BATI ANADOLU ÇEPNİLERİ TOYU PANELİ DÜZENLENDİ

BATI ANADOLU ÇEPNİLERİ TOYU PANELİ DÜZENLENDİ
21 Kasım 2023 - 12:11
BATI ANADOLU ÇEPNİLERİNİN TOYU PANELİ DÜZENLENDİ

İzmir ve Kınık Çepni Derneği tarafından organize edilen, İstanbul Çepni Derneği tarafından desteklenen Cumhuriyetin 100. Yıl anısına düzenlenen Kültür ve Dayanışma Etkinliği düzenlendi.
Kınık Kaymakamlığı ve Belediyesi tarafından desteklenen kültürel etkinlik çerçevesinde yapılan Panelde Prof. Dr. Kemal Arı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve kurduğu Cumhuriyet konusunu, Kamuoyunda Dede Sultan adıyla anılan Emekli Eğitimci Kalender-i Tarikatı Şıh (Şeyh) Ahmet Dede Ocağı Dedesi Mustafa Düzgün Dede’nin de Çepnilerin kültür ve inanç yapılarını işledi.
Yazar İsmail Uçakçı, Çepnilerin sosyal, kültürel olaylarını, iskan yapılarını, kurduğu devletleri (beylik), tarikatları, yetiştirdiği Alp-erenleri, aşiretlerini ve bunların yurt tuttuğu yerleşim yerlerini, Oğuz Boyları Aşiret, Oymak, Cemaatler adlı eserimin Şeçere baskısı ile Tarihistan Tarih Kültür Sitesinde yayınladığı yazılarından örnekler sundu.
Çetmi, Çetme, Çitme, Çepi, Çetli, Çetiz, Cebi adlarıyla da anılan Çepnilerin, Anadolu’da sekiz, Remeli’de bir devlet/beylik kurduklarını konu edildi.
Niksar ile Sivas merkezli Danişmentli Devleti (Beyliği)‘ni, Erzurum merkezli Saltuklu Devleti’ni, Diyarbakır merkezli İnaloğulları Devleti’ni, Karesi (Balıkesir) merkezli Kara İsaoğulları Devleti’ni, Orta Karadeniz merkezli Hacı Emiroğulları, Bayramoğulları, Canikoğulları ve Tacettinoğulları Devlet (Beylik) lerini, Rumeli’de ise Dobruca Devleti’ni kurdukları, ve Anadolu ve Rumeli’nin Türk-İslam yurdu yapılmasına büyük katkılar sağladıkları anlatıldı.
Hacı Bektaş-î Veli öncülüğünde Bektaş-i, Kubbeddin Haydar (Haydar-ı Sultan) öncülüğünde Haydar-i, Hacı Bayram-î Veli öncülüğünde Bayram-i Tarikatlarını kurduklarını ve tarikatları bünyesinde açtıkları “Sarı Saltuk, Hüseyin Gazi, Baddal Gazi, Güvenç Abdal, Tur Hasan, Köse Süleyman, Abdal Musa, Seyyid Cemal, Karaca Ahmet, Seyyid Mekan, Seyyid Samut Baba, Koçi Baba, Ali Çelebi (Ali Baba-Kızıl Deli), Balım Sultan, Hacı Emiroğlu, Şeyh Sabun, Ece Şeyh, Eyne Bey gibi adlarla anılan beylerinin tasarruf ettikleri vakıf-zaviyeleri ve açtıkları yüzlerce Türk-İslam Ocağında yüzyıllardan beri öğretilerini verdiklerini konuları üzerinde duruldu.
Ekseriyetle Karadeniz illeri olmak üzere Orta, Güney, Doğu, Batı Anadolu ve Rumeli (Bulgaristan, Romanla, Gağauz, Bosna) yöresinde uzantıları bulunan Çepni Boy mensuplarının Anadolu’da Adana merkezli Kara İsaoğulları, diğer ismiyle Menemercioğulları ve Manisa merkezli Kara Osmanoğulları adlarıyla derebeylikler kurduklarını anlatıldı.
Bu derebeyliklerinin Osmanlı karşıtı bazı siyasi olaylara katıldıklarını, Menemencioğullarının Karesi (Balıkesir), Çanakkale, İzmir, Adana, Halep, Yeniil Kazası, Nevşehir Kütahya, Aydın, Saruhan, Karaman, Canik, Aksaray, İçel, Alaiyye sancaklarında 265 obada 6.257 hanede yaşarlarken, Çukurova’dan 3000 ev ve 2000 devesi ile Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı’na katıldıklarını, Kara Osmanoğulların da, Saruhan (Manisa)/Akhisar, İzmir, Muğla, Aydın, Uşak yöresinde 2500 civarında bir güçle isyan çıkarttıklarını ve dolayı ile söz konusu bölgelerde yaygın bir nüfus ve nüfuzlarının bulunduğu bilgilerini aktarıldı.


