Anadolu Evliyâları / Nihad Sâmi Banarlı

Büyük Fuzûlî, Kânûnî Sultan Süleyman’ı karşılarken yazdığı kasîdesinde:

Geldi Burc-u Evliyâya Pâdişâh-ı nâmdar…

mısrâını söyler. Böylelikle Bağdat’ın bir erenler ülkesi olduğunu haklı iftiharla belirtir.

Fakat zaman ve milletimizin îman târihi, daha zengin bir evliyâ ülkesi olmak tâlihini bizim yurdumuza, bizim Anadolu ve Balkanlar Türkiyemize kazandırmıştır.

Bir yurdun, sayılamayacak kadar çok evliyâsı olmak, o ülkede îmânın ne sağlam bir kuruluş ve yaşayış kudreti kazandığını gösterir.

Filhakîka, daha XI. asırdan başlıyarak Anadolu’ya bir “Ordu millet”  hâlinde gelen ecdâdımız, bu ülkede devamlı bir gâziler ve şehitler ordusu kurarak, yeryüzünde görülmemiş bir îman ordusu yaratmış ve bu ordudaki büyük pâdişahların, büyük kumandanların yanıbaşında, onlara güç veren, kuvvet veren, büyük evliyâlar sıralamıştır.

*

Anadolu Evliyâları, işte bu erenlerin hayatlarını ve menkıbelerini anlatan en yeni bir “Evliyâ Tezkiresi”nin güzel adıdır.

*

Nezihe Araz’ın uzun müddet tefrika edilen güzel eseri, nihâyet bir kitapta toplanmış.

*

Eski Türk, hem îman, hem hayat adamıydı. Hem gazi, hem şehit olmak idealiyle yaşardı. Dünya için de âhiret için de aynı kuvvetle çalışırdı. Onun için çok muvaffak oldu. Dünyâya hâkim oluşu ve dünyâya hâkim olurken, bütün maddî ve medenî silâh ve eşyâsını kendi vatanında, kendi dehâsı, kendi çalışkanlığıyle yaratışı, böyle bir vicdan terbiyesinin eseridir.

Anadolu Evliyâları, bize birçok sahîfeleriyle bu terbiyenin rûhunu ve temellerini tanıtıyor.

Bu eseri, bir olmamış ve olmayacak, hikâyeler görüşüyle değil, bu hikâyelere inanmış, hattâ onları bizzat yaratmış bir milletin gönül ve vicdan gözüyle okuyabilmek lâzımdır.

Nihad Sâmi Banarlı, Kitaplar ve Portreler, 2. baskı, sayfa: 168-172