Oktay Sinanoğlu 25 Şubat 1935 (Bari – İtalya) – 19 Nisan 2015 (Florida – ABD)

Oktay Sinanoğlu
25 Şubat 1935 (Bari – İtalya) – 19 Nisan 2015 (Florida – ABD)

(d. 25 Şubat 1935; Bari, İtalya – ö. 19 Nisan 2015; Florida, ABD)

Dünyada en genç yaşta profesör ünvanını alan, 60 yıldır çözülemeyen bir matematik kuramını çözerek matematik tarihine adını yazdıran, DNA sarmalının açıklamasını en sağlam şekilde yapan, katıldığı tüm konferanslarda iyi derecede İngilizce bilmesine rağmen sunumunu Türkçe yapan, bilim dünyasında ismi tüm dünyada şöhretle anılan ve “Türk Einstein”ı olarak adlandırılan kuramsal kimyacı, moleküler biyolog Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu.

Babası Nüzhet Haşim Sinanoğlu’nun Türkiye Başkonsolosluğu’nda görev yapmakta olduğu İtalya’nın Bari şehrinde doğdu. 1939 yılında İtalya’da II. Dünya Savaşı’nın başlamasının ardından ailesiyle Türkiye’ye döndü.
Oktay Sinanoğlu, 1953 yılında TED Ankara Koleji’nden birincilikle mezun oldu. 1953 yılında okul bursu ile ABD’ye gitti. 1956’da Amerika Birleşik Devletleri’nde, Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi’nin Kimya mühendisliği’ni başarıyla bitirdi.

Ertesi sene MIT’de yüksek lisansını tamamladı (1957) ve Sloan Ödülü’nü kazandı. Doçentlik tezini tamamlamasının (1958-1959) ardından Berkeley’de kuramsal kimya alanında doktorasını tamamladı (1959-1960). Doktora danışmanı Kenneth Pitzer’di.

Dünya’nın En Genç Yale Profesörü Oktay Sinanoğlu

1960’ta Yale Üniversitesi’nde öğretim üyesi oldu. 1 Temmuz 1963 tarihinde kimya alanında tam profesörlük unvanı alarak, 20. yüzyılda Yale Üniversitesi’nde “tam profesörlük” unvanını en genç yaşta kazanan öğretim üyesi olduğu açıklandı.

İlerleyen zamanlarda, son yüzyılda tam profesörlük unvanını alan en genç ikinci öğretim üyesi olduğu ortaya çıktı. Yale Üniversitesi’nin son 300 yıllık tarihinde tam profesörlük ünvanını alan üçüncü en genç öğretim üyesi olduğuna inanılmaktadır.
1964 senesinde Yale Üniversitesi’nde teorik kimya bölümünü kurdu. Yale’deki görevi boyunca, “Atom ve Moleküllerin Çok-Elektron Teorisi” (1961), “Çözgeniter Kuramı” (1964), “Kimyasal Tepkime Mekanizmaları Kuramı” (1974), “Mikrotermodinamik”(1981) ve “Değerlik Kabuğu Etkileşim Kuramı” (1983) çalışmalarını gerçekleştirdi.

1988 senesinde, laboratuvar ortamında birleştirilecek olan kimyasalların, birleştirmenin ardından nasıl tepki vereceklerini öngörebilmek amacıyla, kendi geliştirdiği matematik teorilerine dayanan devrimsel bir yöntem olan ve “Sinanoğlu İndirgemesi”olarak adlandırılan yöntemini yayınladı. Yale’de 37 sene çalıştıktan sonra, 1997’de emekli oldu.

Yale’de çalıştığı süre boyunca, çeşitli Türk üniversitelerine, TÜBİTAK’a ve Japan Society for the Promotion of Science(JSPS)’ye danışmanlık yaptı.

1962 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi mütevelli heyeti Oktay Sinanoğlu’na danışman profesör unvanı verdi.
1966’da Kimya dalında “TÜBİTAK Bilim Ödülü”nü kazandı.
1973’te Kimya dalında “Alexander von Humboldt Research Award”ı kazandı. Aynı sene T.C. Özel Elçisi olarak Japonya’ya gönderildi.
1975’te “International Outstanding Scientist Award of Japan”ı kazandı ve aynı yıl çıkartılan özel kanunla devlet tarafından kendisine Cumhuriyet Profesörü ünvanı verildi.

Sinanoğlu ayrıca Nobel ödülü için iki defa aday gösterildi.

1997 yılında Yale’den emekli olmasının ardından Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Profesör olarak çalışmaya başladı ve 2002 senesine kadar Yıldız Teknik Üniversitesi Kimya Bölümü’nde çalışmaya devam etti.

Sinanoğlu birçok bilimsel kitap ve makale yazdı ve birçoklarına da katkıda bulundu. Ayrıca “Hedef Türkiye” ve “Bye Bye Türkçe”(2005) gibi eserlere de imza attı.

Yaşamı boyunca Kuantum mekaniği’ne birçok katkıda bulundu. P.A.M. Dirac’in de üzerinde uğraştığı ancak çözemediği “Kuantum mekaniği’nde Hilbert uzayının topolojisi ve içerdiği yüksek simetrileri” problemini çözdü.

Politik Görüşleri
Türkiye’de bulunduğu dönemde çalışmalarını daha çok toplumda bir Türkçe bilinci oluşturmaya adadı ve Türkçe’nin yabancı dillerin istilası altında olduğunu vurguladı.

Eğitim dilinin Türkçe olması gerektiğini ve yabancı dilin takviyeli olarak öğretilmesinin gerektiğini savundu. Türkçede bulunan yabancı kökenli olduğunu söylediği bazı kelimelere çeşitli karşılıklar önerdi.

Şu sözü ile de akıllarda yer etmiştir: “Türkçe konuşurken yarı İngilizce laflar sokuşturmak marifet değil; kimliksizlik, haysiyetsizlik alametidir.”

Ölümü
19 Nisan 2015 tarihinde Amerika’nın Florida Eyaleti’nde hayatını kaybetti.

Ünlü sanatçı Esin Afşar’ın ağabeyidir. Karacaahmet Mezarlığı’nda annesi Rüveyde Sinanoğlu ve kız kardeşi Esin Afşar Aral’ın yanına defnedilmiştir.

Türkiye’nin Einstein’i Oktay Sinanoğlu

Yazdığı Kitaplar
Modern Quantum Chemistry : Istanbul Lectures (Academic Press, 1965)
Sigma Molecular Orbital Theory (Yale Press, 1970)
Three Approaches to Electron Correlation in Atoms and Molecules (with K.Brueckner, Yale Press, 1971)
New Directions in Atomic Physics (with E.Condon, Yale Press, 1971)

https://www.bilgipedia.com.tr/oktay-sinanoglu/