Elektrikli aletler sağlığa zararlı mı?

Son yıllarda kullanımı yaygınlaşan elektrikli ısıtıcıların sağlığımıza etkileri konusunda ciddi soru işaretleri var. Uzmanlara göre elektrikli aletlerden kaynaklanan ve evimizi çevreleyen elektromanyetik alanlar, cinsel isteksizlikten baş ağrısına, uykusuzluktan kansere kadar birçok ciddi sorunun kaynağı.

Elektromanyetik dalgaların duvarların ötesine de geçtiğini biliyor musunuz? Elektrikle çalışan tüm aletler, kullanılmadıkları ancak prize takılı oldukları hallerde bile gözle görülmeyen bir elektromanyetik alan üretiyor. Bu alanın şiddeti ve ne kadar süreyle maruz kaldığınız ise ayrıca önemli. Çünkü günün her saati düşük de olsa radyasyona maruz kalıyoruz. Uyurken, çalışırken, hastanelerde şifa ararken, facebook'ta eski arkadaşlarımızı ararken! Fişi çekip kapsama alanı dışı ıssız bir adaya kaçmadığımız sürece bu radyasyon dalgalarından kaçmamıza imkân yok.
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Süleyman Daşdağ'ın "Dalga Dalga Geliyorlar Ve Siz Farkında Değilsiniz" adlı kitabı tam da bu tehlikeye dikkat çekiyor. Süleyman Daşdağ ile bildiğimiz ve bilmediğimiz elektromanyetik tehditleri konuştuk.

* Mikrodalga fırın, elektrikli ısıtıcı gibi aletler ne kadar riskli?
Düşük veya oldukça düşük frekanslı alanlar, radyofrekanslar veya mikrodalgalar, infrared ışınları, ultraviyole ışınları elektromanyetik sıralama cetvelinin iyonlaştırmayan radyasyonlar bölgesinde yer alıyor. Bu arada lazer ışınlarını da unutmamak gerekiyor. Bu ışınlar her ne kadar iyonlaştırmayan olarak tanımlansa da, kurallara aykırı kullanılmaları, iyonlaştırıcı radyasyonlar gibi ciddi sağlık risklerine neden olabiliyor. Bu ışınlar geçtikleri ortamlarda iyonlaştırmaya neden olmamalarına rağmen, süre, mesafe ve diğer parametrenin dikkate alınmaması durumunda kanser ve diğer hastalıklara neden olabiliyor. 

* Kirli elektrik nedir? Ne gibi hastalıklara yol açar?
Kirli elektrik kavramı henüz yeni sayılabilecek bir kavram. Son zamanlarda elektrik ve manyetik alanların biyolojik etkileri konusunda yapılan araştırmaların bir kısmı her yerde bulunan bir kirletici olarak tanımlanan, kirli elektrik üzerine yoğunlaşmaya başladı. Kirli elektrik, her gün kullandığımız bilgisayar; plazma televizyonlar; enerji tasarrufu sağlayan kompakt floresan lambalar; cep telefonu antenleri; gibi cihazlardan yayılıyor. Son zamanlarda, elektrik kabloları üzerinde dolaşan kirli elektriği ölçmek için geliştirilmiş bazı araç-gereçler bulunuyor. Böylece evlerdeki kirli elektrik düzeyi tespit edilip, filtreleniyor ve gerekli önlemler alınabiliyor. Kirli elektrik, özellikle vücudu elektrik, manyetik veya elektromanyetik dalgalara hassas olan insanlarda gözlenen multiple skleroz (MS), diyabet vb bazı hastalıklarla da ilişkilendiriliyor. Yapılan az sayıdaki araştırma, ev veya işyerlerindeki kirli elektrik düzeyi düşürüldüğünde veya normale dönüştürüldüğünde, sözü edilen hastalıklarda düzelmelerin olduğunu iddia ediliyor.

