Sovyetler Birliğinde devlet başkanları nasıl seçilirdi?
SSCB'de devlet başkanı nasıl seçilirdi... - "Genel Sekreter öldü, yaşasın yeni Genel Sekreter" geleneği
17 Mayıs 2023 - 10:02
Seçimler siyasi mücadelenin son ve belirleyici aşamasıdır. Tarih boyunca şeffaflığın yanı sıra seçim olaylarında tartışmalı noktalar ortaya çıkmış ve siyasi liderler bu prosedüre farklı değerler vermiştir. Seçimlerle ilgili en "ilginç" ve sonradan en çok kullanılan söz Joseph Stalin tarafından dile getirilmiştir:
"Bence kimin nasıl oy kullanacağı önemli değil, seçimlerde en önemli konu oyların kimin ve nasıl sayılacağıdır... "
Stalin'in ölümünden sonra bu görüşler etrafında tartışma çıktı” dedi. Bazı araştırmacılara göre bu açıklama Sovyet liderine ait değildi. Arşivlerde dahi bu ifadeyi yansıtan bir konuşma, rapor, transkript yoktur. 1930'da SSCB'den kaçan Stalin'in eski sekreter yardımcısı ve ünlü "Stalin'in Eski Sekreterinin Anıları" kitabının yazarı Boris Bajanov bu konuya açıklık getirdi:
"Beş yıl Stalin'in yardımcısı olarak çalıştım, resmi ve gayri resmi olaylarda onunla yakındım, parti liderlerinin birbirlerine attığı hakaretleri ve tartışmaları duydum. Stalin'in seçimlerle ilgili görüşünü resmi platformdan ifade edemediğini söylemeye gerek yok. Bu düşüncelerini yakın çevresine dile getirdi. Kendi kulaklarımla duydum, başkasının ağzından değil, Stalin'in ağzından..."
Bu tartışmalı açıklamaya tarihe bakarak mantıklı bir şekilde yaklaşırsak, Stalin ne derse desin söylemesin, SSCB'deki seçimlerin gerçekten oyları kimin ve nasıl saydığına bağlı olduğu sonucuna varabiliriz.
SSCB'deki tek parti sistemi nedeniyle seçimler daha "rahat" yapıldı, yani muhalefet siyasi partilerinin olmaması komünistlerin seçim faaliyetini daha da kolaylaştırdı. Seçim olaylarında sadece parti içi hizipler, siyasi liderlerin önce baskılarla, ardından görevden uzaklaştırmalarla çözdüğü sorun olasılığını yarattı.
Sovyet döneminde genel sekreter, Merkez Komite sekreterleri ve Polit Büro üyeleri genel kurulda seçilirdi. Komünist Parti Merkez Komitesi'nin en yüksek organı olarak kabul edilen plenum, altı ayda bir olmak üzere yılda iki kez yapılırdı.
3 Nisan 1922'de yapılan genel kurulda Joseph Stalin, kendisine karşı çıkan birçok kişi olmasına rağmen genel sekreterlik görevine kolayca seçildi. Nitekim o dönemde SSCB'nin ilk kişisi ve SSCB Halk Komiserleri Sovyeti'nin başkanı sayılan Lenin, bu göreve Stalin'in seçilmesini tavsiye etmişti. Lenin daha sonra buna pişman olsa da, Stalin bu konumunu ömrünün sonuna kadar kaçırmadı.
Stalin'in ölümünden sonra, güç dağılımında sorunlar olduğunda, Nikita Kruşçev büyük bir kurnazlıkla gelecekteki liderliğini sağlamayı başardı. Mart 1953'teki genel kurulda, ülkenin idari yapısının oluşumu tartışıldı. Daha sonra konu Merkez Komite Başkanlığı'nda (Siyaset Bürosu) görüşüldü. Ülkenin ilk kişisinin, Lenin döneminde olduğu gibi, SSCB Bakanlar Sovyeti'nin başkanı olması kararlaştırıldı ve bu göreve Georgiy Malenkov'un atanması oybirliğiyle kabul edildi. Kruşçev de oylamada Malenkov'u destekledi. O toplantıda Kruşçev, Merkez Komite'ye birinci sekreteri (daha sonra genel sekreter) seçme konusunu tartışmayı teklif etti. Ancak bunun için genel kurul düzenlenmesinin önemli görülmesi nedeniyle tartışma bir süre ertelendi.
