Bozdağ ve Gölcükteki Şehzade Sarayları
31 Temmuz 2023 - 20:55
Bozdağ ve Gölcükteki Şehzade Sarayları
Naci YENGİN
Bazı insanların, şehirlerin ve mekanların insan ruhuna iyi geldiğine inanırız. Bu inançla bağlandığımız kişi, şehir ve mekanlar bizi her zaman kendilerine çeker.
Bizimkisi o hesap. Yaz kış demeden Salihli , Allahdiyen, Kırkoluk üzerinden Bozdağ ve Gölcük’e uğramadan, birkaç gün, birkaç saat geçirmeden edemeyenlerdeniz.
Bozdağ’a olan sevgimizde 3-4 yaşlarında olmalıyım, hayal meyal hatırladığım ilk gidişimin etkisi var mıdır bilemem. Babamın omzunda azgın akan ırmaktan geçişimiz, traktör kasasında tangır tungur geçen yolculuğumuz, mısır, ay çiçek tarlaları, devasa ceviz ağaçlarının zihnimde bıraktığı derin izler.
Şehirler durulmaz, nefes alınmaz olur bazen. Hele bir de termometreler 45 dereceyi gösterip asfalt erimeye başladıysa, parklardaki ağaçlara kuşlar konmaz olduysa ve ağaçların yaprakları sonbahardan önce gazel olmaya başlayıp kurumaya yüz tutuysa; köpekler sabaha kadar uyumuyorsa yaşanacak, nefes alacak yerler mekânalar arar inansan oğlu.
Bozdağ’ın, Gölcük’ün benim gibileri kendine çeken bir başka yönü ise şehzadelerin yaylak olarak kullandığı, aylarını geçirdiği ve muhtemelen ahşap saraylarında eğitim aldığı, avlandığı, tatbikat yaptığı kışın yalnızlaşan yaz oldu mu şenlenen yerler olmasıdır.
Her yıl yaptığım gibi 22 Temmuz 2023’te Salihli üzerinden Bozdağ’a yöneldiğimde Şehzade şehrinin kavurucu sıcaklığını ardımda bırakıp nefes almaya başladığımı hissediyorum.
Salihli üzerinden 30 km mesafedeki Bozdağ’a giderken özellikle her ne kadar eski Kırkoluk’ta durmak zor olsa da yine mola vermeniz gerekir.
Bozdağ ve Ödemiş Manisa merkezli Lidyalılardan itibaren önemli bir merkez. Hatta Bozdağların adı yüzyıllarca Lidya kralının adıyla Tmolos olarak bilinmiş. Pers egemenliğinden sonra 14. Yüzyılda Birgi Merkezli Aydınoğlularına bağlanan Bozdağ’a Manisa’ya gelen Osmanlı şehzadeleri daha çok önem vermiş.
Manisa’ya gelen 16 şehzadenin Süsendıraz (Sultan) ve Bozdağ’da yaz aylarını geçirdiğini biliyoruz.
Gölcük, Tekke ve Bozdağ Aydınoğlu Beyliğinden sonra daha çok önem kazanan ve yaylak amacıyla kullanılan yerlerdendir. Bölgenin Osmanlı’ya geçmesiyle birlikte II. Murat tarafından Bozdağ yaylasında şehzadeler için bir saray yaptırdığına dair bilgiler mevcuttur. “Yaylak hayatını hemen her yıl uygulayan II. Murad’ da bölgede sükûnetin sağlanmasından sonra oğlu şehzade Mehmed (Fatih)’i Manisa’da idareci olarak görevlendirmişti. O’na ait hatıralar günümüzde de canlılığını korumaktadır.”[1]
Bozdağ ve Gölcük gibi şehzade yazlık saraylarının bulunduğu yerlerin tarihi açıdan da büyük önem taşıdığını söylemeye gerek yok. Bozdağ, Gölcük ve Sultan yaylarıyla ilgili elimizde müstakil bir çalışma olmasa da önemli kaynaklar ve makalelerin bulunduğunu belirtelim. Bunlar arsında ilk akla gelenler şunlardır:
-Enver Konukçu, “Süsendı̇raz ve Bozdağlar Yaylası” Geçmı̇şten Günümüze Manı̇sa - Şehzade II. Mehmet ve Manisa Tarihi- Kültürü̈- Ekonomisi, C.I, 1. Baskı – 2018, Manisa, s. 251.
-Enver Konukçu, “Salihli’de Bozdağ’a Bakış (Tarihi Akışta Bozdağlar)”, Krallardan Efelere Salihli Sempozyumu Bildirileri 1, Salihli Belediyesi Kültür Yayınları, 2013, (ss.13-36).
