sverdlov "İspanyol gribi" veya zehirlenmeden öldüğü ve Lenin bir başka etkili devrimci olan Leon Troçki'den bıktığı için Stalin partinin başına geçti. Lenin bu gelişmeden memnun olmasa da tekerlekli sandalyede ve zayıf bir durumda olduğundan gerçek halefini belirleyemedi.
Stalin kendisinden sonra kimin iktidara geleceğini düşünmedi, daha uzun yıllar yaşayacağına inanıyordu. Birisinin kendisini siyasi mirasçı olarak gördüğünü öğrenirse, onu gecikmeden vururdu. Stalin'in vurduğu silah arkadaşları arasında şüphesiz potansiyel rakip olarak gördüğü kişiler de vardı.
Mesela Mareşal Tukhachevsky'de böyle bir hırs gördü. Savaştan sonra Mareşal Zhukov, Napolyon gibi iktidara aşık olmaması için önce Sverdlovsk'a, ardından da askeri bölge komutanı olarak Odessa'ya gönderildi. Alman Nazizmini yenilgiye uğratan general Dwight Eisenhower'ın 1952'de ABD'de kazandığı zafer, Stalin'in Zhukov'u zincire vuracak öngörüye sahip olduğunu gösterdi.
Ancak ekibi Stalin'den sonra kimin iktidara geleceği konusunda ciddi bir entrikaya girmiş, 1953'te Kremlin'de bir "katliam" yaşanmış ve sonunda Kruşçev tüm rakiplerini etkisiz hale getirmişti.
Nikita Kruşçev'in bir halefi düşünecek vakti yoktu; "zayıf insanlar" olarak gördüğü kişiler ve onun aday gösterdiği kişiler tarafından devrildi. Kruşçev kendisine yönelik darbe girişimini Malenkov, Molotov ve Kaganoviç gibi eski Stalinistlerden beklerken, Leonid Brejnev'in grubu onu iktidardan uzaklaştırdı.
Ancak seleflerinden farklı olarak L. Brejnev, hayatının son yıllarında siyasi halefini hazırlamak istedi. Genel Sekreter, kendisinden sonra SSCB'nin başına Ukrayna'nın lideri Vladimir Şerbitski'nin getirilmesini, Özbekistan'ın birinci sekreteri Sharaf Rashidov'un da ülkenin ikinci adamı olmasını istiyordu. Ancak Kremlin'in "yaşlı kurdu" Yuri Andropov, planlarını bozdu ve Kremlin'in baş kabinesine yerleşti.
Ülkeyi 1'er yıldan fazla yöneten Y. Andropov ve Konstantin Chernenko, halefi hazırlayacak ruh halinde değillerdi, tüm yıl boyunca hastanede canlarıyla savaştılar. Ancak onlar ve diğer Politbüro üyeleri, ülkenin başına daha genç bir kişinin geçmesi ve Moskova'nın yılda bir genel sekreteri gömme zahmetinden kurtulması konusunda anlaştılar. Kraliyet kuşu Mihail Gorbaçov'un başına kondu.
Gorbaçov kendisine siyasi bir halef hazırlamakta başarısız olduğu gibi, tam tersine parti üyelerinden miras aldığı devleti ve Komünist Partiyi korumayı başaramadı ve ikisini de gömdü. SSCB'nin halefi Rusya'da iktidar, sadık rakibi Boris Yeltsin'in eline geçti.
Ve Yeltsin bunun hakkında çok düşündü. Kendisinden sonra ailesinin başına neler geleceğini düşündü, onların sahip oldukları serveti ellerinde tutmaları, zulme uğramamaları için normal koşulları yaratmak ve bunu sağlayacak güvenilir bir mirasçı bulmak istiyordu.
Rus lider, görevini kime devredeceğini, halefini kaç kez değiştireceğini çok düşündü. İlk başta Yegor Gaidar'a güvendi, sonra Boris Nemtsov'u seçti. Nemtsov, Yeltsin'in onu oğlu gibi sevdiğini hatırladı. Ancak Kremlin entrikaları Yeltsin'in fikrini değiştirdi; önce Sergey Kiriyenko'yu, ardından Sergey Stepashin'i ve son olarak Vladimir Putin'i onun yerine aday olarak gördü. Putin'in başında durduktan ve onun birçok hizmetini gördükten sonra Yeltsin, 1999 yılının son gününde iktidarı kendisine devretme konusundaki nihai kararını verdi. Putin başbakanken başkan vekili oldu ve birkaç ay sonra başkan oldu.
Ancak görgü tanıkları, Yeltsin'in hayatının son yıllarında bu tercihinden pişmanlık duyduğunu, kırıldığını ve açıkça konuşamadığını söylüyor.
Şimdi Vladimir Putin'in siyasi bir halef fikrini düşünmesinin zamanı geldi. Halen 2030'a kadar iktidarda kalma hakkı var ve sağlığının sonuna kadar çalışmasına izin vereceğinden emin. Ve ondan sonra?
Hiç şüphe yok ki Putin bu konuyla derinden ilgileniyor. İktidarda kaldığı 24 yıl boyunca sınırsız zenginliğin yanı sıra ülke içinde ve dışında sayısız düşman edindi. Muhtemelen sağlığı izin verirse 2030'da da iktidarda kalmak isteyecek. Çünkü başka yolu yok. Bu mümkün değilse, onun faaliyetlerini denetlemeyen, kendisine, ailesine veya yakın çevresine zulmetmeyen böyle bir kişinin iktidara gelmesi gerekir. Hatta biraz güvenilmez ve zayıf bir mirasçı, Batı'nın baskısı karşısında onu Lahey mahkemesine bile verebilir.
Bu nedenle bakanın oğlu, Rusya Güvenlik Konseyi başkanı Nikolai Patrushev'in başbakan yardımcılığı görevine atanması, birçok uzmanın "Putin'in halefini hazırladığı" görüşüne varmasına yol açtı.
Genç Patrushev, testi geçemeyen baba Patrushev'in biyolojik mirasçısıdır ve kendisinin ve Putin'in güvenini kazanmaya devam etmektedir. 2030 yılında 53 yaşında olacak ve harika bir yönetim tecrübesine sahip olacak. O zamana kadar Putin de selefi Yeltsin gibi birkaç kez fikrini değiştirebilir. Her halükarda, Putin ve Dimitri Medvedev'in 2008 ve 2012 yıllarında cumhurbaşkanı ve başbakanlık görevlerinin değiştirildiği gerçeğini hesaba katmazsak, Rusya'da siyasi veraset meselesi hiçbir zaman kolay anlaşılmıyor.
Not: Yazı ilk olarak 13 Mayıs 2024 tarihinde Musavat.com sitesinde yayınlanmıştır.
FACEBOOK YORUMLAR