2022'de kültür-sanat dünyası

2022’ye pandemi yaralarıyla giren kültür sanat sektörü yıl boyu sosyal medya trollerinin hedef göstermesiyle gelen konser yasaklarıyla boğuştu. Beyazperdenin devleri Cüneyt Arkın, Fatma Girik’in vefatı Türkiye’yi sarsarken, edebiyat dünyası ise KARAR yazarı Mevlana İdris Zengin ve şair Bülent Parlak’ı erken yaşta ebedi aleme uğurladı.

SALİHA SULTAN/KARAR

Türkiye’de kültür sanat dünyasına bu yıl müzik yasakları damga vurdu. Müzik sektöründe derin yara açan salgının etkileri 2022’nin ilk aylarına kadar devam ederken, kısıtlamalar baharla birlikte yavaş yavaş kaldırıldı. Saat 02.00’da başlayan müzik yasağı, önce 24.00’a çekildi. Tepkiler sonrası bu yasak saat 01.00’a alındı. Kısıtlamaların kalkmasıyla gençler özledikleri konserlere kavuşacağını hayal ederken, yaz boyu arka arkaya, içlerinde Melek Mosso, Aynur Doğan, Aleyna Tilki, Gülşen gibi ana akım isimlerin de olduğu çok sayıda sanatçının konserinin kaymakamlıklar, valilikler yahut belediyeler tarafından iptal edildi. Eskişehir Anadolu, Munzur Kültür ve Doğa, Zeytinli Rock, Zonguldak Kozlu Müzik, Kazdağı Ekoloji, Milyon gibi birçok festival ‘sakıncalı’ bulunarak yasaklandı. Birçok yasak kararının ardında sosyal medyada türeyen tuhaf grupların çağrıları olduğu görülürken, yılın en ilginç yasaklamalarından biri de İran asıllı müzisyen Moohsen Namjo’nun Türkiye’de vereceği beş konserin yasaklanması oldu. Daha önce ülkemizde defalarca kez konser veren ve özellikle muhafazakar çevrelerin büyük ilgisini gören sanatçı ‘Kur’an ayetlerini şarkı yapıp, alay ettiği’ gerekçesiyle hedef gösterildi, sanatçının beş konseri iptal oldu. Müzikseverler art arda gelen yasaklara büyük tepki gösterirken, müzisyenler ise yıl boyu yasakların gölgesinde pandeminin açtığı yaraları kapatma mücadelesi verdi.

EN SEVDİKLERİMİZİ EBEDİ ALEME UĞURLADIK

2022’de sanat dünyamızda değerli isimleri yitirdiğimiz acı bir yıl oldu. Türk sineması Fatma Girik, Cüneyt Arkın gibi dev sanatçıların ölümüyle sarsılırken, oyunculuk dünyası Rıza Akın, Güzin Çorağan, Ayten Arman, Cihan Canova gibi ustaları yitirdi.

Resim dünyası Komet, Adnan Çoker gibi ustalara veda ederken, müzik dünyası İlhan İrem, Akrep Nalan, Ayhan Kahya, Ayşen Gencer gibi değerli seslerini, televizyon dünyası ise usta sunucu Halit Kıvanç, Pakize Suda’yı kaybetti. Edebiyat ve yazın dünyası bu yıl da büyük kayıplar verirken, KARAR yazarı Mevlana İdris Zengin, şair Bülent Parlak, Ömer Tuğrul İnançer, Ahsen Batur, Mehmet Fatih Doğrucan gibi isimlerin erken vedaları yürek burktu.

KARAR yazarı Mevlana İdris Zengin

Muhlis Bey’in yaratıcısı Latif Demirci, filolog Mustafa Seçkin, seslendirme sanatçısı İsmail İncekara, yazar Hıncal Uluç, balet Erdal Uğurlu, felsefeci Prof. Dr. Onay Sözer gibi birçok değerli şahsiyet de 2022’de aramızdan ayrıldı.

İSTANBUL’UN TARİHİ SİLUETİNE HANÇER

Şubat ayında İstanbul’un tarihi siluetinin en önemli parçalarından Süleymaniye Camii’nin önünde yükselen yurt binası inşaatı tepki dalgasına yol açtı. 84 milyonun ortak mirası konumundaki siluete hançer gibi saplanan sakil görüntüdeki inşaatın sahibi olduğu ortaya çıkan İlim Yayma Vakfı ‘Süleymaniye’nin daha görünür olmasına katkı sağlayacak’ açıklamasıyla savundu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi inşaat projesi için iptal davası açarken, vakıf tepkilerin ardından inşaatın son katında yer alan demirleri apar topar söktü. İnşaata yılın son günlerinde İBB Meclisi’nden ikinci kez onay çıkması ise hayretlere neden oldu.

