Genç Türkolog Adaylarına Açık Mektup
(Kök)Türk Harfli Yazıtların İçinde
Sevgili “Türkolog” adayı, işittim ki Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirmiş, “Ben akademisyen olacağım!” diyerek üniversiteye intisap etmeye hazırlanıyormuşsun. Kutlarım, başarılar dilerim.
Seni hiç görmedim, tanımıyorum, adını soyadını da bilmiyorum. Hangi üniversitede öğrenim gördün, hangi hocalardan hangi dersleri aldın onları da bilmiyorum. Artık olan olmuş, dört yıl emek vererek, anne baba ve kardeş hasreti çekerek herhangi bir Anadolu üniversitesinde YÖK’ün hazırladığı “çerçeve program”a göre dersler gördün. Hocalarından kaçı profesör, kaçı doçent, kaçı yardımcı doçentti onu da bilmiyorum. Hangi dersi hangi hoca verdi, hocanın kapasitesi neydi, kaç eseri (kitap, makale ve tebliği) vardı, hangi temel ve kaynak eserleri okudun, bölümünü bitirdiğinde kaç kitaplık kütüphaneye sahip oldun? Onları da bilmiyorum.
[Ben 1960 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümünde yüksek öğrenime başladım. Uşak Lisesinden mezun olmuş, daha önce çocukluğumun ve ilk gençliğimin geçtiği İstanbul’a gelerek (o zamanın parasıyla) 150 lirayla yarı aç yarı tok öğrenciliğe başlamıştım. Öğlenleri Kızılay Aşevi’nde 1 liraya ne bulursak yerdim, akşamları da çoğu zaman Trabzon yurduna gider, çorba-hamsi tava-helva yerdim.
O zamanın Türkoloji Bölümü hocaları: Ord. Prof. Dr. Reşid Rahmeti Arat (Kazan Türkü), Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu (Azerî Türkü), Prof. Dr. Ahmet Hamdi Tanpınar, Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan, Dr. Muharrem Ergin, Doç. Dr. Ömer Faruk Akün, Doç. Dr. Faruk Kadri Timurtaş, Dr. Ali Alpaslan, Dr. Tahsin Yazıcı (Farsça), Asistan M. Necmettin Hacıeminoğlu idi.
Ders konularımız: Eski Türk Dili, Yeni Türk Dili, Osmanlı Türkçesi (Grameri dâhil), Yeni Türk Edebiyatı (Seminer ile), Yeni Türk Şiiri örnekleri, Eski Türk Edebiyatı (metin okuma-yazma-metin tamiri), Eski Yazı-Hat Sanatı (hattat Ali Alpaslan’dan), Farsça Gramer ve okuma yazma idi.
Üçüncü sınıfta Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne dikey geçiş yaptım. Buradaki hocalarım da şunlardı: Prof. Dr. Hasan Eren, Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Prof. Dr. Saadet Çağatay (Kazan Türkü),Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Prof. Dr. Ahmet Temir (Kazan Türkü/Moğolca), Prof. Kenan Akyüz (Yeni Türk Edebiyatı), Prof. Dr. Hasibe Mazıoğlu (Eski Türk Edebiyatı), Prof. Dr. Meliha Ambarcıoğlu (Farsça), Doç. Dr. Sedit Yüksel(ETE-o zamanlar rahmetli oldu).Olcay Önertoy, Aytekin Yakar ve Mustafa Canpolat da henüz asistan idiler.]
Ben bu bölümü 1964 yılında tamamladım. İstanbul ve Ankara’daki sınıf arkadaşlarımdan Saim Sakaoğlu, Harun Tolasa(vefat etti), Hamza Zülfikar, Nevzat Gözaydınakademisyen; (rahmetli) KonyalıAttila Özkırımlıansiklopedist; Ayla Agabeğüm öğretmen ve yazar; (rahmetli, Muşlu) Saim Fikret Hekimoğlumüsteşar ve kültür ataşesi; BeykozluAyla Tokatçıoğlu kütüphaneci; FatihliArif Özer TDE öğretmeni; Bursalı Oktay Göymen bankacı; Gaziantepli Evin Bozkaplan-Göymen öğretmen, Uşaklı(Dombaylar’dan) Ahmet Dinçeröğretmen olup, eserler verdiler.
Hangi yabancı dili (İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, İspanyolca, Rusça, vb.) okuyup anlayabilecek ve bir tebliğ sunabilecek kadar biliyorsun? Yoksa bir dili öğrenmek için kursa mı başlayacaksın?
