Sovyetlerin Pantürkist olduğu için katlettiği, Kırgız milli hareketinin öncülerinden Abdıkerim Sıdıkov

Kazak, Özbek ve diğer Türkistan cumhuriyetleri gibi Kırgızların da bağımsız bir devlet haline gelmesi için mücadele etti.  Tüm bunlar, 1920’lerde Kırgızistan’daki siyasi mücadele, bağımsız bir cumhuriyet olma, yeni bir devlet tipinin kurulması meselesinden doğdu. O zaman bile, zeki politikacılar Kırgızların bağımsız bir devlet olacağına inanmadılar ve grubun Abdıkerim Sıdıkov liderliğindeki çabalarına, iktidarı ele geçirmek için Moskova’ya şikayette bulunarak karşı çıktılar. Ancak ne yazık ki, Eylül 1937’de Kırgız Cumhuriyeti NKVD’nın (İçişleri Halk Komiserliği) başına Albay Lotsmanov getirilmesinin ardından kitlesel tasfiyeler başladı. Sıdıkov, başta olmak üzere dönemin aydınları; Kasım Tınıstanoğlu, Törökul Aytmatov, Cusup Abdırahmanov, “Devrim karşıtı Alaş Orda Üyesi”, “Sosyal Turan Partisi Üyesi”, ”yabancı ülkenin casusu”, “Pantürkist”, “Panislamist” gibi düzmece suçlamalarla Alaş parti üyeleri ve Sovyet çalışanları, aydınlar ve diğerleri haksız ve hukuksuz bir şekilde susturuldu, öldürüldü.

Abdıkerim Sıdıkov’un Kırgız devleti için yaptığı çalışmaların değeri, milyonlarca masum insanı yok eden komünist totaliter, zalim sistemin çöküşünden sonra gün yüzüne çıktı. Tanınmış bilim adamı Kıyas Moldokasımov’a göre Abıkerim Sıdıkov, başına gelecek her türlü tehditlerden korkmayan ve Sovyetlere karşı muhalefete, Türkistan’ın mücadelesine devam eden bir isimdi.

Kırgız milli hareketi öncüleri hakkında araştırmalara yapan tarihçi Kıyas Moldokasımov, “Almata’daki arşivlerde Abdıkerim Sıdıkov tarafından yazılmış Rus-Kırgız belgeleri buldum. Sıdıkov, Rus Çarlığı yönetimi tarafından suçlandı ve cezalandırıldı. Daha sonra Sovyetler iktidara geldiğinde, devlet eğitimli seçkinlerin başındaydı. O sırada Kırgızların hiçbiri Yedi-Su bölgesinin yürütme komitesinin üst düzey başkanlığını üstlenmedi. O bakanlığa devam edebilirdi. Ancak daha hızlı davranarak “Komşu halklar kendi devletlerini kurarlarsa eski Kırgızların devleti olmaz mı?” demeye çalıştı. Dağlık bölgenin başlatıcılarından biriydi. Almata’da Kara Kırgızların tarihi üzerine bir makale yazdı ve yayımladı.” bilgisini verdi.

ABDIKERİM SIDIKOV, 1933’TE SOVYET İDARESİ TARAFINDAN KATLEDİLDİ

Görüldüğü gibi Türkistan topraklarında 1920’li yıllarda, Kırgızların diğer soydaş ülkelerin hareket ettiği gibi Sıdıkov da kendi halkı için önemli rol oynadı. Abdıkerim Sıdıkov, 1933’te ise Milli devrim karşıtı örgütün başkanlığını yaptığı suçlamasıyla hapsedilerek, önce 10 sene sürgün cezası verildi. Daha sonra 1938 katliam zamanında tekrar yargılanarak kurşuna dizildi.

ABDIKERİM SIDIKOV’UN HAYATI

Abdıkerim Sıdıkov, 1889’da Bişkek’te doğdu. Varlıklı bir ailenin çocuğu olduğu için iyi bir eğitim alan A. Sıdıkov, 1912-1917’de Rus Çarlığı’nın Pişpek dairesinde sekreter ve tercüman olarak çalıştı. 1917 Şubat Devrimi’nden sonra Pişpek komiser yardımcılığı görevinde bulundu. Temmuz 1917’de Orenburg şehrinde Kazak aydınları tarafından millî demokratik bir devlet kurmayı hedefleyen “Alaş” partisi kurulmuştu. Aynı yıl, Abdıkerim Sıdıkov, İ. Arabayev, K. Tınıstanov ve başka Kırgız aydınlarıyla birlikte, Bişkek’te “Alaş” partisinin Kırgızistan şubesini açarak bu şubenin başkanlığını yaptı. A.Sıdıkov, 1919-1920’de Yedi-Su vilayeti Müslüman Bürosu başkan yardımcısı, 1921’de önce Sovyetlerin Yedi-Su Vilayeti Yürütme Komitesi başkan yardımcısı, sonra başkanı görevlerini üstlendi. 1922’de Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Türkistan SSC) İçişleri Halk Komiseri yardımcılığı görevlerinde bulundu.

Abdıkerim Sıdıkov, 1922’de Özerk Dağlı Kırgız Vilayeti projesini savunan devlet adamlarından biri olarak Özerk Dağlı Kırgız Vilayeti organizasyon komisyonu başkanlığını yürüttü. Bu proje, SSCB üst yönetimi tarafından reddedildi. 1924’te A. Sıdıkov, bu defa Kara Kırgız Özerk Vilayeti’nin kuruluşuna büyük katkı sağlayan bir devlet adamı olarak karşımıza çıkar. “Otuzcular Mektubu” girişiminden sonra siyasetten uzaklaştırılıp Frunze’den (günümüzde Bişkek) Taşkent’e sürgün edildi. 1926-1932’de Taşkent’te yükseköğretim kurumlarında çalıştı. 1932’de Kırgızistan’a geri çağrıldı ve Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Planlama Dairesi başkan yardımcılığına getirildi. 1933’te ise milli devrim karşıtı örgütün başkanlığını yaptığı suçlamasıyla hapsedilerek, önce 10 sene sürgün cezası verildi. Daha sonra 1938 katliam zamanında tekrar yargılanarak ölüme mahkum edildi.
İlk yayın yeri:https://qha.com.tr/haberler/sovyetlerin-panturkist-oldugu-icin-katlettigi-kirgiz-milli-hareketinin-onculerinden-abdikerim-sidikov/375586/