AYASOFYA’DAKİ TAHRİFATLA ELİN DİLİNE DÜŞTÜK

2020’de Danıştay kararı ile yeniden camii olarak hizmete açılan Ayasofya yıl boyu tahrifat haberleriyle gündeme geldi. ‘154 kamera ile korunduğu’ açıklanan Ayasofya’nın 2022’de ilk olarak tarihi imparatorluk kapısı zarar gördü. Ardından tarihi duvarlarından parçalar koparıldığı, su haznesinin kapağının kırıldığı, insanların ayakkabılarını içine koyduğu ortaya çıktı. Ortaya çıkan sakil görüntülerin ardından fırsat bu fırsat diyen Yunan arkeologlar ise UNESCO’ya yazdıkları şikayet mektubundu tarihi yapıya bir an önce müdahale edilmesi gerektiğini söyledi. Yabancı basında Ayasofya ile ilgili tahrifat haberleri sık sık gündeme geldi.

SEZEN SEZEN OLALI HİÇ GÖRMEDİ BÖYLE KEDER

Türk pop müziğinin divası Sezen Aksu, 50 yılı bulan sanat yaşamında ilk kez hedef haline geldi. Sanatçı 2017 yılında çıkardığı ‘Şahane Bir Şey Yaşamak’ şarkısında geçen “Binmişiz bir alamete/Gidiyoruz kıyamete/Selam söyleyin o cahil Havva ile Adem’e...” sözleri nedeniyle 2022’de medya trolleri tarafından hedef gösterildi. Siyaset dünyasının da sert sözlerine maruz kalan Aksu bütün eleştirilere cevabını 47 yıldır yazdığını ve yazmaya devam edeceğini belirterek, şu şarkı sözleriyle verdi: “Sen beni üzemezsin/ Zaten çok üzgünüm/ Nereye baksam acı/ Nereye baksam acı/ Ben avım sen avcı/ Vur bakalım.”

KUR ARTIŞI KÜLTÜREL ÇÖLLEŞMEYİ GETİRDİ

Yılı en zor geçiren sektörlerden biri yayın dünyası oldu. Kur artışıyla maliyet yükü dört kat artan yayıncılar, ‘kültürel çölleşme’ uyarısında bulundu. Haziran 2020’de 50,6 milyon, Haziran 2021’de 42 milyon kitap üreten yayıncılık sektörü, 2022’nin Haziran ayında da ise ancak 44 milyon kitap bastı. Birçok bağımsız dergi kapanırken, kitaplara gelen yüzde yüzlük zamlar okuru terletti. Yayıncıların hükümete çözüm çağrıları karşılıksız kalırken, hazin tablonun yıkıcı etkisi iki yıllık pandemi sürecinin ardından yeniden kapılarını açan İstanbul Kitap Fuarı’nda ortaya çıktı. Yayınevleri birçok indirime gitse de fuar boş kaldı.

TÜRK DÜNYASINDA HEYECANLANDIRAN KEŞİFLER

GOBİ ÇÖLÜNDE YENİ İZLER

Nisan ayında Türkçe konuşan halkları anlayabilmek için kayalar üzerinde araştırmalar yapan arkeolog ve yazar Prof. Dr. Semih Güneri, Moğolistan’daki Gobi Çölü’nde Türklere ait kaya resimleri bulduklarını duyurdu. Güneri, “Çok erken döneme ait buluntular var. Bu bizi şaşırtabilir. Orada yaşayan etnik grubun Türk dili konuşan halklar olduğunu biliyoruz” dedi. Güneri, “Kimse Türk kültürüyle ilgilenmemiş. Bizim yaptığımız bütün araştırmalar yenidir ve sürprizlerle dolu” diye konuştu.

ADIMIZIN İLK GEÇTİĞİ YAZIT 40 YIL GERİYE GİTTİ

Ağustosta Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde efsanevi Türk liderlerinden İlteriş Kutluk Kağan’a ait bir anıt ve Türkçe yazıt bulundu. Yazılı Türk edebiyatını sekizinci yüzyıldan yedinci yüzyıla taşıyan keşif, Uluslararası Türk Akademisi ve Nomgon Vadisi’ndeki Moğolistan Arkeoloji Enstitüsü’nün 2016’dan beri yürüttüğü kazı çalışmaları sırasında yapıldı. Türk adının bir metinde ilk defa 720’lerde Tonyukuk Yazıtı’nda geçtiğini biliniyordu. Keşfedilen yazıt bunu 692 yılı önceye, 40 yıl geriye çekti. Keşifle, Türk adı ilk kez 692 yılı öncesine kaydedildi.

