ALFABENİN HARFLERİ VE DİLİN SESLERİ

ALFABENİN HARFLERİ VE DİLİN SESLERİ

* Türkçe ünlü ses çeşidi bakımından dünyanın en zengin ve mükemmel bir dilidir. Türkçe gibi 9 ayrı ünlü sesi barındıran kaç dil var dünyada? Hatta Türkçenin yakın akrabaları sayılan başka Ural-Altay dillerinde (Macarca, Fince, Estonca, Moğolca, Tunguzca, Mançuca, Korece, Japonca) bile Türkçenin bu 9 ünlü ve bir de onların bazı özel durumlarında 9 uzun biçimleriyle 18 ünlü ses bulunmaz: a, e, é, ı, i, o, ö, u, ü...

* Buna karşılık büyük bir şanssızlık olarak Türkçenin bu 9 ünlü sesini tam karşılayan bir alfabeye Türkler 20. yüzyılın başına kadar sahip olamamışlardır. Bizim en eski alfabemiz olan Göktürk alfabesinde Türkçenin 9 ünlü sesine karşılık yalnızca 4 (Tonyukuk yazıtında 5) harf bulunuyordu. Eski Uygur alfabesinde de 9 ünlü ancak 3 harfle karşılanıyordu. 9-20. yüzyıllar arasında 11 yüzyıl kullandığımız Arap alfabesinde de Türkçenin 9 ünlü sesi yalnız 4 harfle karşılanıyordu.

* Bu yüzden 1923-1928 arasıında SSCB'de yaşayan Türkler tarafından Arap alfabesi islah edilerek bazı Arap harfleri üstüne harekeler eklenmesiyle 9 ünlüyü karşılayan Arapça 9 harf üretilmişti (Şimdi bu güzel alfabeyi Uygurlar Doğu Türkistan (Çin sömürgesi olan Şincan/Xinkiang)'da kullanmaktalar.

* Bugünkü mükemmel Latin alfabesi kökenli Türk alfabesi ise, ilk önce SSCB'deki Türkler tarafından 1926 yılında kullanılmaya başlandı, ancak Türkiye de 1928'de Latin Türk alfabesini kabul edince, bu sefer Moskova SSCB'deki Türklerin alfabesini 1938-1940'da Rus Kiril alfabesiyle değiştirerek her Türk boyuna bazı harfleri fark farklı Kiril alfabelerini zorla kabul ettirdi (Onlar içinde en mükemmeli Kazakların ve Azerbaycan Türklerinin kullandığı farkl Kazak Kiril ve Azerbaycan Kiril alfabeleridir. Geri kalan Türklerin hala kullanmakta oldukları Kiril alfabelerinde ise az veya çok bozukluklar ve eksiklikler vardır).

* SSCB'deki Türkler arasında ise en şansızları Özbekler ve Özbekçe Kiril alfabesidir. Ruslar önce Özbeklerin başka Türk boylarıyla birlikte kullandıları Ortak Türk latin alfabesini 1934 yılında bozdu, Özbek Latin alfabesinden ı, ö, ü harflerini karşılayan 3 harf atılarak Özbekçenin yazımı bozuldu. 

* Bu yetmedi, sonra Moskova 1938'de Özbek Latin alfabesi yerine Özbek Kiril alfabesini zorla kabul ettirdiği zaman, Özbek Kiril alfabesini de o 1934'de bozulmuş Özbek Latin alfabesinine göre düzenledi ve Özbekçenin ı, ö, ü ünlü seslerini imla (yazım) dışında bıraktı.

* 1992-1995'te ise, en son darbeyi bugünkü bağımsız Özbekistan yöneticileri vurdu: Özbekçe için öyle gülünç ve de korkunç bir Latin alfabesi düzenlediler ki, Özbekçenin o eski 1934-1938 bozuk Latince ve 1938 sonrası Kiril alfabelerindeki bozuklukları daha da belirgin ettiler.

* Bir örnek: Bugünkü Özbekçe Latin alfabesiyle yazılmış aşağıdaki cümleyi nasıl okursunuz?

Bugun O'zbeklar baxor bayrami Navro'zni oilalari bilan maydonlarda shodlikla gullar ko'tarib kutib olmoqdalar!

(Yukarıdaki cümleyi aynen yazıldığı gibi okursanız, bu Özbekçe olmaz, bu gülünç bir dil olur).

Doğru teleffuz (söyleyiş) içinse şöyle okumanız gerekir:

Bugün Özbekler baxâr bayramı Nevroznı âileleri bilen meydânlarda şâdlıkla güller köterib kütib almaqdalar!

*Ayrıca Özbek Türkçesine bir ek darbeyi ise, Özbekçenin gerçek fonetiğini yani ses bilgisini bilmeden Özbekçe gramer kitabı ve Özbekçe metin neşirleri yapan Türk ve yabancı biliminsanları vurmaktalar!

* Ben bu konuda yıllarca makaleler ve ansiklopedi maddeleri yazdım, bir tanesi de Dergah Yayınları tarafından yayımlanmış olan Türk Dil ve Edebiyatı Ansiklopedisi'nin "Özbekler" ve "Özbek Türkçesi" maddeleridir. Özbekçe üzerine araştırma yapan genç biliminsanlarımız ve dilcilerimiz benim bu yazılarıma ve bu ansiklopedi maddesine bir zahmet edip de bakmıyorlar bile. herkes kendi kafasına göre bir Özbekçe dilbilgisi kitabı yayımlıyor ve Özbekçenin o yanlış Kiril ve bugünkü Latin alfabesine aldanarak :))) Unutuyorlar, "alfabenin harfleri"yle bir dilin ünlü-ünsüz sesleri her zaman aynı değildir:)

Biz eğer 13-yüzyıl ile 1928'e kadar Arap alfabesiyle yazılmış Anadolu Türkçesini aynen o Arap harflerine göre ve Türkçenin ünlü seslerine bakmadan bugün Latin alfabemize aynen aktarsak, çok gülünç bir Türkçe ortaya çıkmaz mı?

Timur Kocaoğlu