Kosova-Ermenistan İlişkileri

Dinle

16 Mart 2023 - 19:18

Kosova-Ermenistan İlişkileri

Taner KOTLE

Kosova 14 Şubat 2008’de tek taraflı olarak Sırbistan’dan ayrılarak bağımsızlığı ilan etmiştir. Kosova Cumhuriyetinin temel amacı Avrupa Birliğini ve NATO’ya üye olmaktır.
Kosova Cumhuriyeti devleti başta Birleşmiş Milletler olmak üzere tüm uluslararası teşkilatlara üye olmayı hedeflemektedir . Kosova dışişleri bakanlığı NATO/Amerikan ve Avrupa Birliği merkezli politikalar çerçevesince uluslararası diplomaside yer almaya çalışmaktadır.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısında bile Kosova uluslararası diplomaside Ukrayna’nın yanında durmaya çalışmaktadır. Rusya’ya yönelik remi olarak yaptırım uygulayan ülkeler arasındadır. Ukraynalı mültecilere kapılarını açmış durumdadır.Ukrayna ise hala Kosova’yı remi olarak bağımsızlığını tanımamıştır. Sırbistan’ın da bu yönde Kosova’yı uluslararası camiyada tanınmamasına yönelik diplomasi yürütmektedir. Sırbistan’ın da bu yönde Rusya ve Çin’de bu konuda hem politik, askeri, ekonomik ilişkilerde de Sırbistan’ın yanında yer almaktadırlar. (Birleşmiş Milletlerde) Rusya ve Çin daimi temsilci statüsünde bulunduklarından dolayı Kosova’nın BM’ye üye olmasıda bu devletler ve Bağlantısız Paktı ülkeleri tarafında engellenmektedir. Ancak Avrupa Birliği ve NATO Kosova’yı üçüncü dünya ülkeleriyle de farklı proğram ve projelerle aynı masada oturtmaya başarmışlardır. O ülkelerden biride Kosova’yı tanımadıkları halde, NATO’ya Üye olmadıkalrı halde Barış Koruma Proğramlarınca Ermenistanin ; Kosova'da barış gücü olarak görev yapan 70 Ermeni askeri bulunuyor. Ermenistan, 2004 yılında Kosova'daki Kosova Gücüne katıldı. Ermeni "mavi miğferleri" Yunan Ordusu taburunda görev yapıyor. İlgili memorandum 3 Eylül 2003'te Erivan'da imzalandı ve 13 Aralık 2003'te Ermeni Parlamentosu tarafından onaylandı. Ermeni barış güçlerinin altıncı sevkiyatı 14 Kasım 2006'da Kosova'ya gitti. 2008'de Ermenistan Ulusal Meclisi oybirliğiyle bölgeye fazladan 34 barış gücü göndererek Kosova'daki barışı koruma gücünün iki katına çıkarılmasına karar verdi ve bölgedeki toplam barış gücü sayısını 68'e çıkardı. Ermenistan, Yunan güneş bölümlerinin azaltılmasının bir sonucu olarak Şubat 2012'de barış güçlerini Kosova'dan geçici olarak geri çekti. Ermenistan, onları Kosova'da Amerikan askerlerinin yanında hizmet etmeleri için Temmuz ayında yeniden görevlendirdi.(1) Ermenistan Kosova’yı devlet olarak tanımamış ve uluslararası diplomaside de Sırbistan’ın yanında yer almaktadır. Ermeniler ve Sırplar aynı Slav kökene ait olmasalarda, aynı ortadoks dinine mensup din kardeşliği kapmasında karşılıklı olarak yakın ilişki içindedirler. Bu doğrultuda Rusya’nında etkisini unutmamamız gerekir. Eski Sovyet ülkelerinden sadece Estonya,Letonya,Litvanya dışında Kosova’nın bağımsızlığını tanıyan ülke olmamıştır.Dönemin Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan ; ’’Kosova’nın tanınması konusunda ciddi bir tartışmaya ihtiyaç var...Ermenistan her zaman ulusların kendi kaderini tayin hakkını savunmuştur ve bu konuda Kosova’nın bağımsızlığını memnuniyetle karşılıyoruz.(2) açıklamasında bulunmuştur. Bir taraftan Kosova bağımsızlığına mesafeyle duran Ermenistan, diğer tarafta Rusya’nın müdahelesiyle kurdurulan Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlıklarınıda tanımadığını görürüz.
Ermenistan Dağlık Karabağ meselesinden dolayı dünyada yeni oluşan tüm bağımsız devletleri tanımamıştır.