SOY KÜTÜĞÜMÜZE YENİ NÜSHA

Özbekistan’da Hiva Hanı Ebulgazi Bahadır Han’ın Türk tarihinde kaynak niteliği taşıyan ‘Şeceri-i Türkî’ eserinin yeni bir nüshası bulundu. KARAR’ın gündeme taşıdığı esere ‘Gürlen Nüshası’ adını verdiklerini kaydeden Tarihçi Dr. Hilale Nezirova, keşfi bugüne ulaşan en iyi parça olarak bilinen Taşkent nüshasıyla karşılaştıracaklarını kaydetti. Nezirova “Bulunan nüsha da halk için yazılmasıyla öne çıkıyor” dedi.

BEYAZPERDEDEKİ KOVİD YARASINI ‘ACILARIN KADINI’ SARDI

Pandemi sürecinde büyük yara alan sinema sektörü, 2021’i 12.4 milyon izleyici ile kapatmıştı. 2022’de sinemaya giden izleyici sayısı ise 33.9 milyon oldu. Yaralar tam sarılamasa da, gişeye can suyu ‘Bergen’ ile geldi. Bergen, 5,5 milyonu bulan izleyici ile yılın gişe rekorunu kırarken, ‘Kesişme-İyi Ki Varsın Eren’ onu 2,5 milyon izleyici ile takip etti. İki hafta önce vizyona giren ‘Avatar 2’ ise kısa sürede 1 milyon izlendi.

ELALEME KARŞI YÜZÜMÜZÜ GÜLDÜREN İKİ MÜZE

Dünyanın önde gelen sanat yayınlarından ARTNews ‘100 Yılın En İyi 25 Müze Binası’nı seçti. Fransa, Amerika, İngiltere, Japonya gibi birçok ülkeden müzelerin yer aldığı listede Türkiye’nin Odunpazarı Modern Müze’si 21’nci sırada yer aldı. Kenan Yavuz Etnografya Müzesi ise bu yıl Avrupa Birliği Kültür Mirası Europa Nostra büyük ödülünü kazanarak, kültür mirası alanında dünyada mevcut olan iki büyük ödüle birden sahip olan tek müze olma unvanını kazandı.

‘TİYATROLAR KAYITSIZ’ HABERİMİZ SES GETİRDİ

KARAR’ın Nisan 2020’de salgında zor günler yaşayan özel tiyatroların devlette hiçbir kaydının bulunmadığını bir bakan danışmanının ifadeleriyle gündeme taşıdığı haberi 2022’de ses getirdi. CHP Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in ağustosta verdiği soru önergesini yanıtlayan Kültür Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, ‘Özel Tiyatroların Kayıt İşlemlerine Dair Yönetmelik’ yayımlandığını açıklayarak, ardından ilk yıl e-devlet sistemine 551 özel tiyatro ve 978 sigortalı personel, 2021 yılında ise 409 özel tiyatro ve 603 sigortalı personel kaydedildiğini söyledi.

İNGİLİZLERİN ÇALDIĞI EROS BAŞI ARTIK EVİNDE

İngiliz Konsolos Sir Charles Wilson’ın 1882’de Konya’da keşfedilen Sidamara Lahdi’nden kırarak kızının çantasıyla İngiltere’ye kaçırdığı Eros Başı Türkiye’ye geri döndü. Yerine replikasını koyularak çalındığı 2010’da Şehrazat Karagöz tarafından tespit edilen eser, Kültür ve Dışişleri bakanlıklarının Londra’daki Victoria&Albert Müzesi ile verdiği 12 yıllık mücadelenin ardından geri geldi. Eros Başı, 140 yıl sonra İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunan 33 tonluk lahitte yer alan vücuduna kavuştu.

AVRUPA ÖDÜLLERİ’NE TÜRKİYE DAMGASI

Avrupa’nın Oscarları olarak bilinen ‘Avrupa Film Ödülleri’ne İsveçli yönetmen Ruben Östlund’un TRT ortak yapımı ‘Hüzün Üçgeni’ ve yönetmen Emin Alper’in ‘Kurak Günler’ filmleri damga vurdu. Östlund’un filmi, en iyi film, yönetmen, senaryo ve erkek oyuncu dallarında ödülleri toplarken, Alper’inki ise ‘En İyi Kurgu’ ödülünü aldı. Alper’in, vizyona bir gün kala Kültür Bakanlığı’nın verdiği desteği geri istediği haberi ile de gündeme gelen filmi ayrıca ‘Lux Seyirci Ödülü’ne aday olan beş film arasına girdi.

İlk yayın yeri:https://www.karar.com/kultur-sanat-haberleri/2022de-kultur-sanat-dunyasi-yassah-hemserim-kulturu-hortladi-1717497