Sovyetler'in dağılmasının tesirleri ve Rusya Müslümanları

Sovyetler Birliği'nin dağılması kansız olsa da, yeni kurulan cumhuriyetlerde, izleri kolay kolay silinmeyecek çatışmalar yaşandı. Gürcistan'da yaşanan iç savaşlar, Azerbaycan ile Ermenistan arasında yaşanan Karabağ savaşı bugün bile çözüm bulunamayan kronik problemlere yol açtı.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte doğu Avrupa ülkelerini çatısı altında toplayan Varşova Paktı da tarihe karıştı. Bu durum Avrupa'daki siyasi yapıyı da bütünüyle değiştirdi. Avrupa Birliği, Sovyet etki alanından kurtulan ülkeleri bir bir içine alarak genişledi. Benzer bir genişleme süreci de NATO'da yaşandı. Askerî ittifak, geçmişte düşman olarak kabul ettiği ülkeleri içine alarak Rusya sınırına kadar dayandı.

Sovyetler Birliği ortadan kalkınca, Amerika Birleşik Devletleri'nin tek süper güç olduğu yeni bir dünya düzeni kuruldu. Sovyetler'den kopan ülkeler batının yeni pazarları haline dönüştü. Özellikle Kafkasya ve Orta Asya'daki yeraltı kaynaklarından pay kapma yarışı sür'atlendi. Batı, ortak düşmanını kaybedince, güvenlik konusundaki algılar da değişti ve Devlet otoritesinin zayıf olduğu Afganistan gibi ülkeler güya yeni tehdit alanları olarak ortaya çıktı. 11 eylül saldırılarıyla birlikte bu algı daha da somutlaştı.

Sovyetlerin mirasını devralan Rusya federasyonunda da köklü bir değişim yaşandı. Takipçi ülke olarak kabul edilen Rusya başta Birleşmiş Billetler olmak üzere uluslararası teşkilatlardaki pozisyonunu korusa da, siyasi alanda mühim bir güç kaybına uğradı. Ortadoğu ve Balkanlar'da yaşanan çatışmalarda eski düşmanlarına 'dur' diyecek adımlar atamadı. Sonraki süreçte Putin iktidarıyla güçlenen konumuyla Rusya, küresel dengelerin etkili aktörü pozisyonuna geri döndü. Arap baharı ve Suriye ile alakalı olarak BM çatısı altındaki yapılan tartışmalarda bu etkinliğini gösterdi.

Rusya Müslümanları

Sovyetler Birliği döneminde sayıları 50 milyonun üzerinde olan Müslümanlar 70 yıl boyunca ağır baskı altında yaşadılar. Orta Asya Müslümanları için hürriyet, SSCB'nin dağılmasıyla başladı.

Etnik ve kültürel açıdan tarihî farklılıklara sahip Sovyet Müslümanları, batıda Polonya'dan doğuda Çin hududuna kadar olan geniş bir coğrafyada yaşıyorlardı. Tatarlar, Azeriler ve Özbekler gibi Türk halklarının yanısıra Tacikler, Beluciler ve Osetler gibi İran asıllı olanlar da Sibirya'dan Kafkasya'ya kadar sürekli canlı kalan bir hareketlenmenin içinde yer aldılar.

Sovyet devrindeki baskılara 70 yıl boyunca göğüs germeye çalışan Müslüman topluluklar, bu dönemde edindikleri Rusça sayesinde ortak dilde anlaşma imkânı yakaladılar. Yine Sovyetler döneminden önce düşük olan eğitim seviyesi, 1970'li yıllara girilirken üst seviyeye çıkmıştı.

Çariçe Katerina'nın Orenburg'da kurduğu Muhammedan Ruhani Meclisi'yle başlayan örgütler, Sovyetler döneminde Orta Asya ve Kafkaslar'da kurulan Müslüman birlikleriyle devam etti. Ancak bu coğrafyada yaşayan Müslümanlar için asıl özgürlük Sovyetler'in dağılmasıyla başladı. Azerbaycan, Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan gibi Müslüman cumhuriyetler bağımsızlıklarına kavuşup, Sovyet döneminin baskılarından kurtuldular.

Bugün Rusya'da göçmen işçilerin de artmasıyla Müslüman sayısı 20 milyonu geçti. Başta ibadet mekânı ve eğitim olmak üzere ciddi sıkıntılar sürüyor. Ancak devletin Müslümanlara yaklaşımı küçük bir kesim tarafından takdirle karşılanmıyor da değil...

Barış Mutlu - Kuzey Haber Ajansı-sondevir