* Radyasyonlar ve elektromanyetik dalgalarla ilgili doğru bilinen yanlışlar neler?
Halk arasında radyasyon olarak adlandırılan ışınlar da aslında elektromanyetik dalgalar. Bütün elektromanyetik dalgalar, frekansları düşükten yükseğe doğru olacak şekilde elektromanyetik sıralama cetvelinde yer alırlar. X, gama ışınları, alfa ve beta parçacıklarının yaydığı ışınların cisimlerde (canlı, cansız) oluşturdukları etkiler, radyofrekanslar, mikrodalgalar, infrared, ultraviyole ışınları vb dalgaların oluşturduğu etkilerden farklı. Elektromanyetik dalgaların biri iyi, diğeri kötü olmak üzere iki yüzü bulunuyor. İyi yüzü ile karşılaşmak için etkileşme süresi ve kaynağa olan uzaklık gibi parametrelere maksimum özen göstermek gerekiyor. Radyasyon herkesin ürktüğü bir ifade. Oysa hastanelere veya tıp merkezlerine yolumuz düştüğünde bir şekilde halk arasında röntgen filmi diye tanımlanan X ışınları grafisi çektiriyoruz. Hatta bazen radyasyon düzeyi normal bir grafiye göre oldukça yüksek olan, tomografi çektiriyoruz. Gereksiz yere gerçekleştirilen her türlü radyasyon uygulamasının bir riski olabiliyor. Bir başka göz ardı edilen konu da güneş ışınlarına uzun süreli maruz kalınması. Deri kanserlerinin genellikle doğal (güneş) ve yapay UV radyasyon kaynaklarına kontrolsüz bir şekilde maruz kalma sonucu ortaya çıkıyor. Bu arada bir başka elektromanyetik dalga olan infrared ışınlarını da (IR) unutmamak gerekiyor. Yapılan epidemiyolojik ve klinik çalışmalar, infrared ışınlarının da tümüyle zararsız olmadığını gösteriyor. Moleküler düzeydeki etkileri henüz tam olarak anlaşılamamasına rağmen, IR ışınlarının da ultraviyole ışınları gibi cilt yaşlanmasına ve kansere neden olabileceği iddialar arasında yer alıyor

* Düşük/zararsız görünen oranlar uzun vadede olumsuz etki eder mi?
Her gün düzenli bir şekilde maruz kaldığımız elektromanyetik dalgaların etkilerini, sapla samanın karışmasına benzetebiliriz. Çünkü her gün farkında olmadan çeşitli türde ışınlarla etkileşmekteyiz. Bu ışınlarla etkileşim, elektromanyetik alanlar oluşturan araç ve gereçlerin günlük yaşam konforumuzu arttırması nedeniyle, sürekli artıyor. Tabi gelecekte düşük düzeylerde ve sürekli maruz kaldığımız elektromanyetik alanların toplamda nelere mal olabileceğini belirten araştırmalar var ama ürkütmek istemiyorum. Bunları birlikte yaşayıp göreceğiz. Umarım iddialar doğru çıkmaz. 

* Küçük ev aletlerinin üzerinden bir tehlike sıralaması yapılabilir mi?
Tehlike ayrı, risk ayrı bir şeydir. Dolayısıyla burada tehlike sıralaması yapmanın doğru olmadığını düşünüyorum. Sakın teknolojiye karşı çıktığım anlamı çıkmasın. Teknolojik gelişimden yanayım, ancak kontrollü kullanımı savunuyorum. Sorunuza gelince, ben saçlarımı doğal yollarla kuruturum. Yani saç kurutma makinesi kullanmam, evde veya iş yerinde sabit hatlı ve kablolu telefon kullanmayı tercih ederim. Kablolu telefon kullanma imkânımın olmadığı zamanlarda ise cep telefonu ile kısa konuşurum. Çoğunlukla hoparlörden konuşmayı tercih ederim. Aslında her radyasyon veya ışının etkilerini ayrı ayrı ele almak gerekir.


