MUSTAFA KEMAL'İN SURİYE'DEKİ SİYASİ FAALİYETLERİ – ALİ FUAT CEBESOY

Mustafa Kemal, nihayet emeline muvafak oldu. «Va­tan ve Hürriyet Cemiyeti» adını verdiği gizli teşkilâtı Şam’da kurdu. Bu olayın tafsilâtını kendisinin ağzından bir kaç defa dinlemişimdir. Mustafa Ke­mal olayı şöyle anlatır:

— Bir gün Kumandan Lütfü Bey’le beraber Hamidiye Çarşısı’nda dolaşıyorduk. Müfit de vardı. Ufak bir dükkânın önüne geldik. Kumandan, Mustafa Bey neredesin? diye ses­lendi. Ayağında ayakkabı yerine takunya olan genç bir adam peyda oldu. Oturacak yer olmadığı için, dükkânın dışına ar­kalıksız üç dört sandalye getirerek bize yer gösterdi. Ticaretle meşgul olduğunu söyliyen bu zat, Suriye’nin yerlisi değildi. İs­tanbul Türkçesi konuşuyordu. Cümleleri çok düzgündü. Genç olmasına rağmen gün görmüş bir adama benziyordu. O, Lûtfi ve Müfit ile konuşurken içeriye girdim. Bir bacağı sallanan tahta masanın üzerinde gördüğüm bir kaç kitap beni hayret­ler içinde bıraktı. Bunlar Fransızca tıp, felsefe ve sosyolojiye ait eserlerdi. Dışarıya çıkarak kendisinden sordum. Bu kitap­ların eskiden kaldığını, unutmamak için ara sıra okuduğunu söyledi. Fazla bilgi vermedi. Bir kaç gün sonra mesele anlaşılmıştı. Lûtfi Bey’in, Mus­tafa Kemal’le Müfid’i buraya getirmiş olması sebepsiz değildi. Mustafa Bey (Cumhuriyet Devrinde Milletvekili Mustafa Cantekin) İstanbul Tıp Fakültesi’nde talebe iken siyasete karıştığı ve hürriyet için telkinler yaptığından mektepten kovulmuş, üç yıl kalebendliğe mahkûm edilmiş, sonra Şam’a gelerek ticaret yapmaya başlamıştı. Fakat uslanmamıştı. Burada edindiği ye­ni arkadaşlarla teşkilât kurmaya kalkışmış, ancak bir başarısağlayamamıştı. Şimdi aynı gaye için Mustafa Kemal ile bir­ leşmeye hazırdı. Cemiyet kuruldu ve «Vatan ve Hürriyet» adı verildi.

Ben, Şam’a son gelişimde cemiyet kurulmuştu. Doktor Mustafa’yı da ülkü arkadaşı Mustafa Kemal ile beraber bulmuştum. Süvari Alayı Kumandanı Lûtfi Bey son dakikada teş­kilâta girmekten çekinmişti.

— Ben çoluk çocuk sahibiyim, aynı kanaati taşımakla be­raber benden fiilî bir hareket beklemeyiniz.

Demişti. Atatürk’ün hayatına dair yazılan bazı eserlerde, bu gizli cemiyetin 1906 yılı ekim ayında kurulduğu ileri sü­rülmektedir. Bunda bir yanlışlık olsa gerektir. Çünkü bu ta­rihte Mustafa Kemal Şam’da değildi. «Vatan ve Hürriyet Cemiyeti» nin Beyrut şubesini ben ve sınıf arkadaşlarımla diğer bir kaç genç subay beraberce kur­duk. Fakat bu kozmopolit muhitte gelişmesi imkânsız gibi idi.

SINIF ARKADAŞIM ATATÜRK OKUL VE GENÇ SUBAYLIK HÂTIRALARI , GENERAL ALİ FUAT CEBESOY, S. 90-91