OKŞAMA / Prof. Dr. Cemal Kurnaz

OKŞAMA

12 Eylül 1978’de Serdengeçti’yi Akseki’de ziyaret etmiştim. Sohbet sırasında "okşama" âdetinden de söz etti.

Okşama, “benzeme, andırma” anlamındadır. Mesela iki kardeşin benzerliğini ifade etmek için, “Küçüğü büyüğünü okşuyor” derler.

Edebiyat terimi olarak, “medhiye, güzelleme, bir şeyin vasfında şiir söyleme” anlamındadır.

Eskiden kışları Manavgat’ta oturup, yazları yaptıkları elek, sepet gibi şeyleri Akseki köylerinde satan abdallar vardı. Bunları genellikle erkekler yapar, kadınlar köyleri dolaşarak satarlardı. Özellikle üzüm kesme zamanlarında çok sayıda sepete ihtiyaç olurdu. Çok kere para yerine, isteğe bağlı olarak incir, üzüm, pekmez gibi şeyler karşılığında satarlardı. Erkekler düğünlerde çalgıcı olarak da görev yaparlardı.

Kadınlar, okşama da yaparlarmış. Osman Abi, çocukluğunda bir abdal karısının kendisini okşadığını, bu okşamadan aklında sadece şu sözlerin kaldığını söyledi:

Osman'ım tekesi tekesi

Kızların uçkurlarını sökesi

Bu olaydan söz ettiğimde, anacığım, çocukken bir abdal karısına beni de okşattığını hatırladı. Ebemin Boğaz Ağzı'ndaki bahçesinde, rahmetli Şerife Ebe ile birlikte bir çanak pekmez karşılığında bir abdal karısına okşatmışlar.

Bu okşamadan akılda kalanlara baktığımızda, Osman Abi’nin hatırladıklarıyla benzerlik olduğu anlaşılıyor.

Osman Abi ile benim aramda 40 yıl yaş farkı var. Demek ki, abdallar arasında bilinen bu anonim okşama metni oldukça eski. İsteğe göre, her çocuğa uyarlayarak söylüyorlarmış. (Belki yörede devamını bilenler vardır.) Akılda kalan metin şöyle:

Cemal'ım dekesi dekesi

Gızlarıñ uçkurunu sökesi

Uzun dereniñ kavağı Cemal'ım

Anası eder güveyi Cemal'ım

Cemal'ım atına biner yeldirir

Anası Gara Gız'ı bir çanak pekmez ile güldürür

Güldürürse okka kuşaklı

Güldürmezse yağır eşşekli

*

Eskiden, yapımı tamamlanan evin askı töreninde, Tellalcıya küçük hediyeler veya paralar verilerek çocuklar övdürülürdü. Buna “çocuk okşama” denirdi.

*

Ramazanı öven ilahiler okumaya da “ramazan okşaması” denir. Bu tabir sadece Akseki köylerinde değil, Konya Taşkent çevrelerinde de kullanılmaktadır.

Prof. Dr. Cemal Kurnaz

Bir Köy Vardı, Ankara 2018, s. 304.