Elektromanyetik alanların olumsuz etkileri
En basit ve kısa süreli etkiler, baş ağrısı, göz yanması, halsizlik ve baş dönmeleri olarak belirtiliyor. Uzun sürede ortaya çıkan etkiler ise bağışıklık sistemini zayıflatmak, hücrelerarası aktiviteyi, hormon salgısını etkilemek, libido azalmasına yol açmak ve embriyonlarda anormal gelişmelere neden olmak olarak özetlenebilir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve hücre yapılarının bozulmasının muhtemel bir sonucunun da kanser olduğunu belirtmekte fayda var. Türkiye'de standart ve denetim eksiğinin olması da başka bir problem. Baz istasyonları ve yerleşim yerlerinin üzerinden geçen yüksek gerilim hatları bunun en çarpıcı ve kamusal örnekleri... 


Ev ve işyerlerinde elektromanyetik alan üreten cihazlar
Bebek alarmı
Bilgisayar oyun setleri
Elektrikli tıraş makinesi
Elektrikli saat
Radyolar
Elektrikli fırın ve ısıtıcılar
Elektrikli battaniyeler
Soketler
Elektrikli süpürge
Aydınlatma lambaları
Çamaşır makinesi
Bilgisayarlar
Fotokopi makineleri
Saç kurutma makinesi
Mikrodalga fırın
Televizyonlar
Dizüstü bilgisayarlar
Hi-Fi müzik setleri
Elektrikli dikiş makineleri

****

Korunma yöntemleri

Bilgisayar monitörü
Bilgisayar ve televizyonlar çevrelerine ultraviyole, mikrodalga, x ışınları, radyo dalgaları, kızılötesi ve düşük frekanslı elektrik ve manyetik alan kirliliği yaparlar. Bilgisayar yakınında çalışan kimselerde gözde ağrı, hassas cilde sahip olanlarda yüz ve kol derilerinde isilik oluşması, mide bulanması, baş ağrısı ve yorulma gibi şikâyetler oluşmaktadır. Göz problemlerini önlemek için bilgisayar masasının pozisyonunda değişiklik yapın. Ekran filtreleri kullanın ve yansımayı önleyecek koyu renk giysi giyin. Bilgisayar ekranlarının CE etiketi taşıyıp taşımadığını kontrol edin. Bilgisayarınızı hem kendinize hem de yakınınızdakilere en az 1 metre uzak kalacak şekilde yerleştirin. Yaratılan manyetik alanın duvardan da geçebildiği unutulmamalı.

Bebek alarmları
Beşikten en az 1 metre uzakta durmalılar. Bu üniteler radyo frekanslı enerji yayar.

Alarmlı saat ve radyolar
Elektrikle çalışan alarmlı saat ve radyolarla beyne gereksiz radyasyon yollamamak için yataktan en az 1,5 metre uzakta durmaları gerekir. Pilli olanlar, sanılanın aksine, daha fazla manyetik alan üretir.

Dizüstü bilgisayar 
Genelde düşük seviyede manyetik alan üretir ancak adaptör bağlantısı yapıldığında metre başına 100 voltu bulan yüksek şiddette elektriksel alan üretir. Dizüstünü oturduğunuz yerin uzağında şarj etmeniz öneriliyor.

Bilgisayar Oyun Setleri
Bu tür oyun setleri transformatör içermesi nedeniyle yüksek şiddette denebilecek elektrik alanı yayar. Kullanılmadığı zaman fişten çekilmesi, çocukların oynarken belirli bir mesafede tutulması önerilir. 

Elektrikli Fırınlar
Çalışma sırasında mikrotesla seviyesinde hayli yüksek manyetik alan üretirler. Pişirme süresi boyunca yaklaşılmamalıdır. 

Elektrikli Battaniyeler
Battaniyelerin altında ve üstünde yüksek seviyede elektromanyetik alan oluşur. Yatağa girmeden mutlaka prizden çıkarılması gerekir. Bazı uzmanlar hiç kullanılmamasını tavsiye etmektedir.

(yeniaktüel)