Anadolu ve Türk Dünyasında: “Danişmentli, Saltuklu (Sarı Saltuk), Hüseyin Gazi, Baddal Gazi, Hacı Bektaş-î Veli, Güvenç Abdal, Abdal Musa, Sarı Kız, Koçi Baba (Koçi-Koçak Bey, Koçak Beyoğlu), Seyyid Cemal, Seyyid Cemaleddin, Karaca Ahmet, Seyyid Mekan, Seyyid Samuk (Samut) Baba, Ali Çelebi (Ali Baba), Balım Sultan, Hacı Emiroğulları, Kızıl Deli, Şeyh Sabun, Kara Murad (Malkoçoğlu), Albayrak, Ağaçeri, Tahtacı-Çıtak, Çağırganlı, Kandemir, Kara Diğin, Haydar-i (Haydaran), İl Aldı, Bayramoğlu, Kara Tekin (Kara Tiğin), Cibranlı, Ece, Eceli, Köroğlu, Ötüklü-Ütüklü, Karaosmanoğulları, Menemencioğulları, Kara İsa’lı’oğulları, Albayrak, Ağviranlı, Kürdi Resullu, Küçük Kürd, İzolu, Kuressin Sünni, Ulus, Ulubey, Ulusoy, Tokuş, Kara Yılan” gibi adlarla yüzlerce alt oba/oymak/aşireti bulunan;
Çepnilere bağlı bazı aşiretleri örnekledirildi.
Karadeniz illerinden, Trabzon yöresinde 116 köyde, Ordu yöresinde 101 köyde, Giresun yöresinde 291 köyde, Gümüşhane yöresinde 63 köyde, Artvin yöresinde 6 köyde, önemli bir kısmı Tahtacı (Ağaçeri-Çıtak), Karaosmanoğlu, Menenemencioğlu (Karaisaoğlu) obalarına bağlı olan Çepni Boy mensuplarının Balıkesir, İzmir, Manisa, Aydın, Muğla yöresinde yüzlerce köy/mahallede yurt tuttuklarını üzerinde duruldu.
İsmail Uçakçı tarafından Dernek başkan ve yöneticilerine hitaben konuşma gerçekleştirildi.
“Batı Anadolu yöresinde yurt tutmuş Karaosmanoğulları Aşireti üyelerinin, Akdeniz/Çukurova yöresinde yurt tutmuş Karaisaoğlu (Menemencioğlu) Aşireti üyelerinin, Maraş, Adana/Berendi, Kütahya Gediz, Şuhud, Sandıklı, Karaisa Kazası ile Karadeniz yöresinde yurt tutmuş Eceli Aşireti üyelerinin, Tunceli ve Gümüşhane yöresinde yurt tutmuş Ağviranlı ve İzolu adıyla anılan aşireti üyelerinin, Doğu Anadolu ve Hatay, Adana, Mersin yöresinde yurt tutmuş Haydar-i (Haydaran) Aşireti üyelerinin ve Maraş, Malatya, Adana (Pozantı), İçel (Tarsus, Anamur, Mut), Kastamonu (Küre, Araç), Antep, Teke/Antalya (Düşenbe, Döğer), Sivas, Ankara (Yaban-Abad, Murtaza-Abad, Binarili, Şorba, Çubuk-Abad, Çankırı/Çerkeş, Karesi/Balıkesir (Burhaniye, Edremit, Kütahya (Simav), Çanakkale (Bayramiç, Ayvacık), Aydın (Birgi, Bayındır, Söke, İnebad, Tahtacı (Reşadiye), Bozdoğan, Kocaeli (Kaymas), Isparta (Eğridir), Denizli, Menteş/Muğla (Köyceğiz, Milas), Saruhan/Manisa (Demirci, Alaşehir), Eskişehir, Kayseri, Kıbrıs ve Midilli Adasında uzantıları bulunan Tahtacı (Ağaçeri, Çıtak, Çit, Baltacı, Çaylak) Aşireti üyelerinin, Rumeli (Balkanlar) da kalmış ve boy bilinçlerini unutma noktasına gelmiş boydaşlarının tekrar boy bilinçlerine kavuşması için çalışma yapmaları dileklerimi bildirdim.
Tarihçi kılıklı Osmanlı Saray katipleri ile tarihte Büyük Ermenistan, günümüzde Büyük İsrail amacında bulunan bölücü ve sığ tarihçilerin bu milleti Kürd, Türk, Alevi, Sünni, Kürd Alevisi, Türkmen Alevisi, Arap Alevisi, Abdal Alevisi, Sünni Kürd gibi adlarla ayrıştırmalarına itibar etmeden boydaşlarına sahip çıkmalarının akrabalığın bir gereği olduğunu vurguladım. Bu bağlamda, boydaşları olan Kurmançi bölge ağzı kullanıp kendilerini Kürd adıyla adlandıran Hormeklileri, Halikanlıları, Kuressin Sünnileri, İl Aldıları, İnaloğullarını, Kürdi Resulluları, Küçük Kürdleri, Haydaranları, Zaza bölge ağzı ile konuşan Ağviranlılar aşireti üyelerini, Hatay, Adana, Mersin yöresinde Arap Alevisi adıyla anılan ve eski Türkçe ile Arapça karışımı bir dil konuşan Haydar-ilere boy bilinçlerinin tekrar kazandırılması konusunda çaba sarf etmeleri önerisinde bulundum.