-Mehmet Akif Ceylan, “Geçmişten Günümüze Önemli Bir Sayfiye: Gölcük Gölü ve Yaylası (Ödemiş)”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 33, (Ocak- 2016), (ss.179-214), İstanbul,2016.
-Feridun M. Feridun, XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK, Ankara,2013.
-Feridun M. Emecen,“Osmanlı Taşrasında Saray Bürokrasisi: Şehzade Selim'in Kazayâ Defteri”, Osmanlı Araştırmaları, C. 46, Sayı 46, (2015), (ss. 213 – 301).
-Necla A. Sevin, “Bozdağ ve Gölcük’teki Yok Olan Osmanlı Yayla Sarayları”, Küçükmenderes Harman, I/5 (Ödemiş: Mayıs 2012), s. 14-15.
-Evliya Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Seyit Ali Kahraman, 9.Cilt. 1. Kitap, 2011, s.196,197.
Manisa dağında bulunan Sultan yaylasındaki şehzade sarayları, Bozdağ ve Gölcükte bulunan saraylarla ilgili elimizde somut bir mekân bulunmazken yer tespiti konusunda bazı olumlu gelişmelerin yaşandığına dair bilgiler mevcuttur.
Özellikle Bozdağ’da bulunan “Çınarlık”’ın Fatih Sultan Mehmet ve Molla Gürani için önemli mekân olduğuna dair önemli söylenceler güçlüdür. Çınar ağaçlarının anıt ağaç olarak tescillenmesi, Molla Gürani’nin adını yaşatmak amacıyla bir sokağa adının verilmesi önemli ancak yetersiz çalışmalardandır.
Aydın Adnan Menderes ve Manisa Celal Bayar Üniversitelerinin öncülüğünde “Bozdağ ve Gölcük ve Sultan Yaylalarında Bulunan Saraylar ve Şehzadeler” üzerine bir program yapılmalıdır.
Bozdağ ve Gölcük’ün tarihi ve kültürel özelliklerinin korunması ve yaşatılması amacıyla kış ve yaz turizmi ortak ele alınmalı ve köklü ve planlı çalışmalar yapılmalıdır.
Naci YENGİN
Bazı insanların, şehirlerin ve mekanların insan ruhuna iyi geldiğine inanırız. Bu inançla bağlandığımız kişi, şehir ve mekanlar bizi her zaman kendilerine çeker.
Bizimkisi o hesap. Yaz kış demeden Salihli , Allahdiyen, Kırkoluk üzerinden Bozdağ ve Gölcük’e uğramadan, birkaç gün, birkaç saat geçirmeden edemeyenlerdeniz.
Bozdağ’a olan sevgimizde 3-4 yaşlarında olmalıyım, hayal meyal hatırladığım ilk gidişimin etkisi var mıdır bilemem. Babamın omzunda azgın akan ırmaktan geçişimiz, traktör kasasında tangır tungur geçen yolculuğumuz, mısır, ay çiçek tarlaları, devasa ceviz ağaçlarının zihnimde bıraktığı derin izler.
Şehirler durulmaz, nefes alınmaz olur bazen. Hele bir de termometreler 45 dereceyi gösterip asfalt erimeye başladıysa, parklardaki ağaçlara kuşlar konmaz olduysa ve ağaçların yaprakları sonbahardan önce gazel olmaya başlayıp kurumaya yüz tutuysa; köpekler sabaha kadar uyumuyorsa yaşanacak, nefes alacak yerler mekânalar arar inansan oğlu.
Bozdağ’ın, Gölcük’ün benim gibileri kendine çeken bir başka yönü ise şehzadelerin yaylak olarak kullandığı, aylarını geçirdiği ve muhtemelen ahşap saraylarında eğitim aldığı, avlandığı, tatbikat yaptığı kışın yalnızlaşan yaz oldu mu şenlenen yerler olmasıdır.
Her yıl yaptığım gibi 22 Temmuz 2023’te Salihli üzerinden Bozdağ’a yöneldiğimde Şehzade şehrinin kavurucu sıcaklığını ardımda bırakıp nefes almaya başladığımı hissediyorum.
Salihli üzerinden 30 km mesafedeki Bozdağ’a giderken özellikle her ne kadar eski Kırkoluk’ta durmak zor olsa da yine mola vermeniz gerekir.