Sakın moralini bozma, benim gördüğüm derslerin hepsini görmemiş olabilirsin… Hocalarından bazıları daha yeni doktora yapmış ve bir yıl içinde yardımcı doçent olmuş, tecrübesiz kişiler de olabilir. Bunda senin kusurun yok… Üniversiteleri bu duruma düşüren ve kaliteyi de bu derekeye indiren yöneticiler utansın.
Evet, gelelim şimdi sana, ne yapabilir, nasıl bilim adamı adayı, sonradan da bilim adamı (Türkolog) olabilirsin. Bunları alt alta yazarak, sana yol göstermeye çalışacağım:
1) Programlı ve çok sıkı çalışacaksın. Çok okuyup, önce bilgi dağarcığını dolduracaksın; en sonra da tartışmalara katılacaksın. Öyle boş boş yazıp konuşmak çok erken olur. (Erken öten horozun başını keserler! ata sözünü unutma. Akıllı ol ama ukalâ olma!)
2) Bizim meslekte (Eski Yazı-Osmanlı Türkçesi) Arap harfli Türkçe metinleri okumak önemlidir. Eski yazıyı, eksiksiz öğreneceksin.
3) Türkçedeki Farsça alıntıları anlayabilmem için Farsçanın gramerini de bileceksin.
4) Türkçedeki Arapça alıntıları anlayabilmen için Arapçanın gramerini (sarf ve nahvini), ism-i fâil, ism-i mef’ûl, ism-i mekân, ism-i zamân ve f’al, f’il, f’ul kalıplarının türevlerini çok iyi bileceksin.
5) Eski Türkçenin ilk eserleri olan yazıtların tarihçelerini ve Kök Türk alfabesini okuyup yazacak kalitede öğreneceksin. (Kök Türk tarihini, dilinin özellikleri ve yazıtları çok iyi öğreneceksin).
6) Eski Uygur Türkçesi (Budist metinleri)ni, yazısını çok iyi öğrenecek, okuyup yazacaksın.
7) Eski Mani metinlerini okuyup anlayabilecek kadar Mani dininin kurallarını bileceksin.
8) Orta Türkçenin (bazılarına göre eski Türkçe) Dîvânu Lugâti’t-Türk’ü anlayabilmek için Orta Türkçenin dil özelliklerini çok iyi öğreneceksin.
9) İlk İslami eserlerimizden olan Kutadgu Bilig’in 3 yazma (Mısır, Fergana, Viyana) nüshasını yüzeyden okuyabilecek kadar eski yazı ve imlâsına hâkim olacaksın.
10) Selçuklu Dönemi Türk eserlerini (11-12, yy.) adları ve özellikleriyle bilecek, okuyup yorumlayabileceksin.
11) Eski Anadolu Türkçesi (EAT)’nin 13, 14, 15. yüzyıl eserlerini adları, yazarları ve dil özellikleri ile öğreneceksin. [Dede Korkut Kitabı[Vatikan ve Dresten nüshaları]; Âli’nin Yûsuf u Zeliha’sı [TDK yayımladı], Marzuban-nâme vb. gibi eserleri okuyup dil özelliklerini yorumlayabileceksin.]
12) Eski Osmanlı Türkçesinin 16, 17, 18, 19. Yüzyıl eserlerini adları, yazarları ve dil özellikleri ile öğreneceksin. [Nedim, Bâkî, Fuzulî, Taşlıcalı Yahya, Nef’î, Nâilî, vb. Osmanlı şairlerinin dîvânlarını okuyup yorumlayabileceksin.]
13) Eski Türk ozanlarının şiirlerinin derlendiği “Cönk”leri okuyup yorumlayacaksın.
14) “Ben (eski-yeni) Türk dilcisiyim, Ben (eski-yeni) Türk edebiyatçısıyım, Ben Halk edebiyatçısıyım, Ben Halk Bilimcisiyim …”demeyeceksin. Türk dil ve edebiyatı bir bütündür, bu bütünlüğü bozmadan Türkoloji’nin tamamına hâkim olacaksın.
15) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları ile ilgili temel bilgileri (Türk dünyasının tarih ve coğrafyasını)nı öğreneceksin.
16) Mukayeseli (karşılaştırmalı) dil ve edebiyat araştırmalarıyapabilmek için Türk şive ve lehçelerinin temel bilgilerini öğreneceksin.
17) Yüz yıla yakın Kiril alfabesi ile yazılmış (Azerî, Türkmen, Özbek, Kırgız, Kazak, Karakalpak, Gagavuz vb. Türkçesi metinlerini okuyabilmek için) Kirilalfabesini öğreneceksin.
