ESAT BOZAY YAZDI : HAYYAM

HAYYAM...

''Şimdi'' dedi Ömer sesini yükseltmeden, ''hareket etme ve adım atma. Korkacak bir şey yok. Sadece kule senin etrafında dönecek. '' Gazali, yüzünde hafif bir tebessümle, öylece bekliyordu. Böyle bir şeyin mümkün olmadığını gayet iyi biliyordu. Bu bir şakaydı. Ansızın hızlı bir nefes aldı. Aydınlatılmış perde gözlerinin önünde dönmeye başlamıştı...

Bir süre sonra kule hafif bir sarsıntıyla durdu ve Gazali dizlerinin üstüne düştü. ''Yarabbi...  Neler oluyor?... Alalh'ın izniyle... kim?..''
Kelimeler ağzında dolanıyordu Hüccet ül-İslam'ın. ''Böyle büyük bir kuleyi ne döndürebilir ki? Onu dönerken gördüm.''
Ömer hiçbir şey söylemeden Gazali'nin ayağa kalkmasına yardım etti...

İran'ın, Selçuklular yönetiminde olduğu bir çağda yetişen Hayyam, Horasan ülkesindeki büyük şehirleri, Belh, Buhara ve Merv gibi bilim merkezlerini gezdi, bir ara Bağdat'a gitti. Zamanın hükümdarlarından, özellikle Selçuklusultanı Melikşah ve KarahanlılardanŞemsülmülk'ten büyük yakınlık gördü. Saraylarında, meclislerinde bulundu. Reşidüddin'in ''Cami-üTeravih'' adlı eserinde anlattığına göre Nizamülmülk ve Hasan Sabbah, Ömer Hayyam ile okul arkadaşıydılar.

Gerek Hayyam'ın zamanında, gerek sonraki çağlarda yazılan kaynaklarda çağının bütün bilgilerini edindiği, o alanlarda derin tartışmalara girdiği, fıkıh, ilahiyat, kıraat, edebiyat, tarih, fizik ve astronomi okuttuğu yazılıdır. Ebu'l Hasan Ali El-Beyhaki onun çok bilgili bir kimse olduğunu, fakat müderrislik hayatının pek başarılı olmadığını bildirir. Ayrıca Zemahşeri ile uzun boylu tartışmalara giriştiğini, onun derslerine bile devam ettiğini, Zemahşeri'yi, bilgi bakımından beğendiğini yazar.

Hayyam'ın fizik, metafizik, matematik, astronomi ve şiir konularında değişik eserleri vardır. Bunlar arasında İbni Sina'nın Temcid (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi de yer alır. Zamanında, bir bilgin olarak ün kazanan Ömer Hayyam'ın edebiyat tarihindeki yerini sağlayan, sonraki yüzyıllarda da doğu islam dünyasının en büyük şairlerinden biri olarak anılmasına yolaçanRubaiyat'ıdır ( Dörtlükler).

I.

Bir kalb ki onun sevmesi, aldanması yok.
Tutkunluğu yok, bir güzele yanması yok.
Bin kez yazık olsun sevgisiz bir yüreğe,
Aşksız geçecek günlerin faydası yok.

II.

Ezeli sırları ne sen bilirsin ne de ben
Bu muammayı ne sen okuyabilirsin ne de ben
Perde ardında sen ben dedikodusu var amma...
Perde kalktı mı ne sen kalırsın ne de ben

Ey dünyanın işinden haberi olmayan sen yoksun
Dünya esen yel üzerine kuruldu..
Varlığımız iki yokluk arasındadır
Çevrendekilerde hiçdir sen de bir hiçsin

Medrese söz vardır tekkede de hal
Fakat bu aşk sözden de dışarıdır halden de
İster şeriat müftüsü ol ister şehir vaizi
Aşk mahkemesine gelindi mi dilsiz kesilir

Bugün zevk etmek elindeyken zevkine bak
Yarını düşünmen beyhude bir heves
Bir çok kişiden arda kalanlar
Sana da kalmayacak sen de göçüp gideceksin...

( Kaynak: Yıldızların Efendisi HAYYAM, Harold LAMB )

ESAT BOZAY

[email protected]