Cezbe’den Rasyonalizme
Cezbe, İnsanların çok duygulandığı, bir şey karşısında aşırı heyecan ve coşkunlukla kendinden geçtiği durumları anlatır. Cezbeli kimse mistik adam olarak da değerlendirilir. Cezbenin pek çok sahipleri, muzaffer gazileri vardır, bunlar din kurucuları, sanatkârlar, ilim adamları, hükümdarlar ve kâşiflerdir, onların sazla sözle, ilimle, amelle insanlığa söyleyecek sözleri vardır.Eski Doğu Dünyası, cezbeyi dini bakış açısı içine almıştır, Mevlana ve benzeri dâhileri, hükümdarlardan bile üstün tuttuğu olmuştur. Batıda ise ortaçağda hayli mistik adam yetişmiş, Rönesans’dan itibaren ilim havası üstün gelip, mistik hamleler gevşemiştir. Rasyonalizmle birlikte batıda musiki ve edebiyatın şaheserleri ortaya çıkmıştır. Mitolojiden bir efsane anlatılırsa“Isparta Hükümdarı Lykurg, insanları cezbe hâlinde bırakan, onları yalnızlaştıran, gevşeten ve şarabı icat eden Dionisos ile cenge tutuştu ve onu yendi, sonra onu sahile kadar sürdü, Dionisos denize daldı ve orada saklı kaldı.”
Garpta din ve düşünce sahasında kovulan bu cezbe ruhu, musiki ve şiir denizini mistik dalgalarla coşturmaya koyuldu.” Bu gibi mistik örnekler pek çoktur: Hindistan’ın en meşhur Avatarı, ilah Krişna bir kahraman, bir kral ve filozof olduğu kadar musiki bilendir. Felsefede Kant, dogmatizmi yıkmış yerine metafizik-doğaötesi bayrağını çekmiştir. Agust Comte ise her sosyal gelişmenin ruhi bir temele dayandığını, insanların yeni bir ruh düzenine girmedikçe toplumda ıslahat yapmanın mümkün olmadığını söylemiştir. Benzerlerini çoğaltmak mümkündür fakat biz sanatkâr üzerinden devam edelim, çok defalar üretilen hazine topluma musiki olarak verilmiş, mit ve efsane olarak devam etmiş onun devamında şiirle süslenmiş, zaman ilerledikçe yeni şekillerle gelişmiştir.
Celil Altınbilek
09.08.2022
FACEBOOK YORUMLAR