Kürdün Türklerin, hatta Oğuzların alt boylarından olduğu ve Osmanlı Arşivlerinde Kürd adının “Kürdler Kayı, Kürd Bayadı, Yazır Kürdü, Kürd Döğer, Kürd Beğdilisi, Avşar Kürdü, Bayındır Kürdü, Ekrad-ı Salur gibi adlarla yani Osmanlı Arşivlerinde Oğuz Boy adlarıyla kaydolunduğu kaynak bilgilerini aktardım.
Anadolu’yu Türklere yurt yapmış Artuk Beyin torunları, Saru Saltuk’un torunları, İnal Beyin torunları ile kuruluşunda büyük savaşlar yapmış ve kurduğu devletin adına Türk adını vermiş Kürümlü Kürd Aşireti üyesi İsmet Paşa’yı, Türkle Kürdün ayrı bir millet olduğunu söyleyen birisini görürseniz Kızılay’da yakasından tutun yüzüne tükürün diyen Kürd Alevisi Pir Evlek (Pir Evi) Aşireti üyesi Reisi Cumhur Cemal Gürsel’i, Türkçülüğün kitabını yazmış ünlü sosyolog Çermik İlçesi Alos köylü Canbekli Kürd Aşireti bilgesi Ziya Gökalp’i, Türkler ne kadar Türkse, Kürdlerde o kadar Türkdür diyen Alp Arslan Türkeş’i, Türkçülükle ilgili pek çok söz söylemiş ve sempozyumlarda bildiri sunmuş Kürd bilgesi Prof. Dr. Aziz Sancar Hocanın vecizelerini özetle Kürdlerin, Kurmançi, Zaza, Manav, Varsak, Yörük, Türkmen, Barak, Kara Kalpak, Tahtacı, Ekrad, Terekeme, Misket gibi adlarıyla ün yapmış bir Türk ve Oğuz Aşireti olduğunu örnekledim.
Sunumumda Giresun, Ordu, Tokat, Trabzon yöresinden toya gelmiş Çepni beyleri nezdinde, Balkan Savaşında bacağından aldığı yara ile topal/aksak kalan Çepni Beyi Topal Osman Ağa’yı yad ettim. Birinci Cihan Savaşına katılmasını ve 1919 yılında Yunan Kızılhaç heyetinin Giresun’a diktiği Kızılhaç bayrağını indirip, yerine Türk Bayrağını asması olayını andım.
1921 yılında cereyan eden Koçgiri ayaklanmasını bastırmada görev almış olmasını, İzmir’in Yunanlılar tarafından işgal edilmesinde Giresun’da büyük bir miting düzenleyerek, Giresunlu yu direnmeye çağırmasını, Orta Karadeniz yöresinde tehlikeli olan Rum çetelerini bölgeden dağıtmasını ve Giresun yöresinden derlediği binlerce gönüllü Çepni gücü ile 47. Alay Komutanı olarak Büyük Taarruza katılıp, Ankara/Haymana (Polatlı)’ya kadar gelmiş ve Haymana köylerini işgal etmiş Yunan güçlerinin, önce ilerlemesini durdurmuş, sonra da geri püskürtüp, İzmir’e kadar kovalamış Çepni Beyinin aziz ruhuna şükranlarımı gönderdim.
Böylesi güzel bir toyun düzenlenmesini sağlayan başta İzmir Çepni Boyu Sosyal Kültür Derneği Başkanı Ümit Güner, Kınık Çepni Boyu Sosyal Kültür Derneği Başkanı Salim Yılmaz ile etkinliğin her aşamasında önemli katkılar sağlamış ve adeta mihenk taşı olmuş İstanbul Çepni Boyu Derneği Başkanı Cemal Bulut Beylere teşekkür ediyorum.
Ayrıca, sunumları, söylediği Türküleri, folklorik oyunları ve okuduğu şiirleri ile toya zenginlik katan Ünlü Sunucu Şehriban Tekçe hanımefendi ile yönetimini ve de toyda gayretlerini gördüğüm Çepni Beyi Ercan Kandemir Bey ile Balıkesir Çepni Derneği Başkan Yardımcısı Özgür Özkan Beye memnuniyetlerimi iletiyorum.”

Araştırmacı Yazar
İsmail UÇAKCI
Türk Tarih Kurumu Arşiv Şefi (Emekli)

Referanslar:
Oğuz Boyları Aşiret, Oymak, Cemaatler kitabımızın Şecere baskısı ve www.tarihistan.org Sitesinde yayın hayatına geçirdiğim makalelere bakınız.

 

FACEBOOK YORUMLAR

YORUMLAR

  • 0 Yorum