Osmanlı'da eğitim 4+4+3'tür

Ömer Aymalı / Tarih Dosyası / Dünya Bülteni

Osmanlı Devleti döneminde halka yönelik eğitim öğretim temel olarak medrese sistemine dayanırdı. Klasik dönem Osmanlı eğitim sisteminde eğitimin birinci basamağı Sıbyan okulları idi. Hemen her mahallede bulunan bu okullar günümüzdeki ilk okulların karşılığıdır. Genellikle 4 yıllık bir eğitimin yapıldığı bu okullarda erkek ve kız çocuklar beraber okurlardı. Bu okullarda alfabe,Kuran okuma,dini bilgiler,güzel yazı gibi temel eğitim verilirdi. Sıbyan okullarında temel eğitimi alan öğrenciler mesleki eğiteme ya da genel eğitime devam ederlerdi.

Osmanlı"da genel eğitimin ikinci ve üçüncü basamağının adı medreseydi. İkinci basamak medreseler Orta okul ve lise düzeyinde eğitim yapardı. Ülkenin hemen her şehrinde her kasabasında yaygın bir şekilde bulunan bu ikinci basamak medreseler daha çok dini bilgilerin öğretildiği okullardı. İkinci basamak medreseleri başarı ile bitirenler  imam, hatip, müftü ve sıbyan mektebi öğretmenliği gibi görevlere atanırlardı. 

Üçüncü basamak medreseler ise Yüksek öğrenimin yapıldığı eğitim merkezleriydi. İkinci basamak medreselerde başarılı olan öğrenciler isterlerse İstanbul,Edirne,Bursa gibi şehirlerde bulunan medreselerde eğitimlerine devam ederlerdi. Yüksek öğrenim veren bu medreselerin arasında en iyileri Süleymaniye ve Fatih medreseleri idi. Bu medreseleri bitirenler kadı,müderris olarak atanırlar ya da devlet dairelerinde görev alırlardı. 

Klasik dönemdeki bu eğitim öğretim tarzı Tanzimat döneminde geniş çaplı bir düzenleme geçirmiştir.1839 yılında Maarif Teşkilatının yaptığı bir düzenleme ile eğitim sistemi şu şekilde belirlendi : 

I.Kademe  İbtidailer : Klasik dönemin Sıbyan okullarıdır. Her mahallede bulunması gerektiği ifade edilen bu kullarda eğitim öğretim süresi 4 yıl olarak belirlenmişti. Okula devam mecburiyeti erkekler için 6-10, kızlar için 7-11 yaşları arasındaydı. 

II.Kademe Rüştiyeler : Sıbyan okullarından mezun olan öğrenciler isterlerse Rüştiyelere devam edebilecekti. Bu okullarda dini ilimler,matematik,coğrafya,yazı,resim ,müzik gibi dersler okutulmuştur. 4 yıllık bir eğitimin verildiği rüştiyeler 500 haneden fazla olan her kasabada açılma hedefiyle kuruldu. Rüştiyeyi bitiren öğrenciler sınava tabi tutularak İdadilerde eğitimlerine devam edebileceklerdi. 

III.Kademe İdadiler- Sultaniler: Lise düzeyinde eğitim yapan bu okullar yüksek  okullara öğrenci yetiştirecekti.Müslim ve gayrimüslim çocukların bir arada eğitim göreceği bu okulların eğitim süresi 3 yıl olarak belirlenmişti. Türkçe,Fransızca,mantık,coğrafya,tarih,matematik,kimya resim dersleri okutulmuştur. İdadiler seviyesinde kurulan Sultaniler Fransızca ve Türkçe eğitim yaparlardı. Galatasaray Sultanisi bunun ilk örneğiydi. Daha sonra Darüşşafaka ve Robert Koleji de sultani tipi açılan kullardır. Bu okullarda                                                 TürkçeFransızca,Grekçe,ahlak,Latince,tarih,coğrafya,matematik tik,kozmografya,mekanik ,fizik,kimya,ekonomi güzel konuşma sanatı ve resim dersleri okutulurdu. 

Kaynaklar : Yahya Akyüz,Türk Eğitim Sistemi

                   Fatma Ürekli,Tanzimat Dönemi Osmanlı Eğitim Sistemi ve Kurumları