SAHİPKIRAN EMİR TİMUR TARAFINDAN İZMİR'İN FETHİ: 2 ARALIK - Umut Berhan ŞEN

Anadolu’da Bizans İmparatorluğu’nun en önemli limanlarından olan İzmir, sonraki yıllarda Aydınoğulları ile Bizanslılar arasında birkaç defa el değiştirmiştir.  İzmir Malazgirt zaferinin ardından   1081 yılında Çaka Bey tarafından fethedildi ama Çaka Bey’in ölümünün ardından yeniden Bizanslıların eline geçmiştir. Aydınoğlu Umur Bey 1328’de İzmir’i tekrar fethetmiştir. Ancak o devirde Avrupa’nın en büyük askeri gücü olan St. Jean Şövalyeleri 1344’te Aydınoğlu Umur Bey’i mağlup ve şehit edip, şehri geri almıştır.

Ankara Savaşı sonrası Sahipkıran Emir Timur’un hedefi, St. Jean Şövalyeleri’nin işgali altında olan İzmir olmuştur. İzmir limanını ablukaya almış ve kaledeki müstahkemlere mancınıkla ateş topları fırlattırmıştır. Toplam mevcudu 15 bin civarı olan şövalyelerse oklar ve yanıcı roketlerle (o devirde fişek oku olarak tabir edilen)  mukavemette bulunmuştur. Şövalyeler iki hafta direndikten sonra dış surlar lağımlarla yıkılmış ve aşılabilmiştir. Mancınıkla yapılan bu ateş bombardımanı sonucunda binlerce şövalye de yok edilmiştir. Sonuç olarak, şehrin iç kalesinin alınması için Emir Timur 2 Aralık 1402 sabahı ordusuna genel taarruz emri vermiştir.

Devrin resmi Timurlu devlet tarihçisi Şerafeddin Ali Yezdi bizzat tanık olduğu kuşatmadan kendi kaleme aldığı Timur Zafername’sinde şu şekilde bahseder:

‘’Kuşatmada kullanılan mancınıklar ve koçbaşları surları ve kuleleri kırdı. Şövalyeler korkusuz tekerlekli oklar, neft çanakları, Rum ateşi, fişek okları ve taşlar atmayı hiç kesmediler. Bu arada öyle muazzam bir yağmur yağdı ki dünya ikinci bir tufanda helâk olup batacak gibi görünüyordu.’’

Emir Timur, kuşatmanın son günü sabahı kaledeki tünellere destek olan çalı çırpı yığınlarının yakılmasını emretmiştir. Bu sabotajın sonucu, surları imha eden ve savunmacıları moloz altında bırakan bir patlama olmuştur. Patlama sonrası açılan dev gediklerden Timur ve ordusu şehre girmeyi başarmıştır. Şehir içindeki göğüs göğse muharebe sonucu da tüm şövalyeler imha edilmiştir. Sivil halkın ise şehri terk etmesine izin verilmiştir. Papa 13. Benedictus tarafından yollanan tahliye gemilerine binen sivil halk fetihten hemen sonra şehri terk etmiştir.

SAHİPKIRAN Emir Timur, Osmanlı Devletinin defalarca kuşatıp alamadığı İzmir’i, 2 haftalık bir kuşatmadan sonra yaptığı başarılı taarruz sonucunda, Avrupa’nın en büyük askeri güçleri arasında sayılan, St. Jean Şövalyeleri’nin elinden almayı başarmıştır. Bu savaşta, Anadolu Türklüğü için çok büyük bir iç güvenlik tehdidi olan St. Jean şövalyeleri imha edilmiştir. Emir Timur’un bu zaferinden sonra 1919-1922 arası Yunan işgal dönemi dışında, İzmir’de kesintisiz Türk egemenliği kurulmuştur. Yenilmez denilen St. Jean Şövalyeleri’nin mağlup edilmesi Avrupa’da büyük korku yaratmıştır. Kuşkusuz Emir Timur bu büyük askeri gücü yok etmeseydi; Anadolu’daki Türk varlığına yönelik Bizans’tan sonraki büyük tehdit olan St. Jean Şövalyeleri muhtemeldir ki, 1453’teki İstanbul kuşatması sırasında Osmanlı ordusunu arkadan vurabilecek en büyük tehdit olacaktı. Emir Timur’un kazandığı bu büyük zafer ‘Gavur  İzmir’ imajını da yerle bir ederek, İzmir şehrine yeniden Türk mührünü vurmayı başarmıştır. Kuşatmanın ana kaynakları Timurlu devleti resmi tarihçisi İbn Arabşah ile Fars tarihçiler Şerafeddin Ali Yezdi ve Mirhand’dır. Ayrıca, St. Jean şövalyelerine ithafen, Giacomo Bosio tarafından 17. yy başlarında yazılan resmi tarihi de önemli bir kaynaktır.

İzmir’in Türkler tarafından yeniden fethi, Avrupa’da büyük bir şok ve korku dalgası yaratmıştır.  Timur’un askeri gücünün tüm Avrupa tarafından bilinmesini de sağlamıştır. İzmir’in fetih haberleri 28 Şubat 1403’te Aragon Kralı Martin’e Bizans kanalları aracılığıyla ulaşmıştır. O da aynı gün Kastilya Kralı 3. Enrique’ye Timur’u acımasızca eleştiren bir mektup yazmıştır. Mart ayında Papa 13. Benedictus’a Timur’a karşı bir Haçlı Seferi başlatma fikrini ileri sürmüştür. Ancak Avrupa’da Timur’a yönelik genel tavır onunla asla savaşmama üzerine olmuştur. Zira, Timur yıllardır Bizans İmparatorluğu’nun  ve tüm Haçlılar’ın başına bela olan Osmanlı gibi yenilmez bir gücü mağlup etmişti.

Konuyla ilgili okuma tavsiyesi:

-SAHİPKIRAN Emir Timur, Umut Berhan ŞEN, Atayurt Yayınevi, 2019, Ankara.

-Timur ve Devleti, Prof. Dr. İsmail AKA, TTK Yayınları, 1991, Ankara.

Umut Berhan ŞEN