Umut Güner: Ahi Evren'in Eserleri Nelerdir?

Türkiye Selçukluları döneminin önemli bir siması, filozof ve ilim adamı olan Ahi Evren’in diğer tanınmış bir isim ile Nasreddin Hoca’nın kaleme aldığı eserler şu şekildedir:

1 – Menahic-I Seyfi (El-Menahicü’s-Seyfiyye)

Ahi Evren bu eserinde, iman ve İslâm dini esaslarını itikadda Eş’ari, amelde Şafii mezhebine göre açıklamaktadır. Ahi Evren eserini önsözünde belirttiği gibi Emir Seyfü’d-Din Tuğrul’a sunmaktadır.

2 – Metâilü’l İman

Bu eser muhtevası bakımından iman esasları ilmihali şeklindedir.

3 – Tabsıra

Tam adı “Tabsiratü’l-mubtedî ve tezkiretü’l muntehi” olan bu eser muhtevası itibarı ile Allahın birliği,  sıfat ve fiileri ile peygamberlik ve maad meselelerini konu edinmektedir.

4 – Letaif-I Giyasiyye

 Toplamda dört cilt olan bu eserin 1. cildi Felsefe, 2. cildi Ahlak ve siyaset, 3. cildi Fıkıh, 4. cildi ise Dua ve İbadet hakkındadır.

  5 – Letaif-I Hikmet

Ahi Evren’in Sultan II. İzzü’d-din Keykavus’a sunduğu eseridir. İçerik olarak siyasetname türünde bir eserdir.

6 – Ağâz-U Encam (Vasiyyet)

Bir vasiyetnamedir ve Ahi Evren’in en son kaleme aldığı eseridir.

7 – Murşidü’l-Kifaye

Ahi Evren’in Sultan I. Alaü’d-din Keykubad’a sunduğu eseridir. İçerik itibarı ile ruhun bekası hakkındadır.

8 – Tuhfetü’ş-Şekur

Ahi Evren bu eserinden Sadru’d-din Konevi’ye yazdığı bir mektupta bahsetmekte ve Tacü’d-din-i Kaşî için yazdığını söylemektedir; fakat bu güne kadar herhangi bir nüshası bulunamamıştır.

 9 – Ulum-I Hakikî

 Letaif-i Hikmet adlı eserinde bu eserinden söz etmektedir fakat bugüne kadar bir nüshası dahi bulunamamıştır.

 10 – İlmü’t-Teşrih

Anatomi yani Tıbba dair bir eserdir. Letafi-i Hikmet ve Letaif-i Giyasiyye adlı eserlerinde bu eserine birçok kez atıfta bulunmuştur fakat bu eserinde bugüne kadar hiç bir nüshası bulunamamıştır.

11 – Kitabü’l-Afaî (Yılanlar Kitabı)

Yılan üzerine kaleme aldığı bir eseridir; fakat herhangi bir nüshası bulunamamıştır.

12 – Yezdan-Şinaht

Felsefi nitelikli bir eseridir.

 13 – Goşayiş-Nâme

Eş’ari mezhebi anlayışına göre kaleme alınan bu eser Ahi Evren’in hayatı ve uygulamaları hakkında bilgileri ihtiva etmektedir.

 14 – Ahlak-I Nâsirî

Kitabın son faslında Anadolu Ahiliği’nin kuruluşu, örgüt yapısı ve felsefesi açıklanmaktadır. Bu sebeple eser Ahili teşkilatı için ilk ve en önemli kaynaktır.

15 – Müsari’ül-Müsari

Ünlü kelamcı Şehristanî’nin İbn Sina’ya reddiye olarak kaleme aldığı “Müsari” veya “Musaraa” diye bilinen esere Ahi Evren bir reddiye yazarak “Müsari’ül-Müsari” adını vermiştir. Bu eserde Şehristanî’ye karşı İbn Sinâ müdafaa edilmektedir.

16 – Medh-I Fakr-U Zemm-I Dünya

Sühreverdi el-Maktul’un “Vasiyye” adlı eseridir, Ahi Evren tarafından tercüme edilip Calalü’d-din Karatay’a sunulmuştur.

17 – Tercüme-I En-Nefsü’n-Nâtıka

İbni Sina’nın eserinden tercümedir. Sultan Alaü’d-din Keykubad’ın emri ile Ahi Evren tarafından tercüme edilmiştir.

18 – Tercüme-I Kitabü’l-Hamisin Fi Usuli’d-Din

Ahi Evren’in Fahru’d-din-i Razi’den yaptığı tercümedir.

19 – Tercüme-I Teveccühü’l-Etemm Nahva’l-Hakk

Sadru’d-din-i Konevî’nin küçük bir risalesinin tercümesidir. Konevî’nin isteği üzerine Ahi Evren tarafından uzunca bir önsöz eklenerek tercüme edilmiştir.

20 – Tercüme-I Miftahu’l-Gayb

Ahi Evren tarafından Sadru’d-din-i Konevî’den tercüme edilmiştir.

21 – Mir’ac-Name

Kaynak: Umut Güner, Tarihte Fütüvvet ve Ahilik
Ansiklopedi
www.eansiklopedi.com