Gürbüz Battal yazdı: ANAYURT'TAN ANADOLU'YA BUHARA EMİRLİĞİ, TÜRKİSTAN VE ENVER PAŞA

ANAYURT’TAN ANADOLU’YA BUHARA EMİRLİĞİ, TÜRKİSTAN VE ENVER PAŞA

Naci Yengin, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi tarih bölümü mezunu.

Edebiyat, Siyaset Tarihi, Dış Politika, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Dış Politikası alanında çalışmalar yaptı. Naci Yengin’in bu güne kadar yayınlanmış sekiz kitabı var.

Yengin, son olarak “ Anayurttan Anadolu’ya, Buhara Emirliği Türkistan ve Enver Paşa” kitabını yayımladı.

Kitapta, Türkiye’ye gelmek zorunda bırakılıp Gaziantep Şehitkâmil İlçesi’nde Afgan Evleri olarak bilinen “Buhara Sokağı’nda” oturan parçalanmış bir Han ailesinin buradaki yaşantıları, yaşadıkları mutluluklar, geçimlerini sağlamak için verdikleri hayat mücadelesi, içinde bulundukları siyasi, ekonomik, kültürel sıkıntıları ve içlerini kemiren vatan hasreti ile yanıp tutuşmaları akıcı bir dille anlatılıyor.

Yengin kitabında, “Türkistan’ın tarihini ortaya koymak ve Buhara Emirliğine ait birinci elden bir çalışma hazırlamaktan ziyade bu alanda yapılacak çalışmalar için bir başlangıç oluşturmak istiyoruz… Yapmaya çalıştığımız, günümüz Özbekistan Devletinin 1911-1920’li yıllarına damgasını vuran Buhara Emirliğinin son Hükümdarı Emir Âlim Han ve ailesinin yaşantısını ortaya koymaktır. Afganistan’da geçen sıkıntılarla dolu hayatları, Türkiye’ye gelişleri ve Türkiye’deki durumları ile ilgili birinci ağızdan aktardığımız bilgiler bundan sonra konu ile ilgilenen araştırmacılara ışık tutacaktır inancındayız” diyor.

Yazarımız, kitabı yazarken en sağlam kaynak olarak 3 Ağustos 2013’te Hakkın rahmetine kavuşan Emir Âlim Han oğlu Abdulkebir Yüce ile görüşüyor. Kitabını, Emir Âlim Han’ın oğlu Abdulkebir Yolcu’nun anılarını esas alarak oluşturuyor. ( Allah rahmet etsin)

Bunun yanında çok sayıda kaynaktan da yararlanıyor.

Ülkesi işgal edilen, ülkesini savunmak için komşu ve dost ülke olan Afgan Kralı Emir Amanullah’ın daveti üzerine Afganistan’a giden Âlim Han’ın siyasal amaçlarla Afganistan’da yaşamaya mecbur bırakılması (veya esareti) ile 420 yıl süren Buhara Emirliğinin yıkılışı çok önemli belgelerle anlatılıyor.

Âlim Han Afganistan’da zorunlu ikamete tabi tutulurken Rusya üzerinden Türkistan’a gelen Enver Paşa ile yollarının Türkistan’da kesişmesi, Enver Paşa’nın Türkistan Ordusu Başkumandanı olarak Türkistan Milli Mücadele Harekâtı’nın başına geçişi ve gösterdiği kahramanlıklar, halkın gönlünde kahraman olarak yer alması ve Enver Paşa’nın Rusya tarafından pusuya düşürülüp şehit edilmesinden sonra orta Asya’nın Rus kontrolüne geçmesi  belgesel olarak ortaya konuyor.

Dönemin KBG belgeleri ile kitap zenginleştirilirken Rusya’nın, Türkistan’ın son bağımsız devleti Buhara’yı ele geçirme planları, Türklere uygulanan Rus zulmü de kitapta önemli bir yer tutuyor.

Özellikle Türk- İslâm dünyası üzerinde çıkarları olan batılı devletler, Osmanlı ve Buhara gibi devletleri, meşrutiyet, cumhuriyet, demokrasi gibi büyülü laflarla yok etme politikası gütmüştür. Oyuncular değişse bile aynı oyunlar bugün de oynanıyor.

Yaratılan kargaşa ve toplumsal çatışmalar sonucu Buhara Emirliği 1920’de Ruslar tarafından yıkılınca Bağımsız Buhara Cumhuriyeti Osman Hocaoğlu’nun önderliğinde kurulur. Ancak Ruslar 1923’te Buhara’yı tamamen ele geçirerek komünist bir yönetim kurar.

Kitapta ezber bozan bir bilgiyi de paylaşmak istiyorum.  Kurtuluş Savaşı sırasında Rusya’nın Anadolu’ya yaptığı söylenen yardımların aslında Buhara Emirliği tarafından toplanıp Rusya üzerinden Anadolu’ya ulaştırmaya çalıştığı yardımdır. Rusya, Buhara Emirliği tarafından toplanan100 milyon rublenin 11 milyon rublesini Anadolu’ya ulaştırıp, geri kalan kısmına el koyuyor

Not: Türkistan; Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Türkmenistan olmak üzere 5 parçaya bölünür. Özbekistan, 1991’de SSCB’den ayrılarak bağımsızlığına kavuşur.

Kendi alanında bir ilki gerçekleştirerek yer yer ezberleri bozan böylesine değerli bir eseri bizlere kazandıran Naci Yengin’e teşekkür ediyorum.

Kalın sağlıcakla.

11.08.2013

Gürbüz Battal

Hür Işık Gazetesi. 11 Ağustos 2013