18) Türk Mitolojisi, Türk Destanları-Efsaneleri hakkında yazılmış eserlere sahip olacak, onları yorumlayacak derecede öğreneceksin
19) Türk Şamanizm’i hakkında bilgi sahibi olacaksın. Kam kimdir, Kurgannedir, Balbalnedir, sorularına cevap verebilecek kadar bilgi sahibi olacaksın.
20) Türk Destanlarınelerdir?Oğuz Kağan Destanı, Yaratılış ve Türeyiş Destanı, Bozkurt Destanı nasıl bir destandır, sorularına cevap verebilecek derecede bilgi sahibi olacaksın.
21) Eski Türk edebiyatının önemli hocaları (Ali Nihat Tarlan, A. Karahan, Hasibe Mazıoğlu, İsmail Ünver, Âmil Çelebioğlu, Hüseyin Ayan, Sabahattin Küçük, Tulga Ocak, vb.) hayatı ve eserleri hakkında bilgi edineceksin.
[Eski Türk edebiyatını yorumlayabilmen için Kur’an-ı Kerim, Tevrat ve İncil’i de bilecek; Hadis ilmi hakkında bilgi sahibi olacaksın.]
22) Türk halk edebiyatının önemli hocaları (M. F. Köprülü, S. Elçin, P. N. Boratav, S. Sakaoğlu, A. Güzel, D. Yıldırım, F. Türkmen, U. Türkeş-Günay, Bilge Seyitoğlu, A. B. Alptekin, E. Şimşek, İ. Çetin, İ. Görkem, B. Durbilmez, Nail Tan, Hayrettin İvgin vb.) hayatı ve eserleri hakkında bilgi edineceksin.
23) Yeni Türk edebiyatının önemli hocaları (Ahmet Hamdi Tanpınar, Mehmet Kaplan, Ömer Faruk Akün, Kenan Akyüz, Kaya Bilgegil, İsmail Parlatır, İnci Enginün, Şerif Aktaş, S. K. Tural, C. Kurnazvb.) hayatı ve eserleri hakkında bilgi edineceksin.
24) Eski ve yeni Türk dili (Kök Türkçe, eski Uygurca, Karahanlı-Hârezm Türkçeleri, Selçuklu dönemi Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi, eski Osmanlı Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Türkiye Türkçesi Ağızları) üzerine çalışan (Reşid Rahmeti Arat, Ahmet Caferoğlu, Ahmet Temir, M. Ergin, F.K. Timurtaş, S. Buluç, Z. Korkmaz, S. Çağatay, V. Hatipoğlu, H. Eren, D. Aksan, M. N. Hacıeminoğlu, S. Olcay, A.F.Karamanlıoğlu, K. Eraslan, M. Canpolat, E. Gemalmaz, M. Tulum, A. B. Ercilasun, H. Zülfikar, F. Sema Barutçu-Özönder, Cengiz Alyılmaz, Ahmet Buran, Nevzat Özkanvb.) hayatı ve eserleri hakkında bilgi edineceksin.
[NOT: 21-24. maddelerin cevapları için bk. Prof. Dr. Tuncer Gülensoy, Türkiye Türkologları ve Türk Diline Emek Verenler-I (1800-1950: Türkoloji’nin 150 Yılı), Ankara 2011, Akçağ Yay.; II. Cilt (1950-1964 Doğumlular), Ankara 2015, Akçağ Yay.; III. Cilt (1965-1980 Doğumlular), Ankara 2015, Akçağ Yay. ]
25) Türkçenin akraba dilleri nelerdir, öğreneceksin.
26) Türk dili tarihi hakkında en geniş bilgiye sahip olacaksın.
[Bu Konuda Bk.A. Caferoğlu, Türk Dili Tarihi; A.B. Ercilasun, Türk Dili Tarihi Ve Makaleler; T. Gülensoy, Türkçe El Kitabı ve Türkiye Türkologları (3 Cilt); A. Akar, Türk Dili Tarihi Adlı Eserleri. Ayrıca, V.M. Kocatürk, Türk Edebiyatı Tarihi; A. Kabaklı, Türk Edebiyatı Tarihi (3 Cilt) Adlı Eserleri; Dergâh Yay.: Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi]
27) Altayistiknedir? Altay dilleri nelerdir, öğreneceksin.
[Bu konuda bk. Talat Tekin, Makaleler Adlı Kitapları. TKAE Yay. Türk Dünyası El Kitabı, (3 Cilt).
28) Ural Dilleri nelerdir, onları da yorumlayacak kadar öğreneceksin.