Kosova Ermenistanla ilk teması dışişleri bakanıSkender Hüsenı bazında ilişkiler kurmaya çalışmıştır. Mayıs 2009’de Kosova dışişleri bakanı Skender Hyseni ile Ermenistan’ın Birleşmiş Milletler temsilcisi Armen Martirosyan arasında yapılan bir toplantıda Bay Martirosyan’ın tanıma talebini hükümetine iletileceğine söz verdiği bildirdi. (4) Kosova makamlarınca basına açıklanmıştır. Amerikan Ermeni Diasporası Kosova konusunda daha iyimser oldukları ve Kosova’ya yönelik gayri resmi desteklerinin olduğu bilinmektedir. Kosova’daki bazi Sivil Toplum Kuruluşlarınında Amerikan Ermeni Diasporasyıla yakın ilişkiler kurdukları bilinmektedir. Batı Avrupa’da ise Ermenilerin Kosova konusuna mesafeli yaklaştıkları özellikle Fransa’da yaşayan Ermeni Diasporasının Sırplardan yana Fransa siyasetini yönlendirmektedirler.                                            1915 olaylarını bahane ederek Sözde Ermeni Soykırımını bile Kosova’daki Sivil ToplumBu tür girişimlerede Kosova’da yaşamakta olan soydaş ve dindaşları tarafından protesto gösterileri düzenlenmiştir; Prizren’de bugün Cuma Namazı sonrası sivil toplum kuruluşları yürüyüş düzenleyerek “sözde Ermeni soykırımı” iddialarını protesto etti.
“Kosova 100 yıl önce Çanakkale’deydi bugün de Çanakkale’de Türkiye ile birlikte” pankartı; “Seni seviyoruz Türkiye”, “Biz tek ümmetiz”, “Tarihi çarpıtıp barışa engel olanlara dur diyoruz” gibi dövizler ellerinde taşıyarak Sinan Paşa Camii’nden yürüyen protestocular Şadırvan Meydanı’nda iddiaları protesto etti.
Protestoda hazır bulunanlardan KDTP Milletvekili Fikrim Damka, tarihin tarihçilere bırakılması gereğine işaret etti. Türkiye’nin herkese barış elini uzattığını ancak karşılığını alamadığına işaret eden Damka, Avrupa ve diğer bazı ülkelerin Türkiye’ye karşı hükmünün tek yanlı olduğunu belirtti. Tarihin tarihçilere bırakılması ve siyasileştirilmemesi gereğine işaret eden Fikrim Damka, bu tür iddialarla barış ve kardeşliğin zedelendiğine vurgu yaptı. Türkiye ve Kosova dostluğunu kimsenin bozamayacağını söyleyen Damka, bu dostluğun daim olacağını belirtti.(5)       Kosova’daki mevcut Türk azınlığı ve ne resmi denede gayri resmi farklı gurup ve kurumlardan Ermenilerin sözde 1915 iddalarına yönelik ne kınama nede kabul etme konusu bir açıklama yapılmamıştır. Kosova Hükümetleri Ermeni Olaylarının idda ettikleri Sözde Soykırım konusunda bugün bile tarafsızlığını korumaktadır. Kosova Hükümeti ikinci defada Ermenistan-Kosova temasları yine dışişleri bakanları düzeyinde 2016 yılında ; Madagaskar’ın başkenti Antananarivo’da yapılmakta olan Uluslararası Frankofoni Teşkilatı (UFT) Dışişleri Bakanları Konsey çalışmalarına katılan Ermenistan Dışişelri bakanı Edward Nalbandyan, Kosova’lı mevkidaşı Enver Hoxhaj’la buluştu. Dışişlerinden NEWS.am’e verilen bilgiye göre; görüşmede taraflar, birbirlerinin tutumlarına ilişkin bilgilenme ve farklı meselelere yönelik diyaloğun sürekliliği bağlamında periyodik buluşmaların önemini vurguladılar.(6) Görüşme Fransa etkisiyle iki ülkenin birbirlerini tanımaktan öteye geçememiş, standar diyalog çerçevesinde gerçenleşmiştir. Fransa’nın NATO ve Amerika’nın etkisiyle Kosova-Ermenistan ilişkilerini yumuşatmaya yönelik bu girişimi kapsamında fazla bir başarı elde edilmemiştir. Kosova ile Ermenistan diplomasiden ziyade de spor alanında da tarihe ilk defa 2022’nin sonlarında birbirini tanımayan iki farklı ülke bayrakları aynı stadyum dalgalandırılmıştır; Priştine/Kosova Sadyumunda Ermenistan-Kosova Fudbol takımları arasında maç yapılmıştır. Maçın sonucu Kosova2-2Ermenistan berabere olarak sonuçlanmıştır.(7)
