Dîvânu Lugâti't-Türk'te geçen "Alevi Şehri" üzerine bir inceleme

Doç. Dr. Özlem DEMİREL DÖNMEZ

Özet

XI. yüzyılda Kâşgarlı Mahmud tarafından kaleme alınan Dîvânu Lugâti’t-Türk’te yer alan Türk dünyası haritasında “Beldetü’l ‘Aleviyye” şeklinde bir yer ismi geçmektedir. “Alevi Şehri” şeklinde Türkçeye aktarabileceğimiz “Beldetü’l ‘Aleviyye”nin Kâşgarlı Mahmud’un haritasındaki mevcudiyeti pek çok bakımdan önem arz etmekle birlikte konuyla alakalı herhangi bir açıklama veya çalışmaya rastlanmamaktadır. “Alevi Şehri”nin coğrafi konumu, bu coğrafyanın günümüz haritasında nereye karşılık geldiği, söz konusu yerleşim yerinin tarih boyunca hangi medeniyetlere beşiklik ettiği ve neden bu şekilde isimlendirilmiş olabileceği çalışmamızda cevaplandırmaya çalıştığımız sorular arasında bulunmaktadır. Çalışma, giriş, metodoloji, “Alevi Şehri”nin coğrafi konumu, tarihçesi ve sonuç olmak üzere beş başlıktan oluşmaktadır. Girişte, araştırmaya konu olan kavramlar açıklanırken metodolojide, çalışmada hangi yöntemlerin kullanıldığı üzerinde durulmaktadır. Kuzeyinde Câfu, batısında Kadınlar Şehri, kuzeydoğusunda Cabarka, güney doğusunda Beşbalık, güney batısında İli Nehri’nin bulunduğu “Alevi Şehri”nin coğrafi konumunun tespiti üçüncü başlığımızın konusunu oluşturmaktadır. Dördüncü başlık altında, Orta Asya’da İslamiyet’in yayılışı, Orta Asya’daki Arap varlığı, Çin münasebetleri ve Hoca Ahmed-i Yesevî çerçevesinde, “Alevi Şehri”nde tarih içerisinde hangi milletlerin yaşamış, bu coğrafyanın hangi tarihsel olaylardan etkilenmiş, hangi göçlere maruz kalmış olabileceği ele alınmaya çalışılmaktadır. Sonuçta ise “Alevi Şehri” üzerine kurmuş olduğumuz hipotezlerimiz neticesinde ulaştığımız tespitler yer almaktadır. Çalışmanın şu ana kadar üzerinde durulmamış önemli bir konuya temas etmesi ve Alevilik kavramıyla alakalı yeni bilgileri sunması açısından önemli olduğunu düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler: Alevi şehri, Dîvânu Lugâti’t-Türk, İslamiyet, Orta Asya.

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: Dîvânu Lugâti’t-Türk’te geçen “Alevi Şehri” üzerine bir inceleme