29) Moğollar ve Moğolcahakkında yeterli bilgi sahibi olacaksın. “Moğolca-Türkçe Sözlük”ü kullanabilecek ve karşılaştırma yapabileceksin. “Moğolların Gizli Tarihi” ve “Altan Topçi” hakkında yeterli bilimsel bilgiye sahip olacaksın.
[Bu konuda bk. A. Temir, Moğolların Gizli Tarihi, Ankara 1948, TTK Yay.; Tuncer Gülensoy, Altan Topçi, Ankara 2011, Kültür Ajans Yay.]
30) A- Türkiye Türkologları; B-Yabancı Türkologların hayatları ve eserleri hakkında bilgi sahibi olacaksın.
[Bu konuda bk. T. Gülensoy,Türkiye TürkologlarıI-II-III. Ciltler, Ankara Akçağ Yay.; H. Eren,Türkoloji Sözlüğü (Yabancı Türkologlar).]
31) Kütüphanende: Türkçe Sözlük; Osmanlıca-Türkçe Sözlük; Türkçenin Köken Bilgisi (Etimolojik) Sözlüğü; Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü; Türkçe Verintiler Sözlüğü; Türkçe Alıntılar Sözlüğü ile bildiğin yabancı dillerin sözlüklerini bulunduracaksın.
32) Türkçe konuşup yazdığın halde herhangi bir kelimenin (sözcüğün) yazılışını (imlâsını/yazınını)doğrulamak için, hiç üşenmeden Sözlük ve İmlâ Kılavuzuna bakacaksın. (Bu bana Doktora hocam Prof. Dr. Ahmet Temir’in öğütüdür.)
33) Türkçenin Grameri(Ses Bilimi-Biçim Bilimi-Cümle Bilimi)hakkında geniş bilgi sahibi olacaksın. Türkçe bir cümlenin tahlilini yapabileceksin.
34) Türkçe bir kelimenin kök ve eklerini açıklayabilecek; eklerin görevlerini iyi bileceksin. [Türkçedeki “yardımcı/koruyucu ünsüz n” ile “zamir n’si”nin görevlerini unutmayacaksın.]
35) Hiçbir zaman“Of, Bıktım, Yeter, Sıkıldım!”demeyeceksin. Çünkü “Bilim” Kaf Dağı’nın ardında olsa da gidip öğreneceksin. Kimse seni “Akademisyen Ol!” diye zorlamadı; bunu sen istedin, sen başaracaksın!
36) Yazdığın kitap-makale-tebliğ gibi emek mahsulü eserlerinde hiçbir zaman çalıntı/aşırma yapmayacaksın. Alıntı yaptığın her bilgi ve cümlenin mutlaka kaynağını (dip notta) göstereceksin. Bu davranış seni küçültmez, aksine dürüst bir kişi olduğunu gösterir.
37) Seni yetiştiren, sana bilgi veren hocalarına saygı duyacaksın. Onların adlarını saygı ile anacaksın. Hele “Doktora Hocası”nın adını hiçbir zaman unutmayacaksın, çünkü o senin üzerinde emeği olan “akademik/doktora babası”dır.
38) Sözlü ya da yazılı sınavlarda vereceğin her not, aynı zamanda senin vicdanının göstergesidir. Hiçbir zaman kin gütmeyecek, öğrencinin küçük hatalarını gençliğine bağışlayıp geleceği ile oynamayacaksın. Erkeksen onlara ağabeylik ve babalık, kızsan onlara ablalık ve annelik yapacaksın.
39) Benim söyleyeceklerim şimdilik bu kadar. Gerisi senin karakterine, huyuna, yaratılışına bağlı.
Başarılar Dilerim.
NOT: Ben hâlâ okuyorum, araştırıyorum, yorumlayarak yazıyorum, tebliğ sunuyor, eser tenkitleri yapıyorum; 20 bine yakın seçme (Rusya, ABD, Moğolistan, Avrupa ve tüm Türk ülkelerinden fazla yük parası ödeyerek getirdiğim) kitabım vardı. Onların pek çoğunu çeşitli üniversite ve liselerimize gençlerimiz okusunlar diye bağışladım. Sizleri bilmem ama ben günde en az 2 gazete, ayda (dil-edebiyat-kültür-sanat-tarih-coğrafya konularında yazılmış) 5-6 dergi okuyorum. Orijinal, beni doyuracak bilgiye sahip olduğuna inandığım kitapları mutlaka alır, okur, tenkit ederim. Sizler de öyle yapın olur mu? Tanrı sağlık ve sabır versin!
İlk yayın yeri: Türk Yurdu Dergisi, Ağustos 2015 - Yıl 104 - Sayı 336
FACEBOOK YORUMLAR