Kırgızistan bağımsızlık yıldönümünü kutluyor

Kırgızistan Cumhuriyeti, Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla diğer Türk Cumhuriyetlerinden ilk olarak bağımsızlığını ilan ediyor. Kırgızların bağımsızlığını ilan etmesinin ardından diğer Türk Cumhuriyetleri bağımsızlığını peş peşe ilan etti. Kırgızistan Cumhurbaşkanlığının resmi sitesinde bugün 31 Ağustos Bağımsızlık Günü ile ilgili yapılan açıklamada, “Ülkemizin Cumhurbaşkanı Sadır Caparov Bağımsızlık Günümüz münasebetiyle başkent Bişkek’teki Ala-Too meydanında resmi törene katılacak ve konuşma yapacak. Kırgızistan Savunma Bakanlığı yönetimindeki geçit tören düzenlenecek ve bu törene 2 binden fazla asker katılacak. Törende, askeri silah ve araçların sergilenmesinin yanı sıra devlet kurumların ve bazı özel şirketlerin çalışanlarının yanı sıra etnik halkların temsilcilerinin geçidi de yapılacak. Ardından milli konser gerçekleşecek” ifadesi kullanıldı.

BAĞIMSIZ KIRGIZİSTAN

Kırgızistan, resmî adıyla Kırgız Cumhuriyeti Orta Asya’daki bir ülkedir. Kırgızistan, (Azerbaycan, Kazakistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Özbekistan, Türkiye ve Türkmenistan ile birlikte) günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletinden biri olup Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY’un üyesidir. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan; batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin’dir.

Kırgızlar, Göktürk devrinde Kögmen (Sayan) Dağları’nın kuzeyinde yaşamışlardır. 840 yılında Uygur Devleti’ni yıkarak bu topraklarda kendi devletlerini kurmuşlardır. Daha sonra bugün yaşadıkları topraklara gelen Kırgızlar, Karahanlılar zamanında Müslüman olmuşlardır. Ruslara Orta Asyalı halklardan ilk olarak girerler. Toplumlar arası kavgalar çıkmaya başlayınca Bagış uruusu (toplumu), 1881 yılında Rusya İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmeye karar verir. Başlangıçta 1919’da Sovyet gücü bölgede kabul görmüştür ve Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti içinde Kara-Kırgız Özerk Bölgesi oluştu. Kara-Kırgız terimi 1920’lerin ortasında Ruslar onları aynı zamanda Kırgız olarak bakılan Kazaklardan ayırıncaya kadar kullanılmıştır. 5 Aralık 1936’da Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, tam bir Sovyetler Birliği cumhuriyeti olarak kabul görmüştür.

1920’ler boyunca Kırgızistan, kültür, eğitim ve sosyal yaşam açısından epeyce geliştirildi. Okur yazarlık büyük ölçüde gelişti ve standart bir edebi dil ortaya çıkarıldı. Ekonomik ve sosyal gelişme de dikkate değerdi. Kırgız millî kültürünün çok sayıda yönleri Stalin’in milliyetçi eyleminin baskısına rağmen muhafaza edilmişti ve bu nedenle, tüm Birlik otoriteleri ile olan gerginlikler sürmekteydi. Sovyet açıklık ve dürüstlük politikasının ilk yılları, Kırgızistan’da siyasi iklim üzerinde küçük bir etki göstermiştir. Bununla birlikte Cumhuriyet’in basın mensuplarına daha fazla liberal bakış edinmeleri ve Yazarlar Birliği’nce yeni bir yayın olan Literaturniy Kirghizstan’ı kurmaları için izin verilmişti. Gayriresmî siyasi gruplar yasaklanmıştı ancak 1989’da derin iskân krizi ile uğraşmak için ortaya çıkan birkaç grubun faaliyetlerine izin verilmişti.

1990 yılının Haziran ayında Özbekler ve Kırgızlar arasındaki etnik gerginlikler Özbeklerin olduğu Oş İli’ni kaplamıştı. Şiddetli karşılaşmalar birbirini izledi ve bir güvenlik ve sokağa çıkma yasağı durumu hasıl oldu. 1990 yılının Ağustos ayına kadar düzen eski haline getirilemedi. 1990’ların başları Kırgızistan’a yeni değişimler getirdi. Kırgızistan Demokratik Hareketi, Parlamento’nun desteğiyle önemli bir siyasi güç haline geldi. Kırgız Bilim Akademisi’nin liberal başkanı Askar Akayev, 1990 yılının Ekim ayında başkan seçildi. Takip eden Ocak ayında Akayev, yeni hükûmet yapılarını öne sürdü ve çoğunlukla daha genç ve reforma yönelik siyasetçilerden oluşan yeni bir hükûmet tayin etti.