Ekim 1964 plenumu, Merkez Komite plenumları arasında en akılda kalıcı olanıydı. Bu genel kurulda "sahte"ye izin verilmedi. Genel kurul üyeleri tek oy kullandı ve Kruşçev'i görevinden aldı.
Hileli seçimler, Brejnev'in yönetimi sırasında daha yaygın hale geldi. Kendisi, Merkez Komite sekreterleri ve Polit Büro üyeleri, sürekli alkışlarla göreve seçildiği dönem genel sekreterliğiydi.
Brejnev'in ölümünden sonra bile genel kurullar ve seçimler resmi bir nitelik kazandı. O zamanlar genel sekreterin kim olacağı halk genel kurulu seçimlerinden önce öğrenilmişti. Merhum genel sekreterin cenaze komisyonuna kim başkanlık ederse, bir sonraki genel sekreter seçildi.
Kronolojiye bakarsak buna yine şahit oluruz. Brejnev'in cenaze komisyonuna, cenazenin ardından genel kurulda genel sekreter seçilen Yuri Andropov başkanlık etti. Andropov'un cenaze komisyonunun liderliği, yüzde 100 oyla genel sekreterlik koltuğuna oturan Konstantin Çernenko'ya emanet edildi. Çernenko'nun cenazesinde Mihail Gorbaçov "başrol" oynadı ve daha sonra genel sekreterlik görevini üstlendi.
Görüldüğü gibi Sovyet seçim sisteminde hem genel sekreterler hem de Merkez Komite sekreterleri ve Siyasi Büro üyeleri seçimlerden önce belirlenmektedir. Kızıl bayraklar ve kırmızı halılarla süslenmiş Kremlin'in büyük salonları, komünistlerin sahtekarlığına tanıklık ediyordu. Muhtemelen "ileri görüşlü" Stalin, geçmişinde ve geleceğinde tüm bu bulanıklığı hissetti ve kime ve nasıl oy vereceğini önemsiz gördü.
İlk yayın yeri ve yazar: İlham Cemiloğlu, Musavat.com
"Bence kimin nasıl oy kullanacağı önemli değil, seçimlerde en önemli konu oyların kimin ve nasıl sayılacağıdır... "
Stalin'in ölümünden sonra bu görüşler etrafında tartışma çıktı” dedi. Bazı araştırmacılara göre bu açıklama Sovyet liderine ait değildi. Arşivlerde dahi bu ifadeyi yansıtan bir konuşma, rapor, transkript yoktur. 1930'da SSCB'den kaçan Stalin'in eski sekreter yardımcısı ve ünlü "Stalin'in Eski Sekreterinin Anıları" kitabının yazarı Boris Bajanov bu konuya açıklık getirdi:
"Beş yıl Stalin'in yardımcısı olarak çalıştım, resmi ve gayri resmi olaylarda onunla yakındım, parti liderlerinin birbirlerine attığı hakaretleri ve tartışmaları duydum. Stalin'in seçimlerle ilgili görüşünü resmi platformdan ifade edemediğini söylemeye gerek yok. Bu düşüncelerini yakın çevresine dile getirdi. Kendi kulaklarımla duydum, başkasının ağzından değil, Stalin'in ağzından..."
Bu tartışmalı açıklamaya tarihe bakarak mantıklı bir şekilde yaklaşırsak, Stalin ne derse desin söylemesin, SSCB'deki seçimlerin gerçekten oyları kimin ve nasıl saydığına bağlı olduğu sonucuna varabiliriz.
SSCB'deki tek parti sistemi nedeniyle seçimler daha "rahat" yapıldı, yani muhalefet siyasi partilerinin olmaması komünistlerin seçim faaliyetini daha da kolaylaştırdı. Seçim olaylarında sadece parti içi hizipler, siyasi liderlerin önce baskılarla, ardından görevden uzaklaştırmalarla çözdüğü sorun olasılığını yarattı.
