Kazakistan olaylarına Türkiyeci bakış

Emekli Amiral Doç. Dr. Cahit Yaycı'nın Kazakistan olaylarını incelediği yazısı

Dinle

13 Ocak 2022 - 09:30

Amiral Doç. Dr. Cihat Yaycı

Kazakistan’da LPG fiyatları 60 tengeden 120 tengeye çıkınca büyük protestolar başladı. Fiyat 50 tengeye indirilmesine rağmen çoğu şehirde gösteriler sivil itaatsizlik ve hatta isyan noktasına kadar ulaştı. Peki, bunun arkasında ne var?

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in Kazakistan’ın Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ile birlikte “Bir Kuşak Bir Yol” inisiyatifinin deniz ve kara yolunu birleştirme projesinin 2013’te Kazakistan’da açıklandığını hatırlatmak isterim. Kazakistan Çin’in “Kuşak Yol Projesi”nin odağında olduğu gibi, Rusya’nın küresel ve bölgesel enerji stratejisinin de odak noktası konumundadır.

Üstelik dünyanın en büyük uranyum üreticilerinden biri Kazakistan’dır ve uranyum, nükleer yakıt, elektrikli araçlar ve yeşil enerjide önümüzdeki dönemde en kritik madde olacak. Çin 10-12 yıllık uranyum ihtiyacını bugüne kadar stoklamış durumda zira Kazakistan’daki üretimin yarısı Çin’e, diğer büyük kısım ise Rusya’ya gidiyormuş.

ÇİN’E KARŞI İKİ JEOPOLİTİK MÜTTEFİK

ABD’nin, Çin’in Kuşak Yol Projesi’ne ve ekonomik etki alanını genişletmesine karşı olduğu, NATO’da artık 1 numaralı tehdidin Çin olarak görüldüğü sanıyorum ilgili herkes tarafından biliniyordur. Bunun yanısıra Rusya’nın Çin ile müttefik olduğunu düşünen varsa gerçekten çok romantik olduklarını var sayarım.

ABD, Çin’in Avrasya stratejisine karşı yürürlüğe koyduğu kendi Avrasya stratejisinde; Çin’in batısında yeni bir stratejik hat (engel) teşkil edilmesini hedefliyor. Bu hat kuzeyden güneye doğru: Rusya - Kazakistan - Hindistan hattıdır. ABD’nin, daha batıda inşa ettiği ikinci stratejik hat (engel) ise Türkiye’nin batısından geçen ve Baltık Denizi – Ukrayna –Karadeniz – Adalar Denizi – Doğu Akdeniz ve Körfez Bölgesi hattıdır. Yeni satranç tahtası böyle tanzim edildi.

Özetle; Rusya ve ABD’nin Orta Asya ve Avrasya’daki ortak rakipleri Çin’e karşı birlikte tutum aldıklarını görmemek mümkün değildir. Çin’in Kuşak-Yol inisiyatifi, hem Rusya’yı hem de ABD’yi jeo-politik, sosyolojik ve stratejik açından rahatsız etmektedir. Bu noktada ise Kazakistan’daki eylemlerin iki ülkenin amaçları doğrultusunda araçsallaştırıldığını görmekteyiz.

Kazakistan’da küresel odaklar ve güçler sadece kendi çıkarlarını maksimize etmeye odaklanmış vaziyettedirler. Bölgeye müdahale eden Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) de Rusya hegemonyasının pekişmesini sağlamak amacıyla ilerlemektedir. ABD’nin sessizliği ise Çin’in Kuşak-Yol inisiyatifine bir önlem doğmasını umut etmesinden kaynaklanmaktadır.

Görüleceği ve anlaşılacağı üzere Rusya, ABD’nin jeopolitik açıdan bir nevi doğal müttefikidir. Tıpkı Sovyetler Birliği’nin güçlü olduğu dönemde, Çin’in ABD için jeopolitik açıdan doğal müttefiki olduğu gibi.

Tabii ABD ve Rusya’yı iki stratejik ortağı olarak tanımlayan İsrail’in de Siyonist politikalarının etkilerini unutmamak lazım. İsrail basınına göre de Rusya ve ABD ortak bölgesel çıkarlar konusunda anlaşmış görünüyorlar. Zira İsrail’deki Nziv medya organında yer alan habere göre; “ABD ve Rusya’nın savunma bakanları Lloyd Austin ve Sergei Shoigu, Ukrayna bölgesinde devam eden gerilimlerin arka planına dair bir görüşme gerçekleştirdi.” Pentagon kısaca Ukrayna sınırları yakınında risk azaltma konusunu görüştüklerini belirtirken, Moskova ise ayrıntıya girmeden “ortak çıkarları ilgilendiren güvenlik konularının tartışıldığını ifade etti.