Bozdağ ve Ödemiş Manisa merkezli Lidyalılardan itibaren önemli bir merkez. Hatta Bozdağların adı yüzyıllarca Lidya kralının adıyla Tmolos olarak bilinmiş. Pers egemenliğinden sonra 14. Yüzyılda Birgi Merkezli Aydınoğlularına bağlanan Bozdağ’a Manisa’ya gelen Osmanlı şehzadeleri daha çok önem vermiş.
Manisa’ya gelen 16 şehzadenin Süsendıraz (Sultan) ve Bozdağ’da yaz aylarını geçirdiğini biliyoruz.
Gölcük, Tekke ve Bozdağ Aydınoğlu Beyliğinden sonra daha çok önem kazanan ve yaylak amacıyla kullanılan yerlerdendir. Bölgenin Osmanlı’ya geçmesiyle birlikte II. Murat tarafından Bozdağ yaylasında şehzadeler için bir saray yaptırdığına dair bilgiler mevcuttur. “Yaylak hayatını hemen her yıl uygulayan II. Murad’ da bölgede sükûnetin sağlanmasından sonra oğlu şehzade Mehmed (Fatih)’i Manisa’da idareci olarak görevlendirmişti. O’na ait hatıralar günümüzde de canlılığını korumaktadır.”[1]
Bozdağ ve Gölcük gibi şehzade yazlık saraylarının bulunduğu yerlerin tarihi açıdan da büyük önem taşıdığını söylemeye gerek yok. Bozdağ, Gölcük ve Sultan yaylarıyla ilgili elimizde müstakil bir çalışma olmasa da önemli kaynaklar ve makalelerin bulunduğunu belirtelim. Bunlar arsında ilk akla gelenler şunlardır:
-Enver Konukçu, “Süsendı̇raz ve Bozdağlar Yaylası” Geçmı̇şten Günümüze Manı̇sa - Şehzade II. Mehmet ve Manisa Tarihi- Kültürü̈- Ekonomisi, C.I, 1. Baskı – 2018, Manisa, s. 251.
-Enver Konukçu, “Salihli’de Bozdağ’a Bakış (Tarihi Akışta Bozdağlar)”, Krallardan Efelere Salihli Sempozyumu Bildirileri 1, Salihli Belediyesi Kültür Yayınları, 2013, (ss.13-36).
-Mehmet Akif Ceylan, “Geçmişten Günümüze Önemli Bir Sayfiye: Gölcük Gölü ve Yaylası (Ödemiş)”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 33, (Ocak- 2016), (ss.179-214), İstanbul,2016.
-Feridun M. Feridun, XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK, Ankara,2013.
-Feridun M. Emecen,“Osmanlı Taşrasında Saray Bürokrasisi: Şehzade Selim'in Kazayâ Defteri”, Osmanlı Araştırmaları, C. 46, Sayı 46, (2015), (ss. 213 – 301).
-Necla A. Sevin, “Bozdağ ve Gölcük’teki Yok Olan Osmanlı Yayla Sarayları”, Küçükmenderes Harman, I/5 (Ödemiş: Mayıs 2012), s. 14-15.
-Evliya Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Seyit Ali Kahraman, 9.Cilt. 1. Kitap, 2011, s.196,197.
Manisa dağında bulunan Sultan yaylasındaki şehzade sarayları, Bozdağ ve Gölcükte bulunan saraylarla ilgili elimizde somut bir mekân bulunmazken yer tespiti konusunda bazı olumlu gelişmelerin yaşandığına dair bilgiler mevcuttur.
Özellikle Bozdağ’da bulunan “Çınarlık”’ın Fatih Sultan Mehmet ve Molla Gürani için önemli mekân olduğuna dair önemli söylenceler güçlüdür. Çınar ağaçlarının anıt ağaç olarak tescillenmesi, Molla Gürani’nin adını yaşatmak amacıyla bir sokağa adının verilmesi önemli ancak yetersiz çalışmalardandır.
Aydın Adnan Menderes ve Manisa Celal Bayar Üniversitelerinin öncülüğünde “Bozdağ ve Gölcük ve Sultan Yaylalarında Bulunan Saraylar ve Şehzadeler” üzerine bir program yapılmalıdır.
Bozdağ ve Gölcük’ün tarihi ve kültürel özelliklerinin korunması ve yaşatılması amacıyla kış ve yaz turizmi ortak ele alınmalı ve köklü ve planlı çalışmalar yapılmalıdır.
[1] Ceylan, Mehmet Akif (2013) “Geçmişten Günümüze Önemli Bir Sayfiye: Gölcük Gölü ve Yaylası (Ödemiş)”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 33, (Ocak- 2016), (ss.179-214), İstanbul, s.192
FACEBOOK YORUMLAR