Sovyet döneminde genel sekreter, Merkez Komite sekreterleri ve Polit Büro üyeleri genel kurulda seçilirdi. Komünist Parti Merkez Komitesi'nin en yüksek organı olarak kabul edilen plenum, altı ayda bir olmak üzere yılda iki kez yapılırdı.
3 Nisan 1922'de yapılan genel kurulda Joseph Stalin, kendisine karşı çıkan birçok kişi olmasına rağmen genel sekreterlik görevine kolayca seçildi. Nitekim o dönemde SSCB'nin ilk kişisi ve SSCB Halk Komiserleri Sovyeti'nin başkanı sayılan Lenin, bu göreve Stalin'in seçilmesini tavsiye etmişti. Lenin daha sonra buna pişman olsa da, Stalin bu konumunu ömrünün sonuna kadar kaçırmadı.
Stalin'in ölümünden sonra, güç dağılımında sorunlar olduğunda, Nikita Kruşçev büyük bir kurnazlıkla gelecekteki liderliğini sağlamayı başardı. Mart 1953'teki genel kurulda, ülkenin idari yapısının oluşumu tartışıldı. Daha sonra konu Merkez Komite Başkanlığı'nda (Siyaset Bürosu) görüşüldü. Ülkenin ilk kişisinin, Lenin döneminde olduğu gibi, SSCB Bakanlar Sovyeti'nin başkanı olması kararlaştırıldı ve bu göreve Georgiy Malenkov'un atanması oybirliğiyle kabul edildi. Kruşçev de oylamada Malenkov'u destekledi. O toplantıda Kruşçev, Merkez Komite'ye birinci sekreteri (daha sonra genel sekreter) seçme konusunu tartışmayı teklif etti. Ancak bunun için genel kurul düzenlenmesinin önemli görülmesi nedeniyle tartışma bir süre ertelendi.
Ekim 1964 plenumu, Merkez Komite plenumları arasında en akılda kalıcı olanıydı. Bu genel kurulda "sahte"ye izin verilmedi. Genel kurul üyeleri tek oy kullandı ve Kruşçev'i görevinden aldı.
Hileli seçimler, Brejnev'in yönetimi sırasında daha yaygın hale geldi. Kendisi, Merkez Komite sekreterleri ve Polit Büro üyeleri, sürekli alkışlarla göreve seçildiği dönem genel sekreterliğiydi.
Brejnev'in ölümünden sonra bile genel kurullar ve seçimler resmi bir nitelik kazandı. O zamanlar genel sekreterin kim olacağı halk genel kurulu seçimlerinden önce öğrenilmişti. Merhum genel sekreterin cenaze komisyonuna kim başkanlık ederse, bir sonraki genel sekreter seçildi.
Kronolojiye bakarsak buna yine şahit oluruz. Brejnev'in cenaze komisyonuna, cenazenin ardından genel kurulda genel sekreter seçilen Yuri Andropov başkanlık etti. Andropov'un cenaze komisyonunun liderliği, yüzde 100 oyla genel sekreterlik koltuğuna oturan Konstantin Çernenko'ya emanet edildi. Çernenko'nun cenazesinde Mihail Gorbaçov "başrol" oynadı ve daha sonra genel sekreterlik görevini üstlendi.
Görüldüğü gibi Sovyet seçim sisteminde hem genel sekreterler hem de Merkez Komite sekreterleri ve Siyasi Büro üyeleri seçimlerden önce belirlenmektedir. Kızıl bayraklar ve kırmızı halılarla süslenmiş Kremlin'in büyük salonları, komünistlerin sahtekarlığına tanıklık ediyordu. Muhtemelen "ileri görüşlü" Stalin, geçmişinde ve geleceğinde tüm bu bulanıklığı hissetti ve kime ve nasıl oy vereceğini önemsiz gördü.
İlk yayın yeri ve yazar: İlham Cemiloğlu, Musavat.com
FACEBOOK YORUMLAR