Kosova hükümetinin bu tür maçların iki ülke ilişkilerini ileriye yönelik dostane yaklaşımlara sebep olacağınına, yerel analistçiler tarafından olumlu gelişme olarak değerlendirilmektedir. Özelikle Ermeni-Arnavut Diasporasının Amerika ve Batı Avruoa’da 1990’ların başından, sonuna doğru değişen dünyamızda aynı doğrultuda bağımsızlık ve ortak düşman Komunizm/Sosyalizm’e karşı aynı kaynaktan beslendiklerini aynı sorunlarla mücadele ettiklerini görebiliriz.   2022 yılının eylül ayında Kosova üçümcü defa yine dışişleri bakanları düzeyinde görüşmüşlerdir. Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, New York'a yaptığı çalışma ziyareti kapsamında Kosova Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Donika Gërvalla-Schwartz ile görüştü. Muhataplar, uluslararası platformlarda düzenli temasların her iki tarafa da karşılıklı çıkarları ilgilendiren konuları tartışma ve güncel konularda birbirlerinin pozisyonlarından haberdar olma fırsatı sunduğunu kaydettiler. Ermenistan Dışişleri Bakanı, muhatabına Azerbaycan'ın Ermenistan Cumhuriyeti'nin egemen topraklarına yönelik son saldırısının sonuçları ve Azerbaycan'ın uluslararası insancıl hukuku ağır ihlalleri hakkında bilgi verdi. Donika Gërvalla-Schwartz, Batı Balkanlar'daki duruma değindi. Görüşmede uluslararası platformlarda iş birliği perspektifleri de ele alındı.(8)
Sonuç olarak Amerikanın açık , Fransa’nın ise istemeyede olsa girişimleriyle Kosova-Ermenistan diplomatları bir masaya oturtulmuştur. Kosova-Ermenistanla 2009 yılından yapılan üç remsi diplomatik görüşmede elde edilebilir ne tanıma nede yakın bir ilişki çerçevesinde eşgüdüm ofisleri dahi kurulamamıştır. Belirttiğimiz gibi Ermenistan’ın Rusya ve Sırbistan baskısı yüzünde Kosova konusuna mesafeli durduğunu görmektedir. Ancak diasporada yaşayan Ermenilerin Kosova konusunda Ermenistan’ın farklı politika izlemesi yönünde lobi yaptıklarını, hatta görüşmelerin onların baskısıyla yapıldığınıda diyebiliriz.
Son Kosova-Ermenistan dışişleri bakanları görüşmesinde karşılıklı olarak güncel dünya ve ülke sorunalrını ele alan bakanların özellikle Ermeni Dışilşeri Bakanının Dağlık Karabağ konusunda Kosovalı mevkidaşına Azerbaycan’ın uluslararası hukuku ihlal ederek Ermeni topraklarını işgal ettiğine yönelik bilgi vermesi be Kosovalı bakanın buna karşılık olarak tarafsız kalması akkıllarda soru işaretlerinin oluşmasına sebebiyyet vermiştir.
Kosova’nın Türkiye ilişkilerini göz önüne aldığımız zaman Dağlık Karabağ sorununda tarafsız kalması diplomatik olarak Kosova’nın Türki Cumhuriyetlerle ileriye yönelik kuracağı ilişkilerde notunu düşürür. Azerbeycan’nın ise Kosova’da görev yapan 34 Barış Gücü Askerini Kosova’nın bağımsızlık ilanının hemen ardından 14 martta ülkesine geri çekmiştir.
Kafkasya ve balkanlarda değişen siyasi meseleler bölge halklarının ve devletlerinin birbirleriyle siyasi, diplomatik, kültürel sağlam ilişkiler kurmasına yönelik büyük engeller oluşturmaktadır. İki kutuplu dünyadaki düzen onların çizmiş olduğu sınırlar doğrultusunda iyi veya kötü ilişkiler çerçevesinde yürümektedir. Kosova-Ermenistan ilişkileride büyük devletlerin çizeceği ve kimin fazla etkili olabileceği doğrultusunda yol alacaktır.
Şuanki ilişkiler Rusya’nın etkisi altında yönlendirilmektedir.
Ermenistan’ın Kosova’ya yönelik ilişkileri, politikaları soğuk ve çok yavaş ilerlemektedir.
Rusya’nın bu etkisi sadece Ermenistanla kalmayıp, Türki Cumhuriyetlerini Kosova konusunda ilişkiler kurmamalarına yönelik politikalar yürütülmektedir. Türki Cumhuriyetleri Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetini 50 yıldır görmezden gelmemelerinin, tanımamalarının arkasında da Rusyanın olduğunu açıkça görebiliriz.