Edirne Sarayından Manisa Sarayına

Edirne Sarayından Manisa Sarayına

Yazan: Naci YENGİN

Şemailnâme-i Ali Osman’da yer alan Saray-ı Amire Minyatürü

Osmanlı Devleti’nin İstanbul’dan önce başkentliğini yapan ve sancak şehirlerine dair çalışmaların sayısı ve  önemi artarak devam ediyor.
Söğüt, İznik, Bilecik, Bursa, Edirne, Manisa, Trabzon, Kütahya, Konya, Amasya gibi Osmanlıya başkentlik yapmış ve şehzadelerin sancak şehirleri arasında bulunan şehirlerle ilgili yayınlanan çalışmalara Aydemir Ay ve Sedat Kocadoğan tarafından yazılan “Edirne Sarayı Sünnet Şenlikleri ve Mutfağı” üzerine önemli bir çalışma eklendi.

Edirne Saray Kalıntıları

2021’de  Edirne Belediyesi tarafından yayınlanan kitap daha çok Edirne de saray şenlikleri ve Edirne mutfağı üzerine yoğunlaşmış görünüyor.
Kitabın önsöz bölümü şu ifadelerle başlar: “Osmanlı İmparatorluğuna yaklaşık bir asır payitahtlık yapmış Edirne’de yapılan şenliklerin incelenmesi ve bu şenliklerde sunulan yemeklerin ortaya çıkarılması ve Edirne gastronomi envanterine bulguların eklenmesi bu çalışmaların ana amacını oluşturmaktadır. Bu temel amaç kapsamında Edirne de yaşayan halkın sahip oldukları kendi gastronomi kültürünü öğrenmesi, devam ettirilmesi bakımından kültürün sosyal yaşama ve turizme olan etkisi ile birlikte devamlılığı ve gelişimi için büyük bir kazanç oluşturması düşünülmektedir.”[1]
Osmanlıya başkentlik yapan şehirlerin tarihi mimarisi ve kültürel yönleri araştırılmalıdır. Özellikle Osmanlı’da şehzadelerin daha çok gittiği bazı şehirler üzerine yapılan araştırmalar devam etmekle birlikte Manisa, Bursa, Edirne, Amasya, Trabzon, Kütahya gibi şehirlerle ilgili çalışmalar daha da arttırılmalıdır.
“Edirne Mutfağı” kitabı daha çok  Edirne Sarayında gerçekleştirilen şenlikler ve saray mutfağı, gastronomisi üzerine yoğunlaşmaktadır. Kitabın öne çıkardığı birçok konu bulunmakla beraber kitabın üç bölümden oluştuğu görülür.
Birinci bölümde Edirne ile ilgili temel bilgiler verilmektedir. Edirne tarihi, Edirne Sarayı , saray erkanı, saray mutfağı şenlikler ve kutlama sebepleri üzerinde durmuştur.
İkinci bölümünde Edirne mutfağı ve gastronomisi üzerinde durulmuş, yemekler, tatlılar ve Edirne mutfağının ayrıntılı bilgileri anlatılmıştır.
Üçüncü bölümde ise Edirne de  şenlikler ve yemek minyatürleri incelenmiş, sonuç ve kaynaklarla kitap bitirilmiştir.
Bizce kitabı önemli kılan Edirne saray mutfağı ve sarayda yapılan şenliklerin derli toplu ortaya konması ve bu alanda yapılacak çalışmalara altyapı hazırlamasıdır.
“Edirne Mutfağı” kitabından hareketle Osmanlı’ya başkentlik ve şehzadelere ev sahipliği yapmış şehirlerin detaylı araştırılması gerektiği ortadadır.
Osmanlı şehzadelerinin görev yaptığı şehirler incelendiğinde bu şehirlerin ön plana çıkanları arasında Manisa, Amasya ve Trabzon şehirleri gelir.
Manisa özelinden hareketle 1390 ile 1595 yılları arasında şehzadelerin görev yaptığı 17 şehzadenin gönderildiği ve bunların altı tanesinin Osmanlıyı yönettiği Saruhan Sancak merkezi Manisa’nın yalnız yönetim ve şehzadelerin tecrübe kazanması açısından değil şehrin eğitim, mimari, ekonomi, nüfus yapısı, folklorik özellikleri, sosyo-kültürel her açıdan incelenmeye değer yönleri bulunmaktadır.
Saruhan Sancağı Manisa ile ilgili yapılan araştırmalar incelendiğinde M. Çağatay Uluçay, İbrahim Gökçen,  Hakkı Acun, Feridun M. Emecen gibi isimler ön plana çıkmaktadır.
Son yıllarda Manisa ile ilgili yapılan araştırmaların önemi artarak hız kazanmıştır. Onlarca makale yazılmış, tez hazırlanmıştır. Hakkı Uyar,  Hilal Ortaç, Nejdet Bilgi, Nurettin Gülmez gibi birçok akademisyen ve araştırmacı Manisa ile ilgili çalışmalarıyla dikkat çekmektedir. Manisa Celal Bayar üniversitesi başta olmak üzere birçok üniversitede Manisa’nın tarihi ve kültürel yönleriyle ilgili yüzlerce tez hazırlanmış ve hazırlanmaya devam etmektedir.
Bahsini ettiğimiz “Edirne Sarayı” kitabından hareketle aklımızın bir köşesinde Manisa Sarayı ve mutfağı ile ilgili detaylı araştırmaların eksikliği durmaya devam etmektedir.
Bu açıdan Feridun M. Emecen başkanlığında gerçekleştirilen Manisa Şehzade Sarayı Divanı[2] çalışması Manisa açısından çok önem arz etmektedir. Manisa Şehzadeler Sarayı, şehzade yönetimi, şehzade divanı, saray harcamaları, şehzadenin maiyeti…  gibi konularda pek çok konuyu aydınlatması açısından bir hazine değerindedir.
Saray- Amire  ve Manisa’da görev yapmış şehzadelerin bütün yönleriyle araştırılması ve sarayın bütün bölümlerinden oluşan büyük bir maketinin yapılması en büyük temennimizdir.

Manisa Sarayından günümüze kadar gelen Fatih Kulesi