MUHTEŞEM VE EŞSİZ TERCÜMAN 140 YAŞINDA
Zafer KARATAY İsmail Gaspıralının yayınladığı Tercüman gazetesi hakkında yazdı.
11 Nisan 2023 - 17:27
MUHTEŞEM VE EŞSİZ TERCÜMAN 140 YAŞINDA
Zafer KARATAY
Tam 140 yıl önce 10 Nisan 1883 günü , Çarlık Rusyasının esareti altında karanlıklar içindeki Türk Dünyasında bir güneş doğdu. İsmail Bey Gaspıralı, Çarlık Rusyasının sansürüyle, maddi yetersizliklerle mücadele ederek Tercüman gazetesinin ilk sayısını Kırım Hanlığının tarihi başşehri Bahçesaray’da kurduğu matbaasında basarak neşrettiğinde, elbette Türk Dünyasında bir çığır açtığını, Türk Dünyasının fikir kültür hayatında yeni bir çağ başlattığını bilmiyordu elbette.
İsmail Gaspıralı aslında gazetesini tam 8 nisanda basıp neşretmeyi planlıyordu. Bu tarih rastgele seçilmiş sıradan bir tarih değildi. 8 Nisan 1783 Kırım Türkleri için kara bir gündü ve kapkaranlık bir çağın başlangıcıydı. II. Katerina, Kırım Türklerinin devletleri Kırım Hanlığını ortadan kaldıran, onları bağımsızlıktan esarete geçiren, Kırım’ı Çarık Rusyasına kattığını ilan eden o meşum fermanı o tarihte yayınlamıştı. O sebeple özellikle Tercüman’ın ilk sayısını 8 Nisanda neşretmeyi istemişti. Ama Bir takım zorluklar sebebiyle gecikmeli olarak 10 Nisan 1883 günü okuyucularıyla buluşturdu.
Kırım Türklerinin içine düşürüldükleri bu duruma itiraz eden İsmail Gaspıralı, onları esaretten kurtarmanın ilk şartının halkının zihinlerini kuşatan cehaletini yenmek olduğunu biliyordu. O sadece kırım Tatarlarının değil Kırım’dan İdil Ural’a, Türkistan’dan Kafkasya’ya kadar umum Türk ve İslam Dünyasının Çarlık Rusyasının esaretiyle birlikte cehaletin esiri olduklarını görmüştü. Öncelikle cehaletle savaşmalıydı. Bunun da yolu eğitimdi, bilgiydi. Silahı kalemdi.
Tercüman gazetesinde kullandığı şiar Dilde Fikirde İşte Birlik” idi. Bu şiar, bu emel araya giren totaliter Sovyet rejiminin, Stalin’in dehşetli zulümleri kıyımları, asimilasyon çabalarına rağmen günümüz Türk dünyasının en anlamlı, en güzel en birleştirici şiarı olma özelliğini koruyor. Gerçi İsmail Gaspıralı’nın bu şiarını kullananların İsmail Gaspıralı’yı, onun bütün bu faaliyetlerinin merkezi olan Kırım’ı ve kırım Türklerinin durumunu ne kadar düşündükleri, ona ne kadar değer verdikleri ve onun bu şiarın içini ne kadar doldurdukları, benimseyip özümsedikleri çok tartışılabilecek bir konu.
İsmail Gaspıralı, sadece kendi halkı Kırım Tatarlarını değil umum Türk İslam Dünyasın ve onların geleceğini düşünüyordu. Şimdi Türk ve İslam Dünyasının doğru dürüst gündemine gelmeyen Doğu Türkistan’dan İstanbul’a bütün Türkler onun umurundaydı. Bu sebeple Tercüman gazetesini, Kaşgar’daki kervancılardan İstanbul’daki kayıkçılara kadar her birinin anlayacağı bir dil de neşretti. Tercüman gazetesinin etkisi ve başarısına günümüze kadar hiçbir basın yayın organı erişemedi ne yazık ki.
Kırım Türkleri 18 Mayıs 1944’te Kırım’dan tamamen sürgün edildiklerinde, onun Bahçesaray’da Zincirli Medrese avlusundaki kabri de yok edilmişti. Kırım Türkleri Kırım’a dönmeye başladıkları yollarda ilk iş olarak onun kabrinin yerini belirlediler ve oraya bir mezar yaptırdılar. Tercüman gazetesinin yayın tarihini de Kırım’daki gazeteci dostlarımız 10 Nisan Kırım tara gazeteciler günü olarak kutlamaya başladılar. Ne yazık ki bu kutulamalar 2014 yılında Kırım’ın Rusya tarafından işgal edilmesinden beri doğru dürüst kutlanamıyor. Kırım Haber Ajansı, ATR TV, Meydan radyosunun Kırım’da faaliyetlerine izin verilmedi. Gazeteciler baskı altına alındı. Bir çokları yargılandı. Tam saha sansür uygulanıyor kırım tatarlarına. Bir çok insanımız hapse atıldı. Aynı zamanda bir gazeteci olan Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Nariman Celal 17 yıl haksız yere hapse mahkum edildi.
2014 yılından beri Rusyanın işgali ve baskıları altında olan Kırım, Doğu Türkistan’daki kardeşleri gibi umutla, Türk Dünyasında “Dilde Fikirde İşte Birlik” şiarının hayata geçmesini ve kardeşlerinin kendilerine tam olarak sahip çıkmalarını bekliyor.
Her şeye rağmen Kırım’da gazetecilik faaliyetlerini yürüten, sosyal medya vb vasıtalarla sesimizi duyurmaya çalışan kardeşlerimize selam olsun. İnşallah Kırım tez zamanda işgalden kurtulur, Gaspıralı’nın mezarını ziyaret ederek, dua ederek tam anlamıyla Kırım Tatar Gazeteciler günü kutlamalarını özgürce başlatırız.
Zafer KARATAY
Tam 140 yıl önce 10 Nisan 1883 günü , Çarlık Rusyasının esareti altında karanlıklar içindeki Türk Dünyasında bir güneş doğdu. İsmail Bey Gaspıralı, Çarlık Rusyasının sansürüyle, maddi yetersizliklerle mücadele ederek Tercüman gazetesinin ilk sayısını Kırım Hanlığının tarihi başşehri Bahçesaray’da kurduğu matbaasında basarak neşrettiğinde, elbette Türk Dünyasında bir çığır açtığını, Türk Dünyasının fikir kültür hayatında yeni bir çağ başlattığını bilmiyordu elbette.
İsmail Gaspıralı aslında gazetesini tam 8 nisanda basıp neşretmeyi planlıyordu. Bu tarih rastgele seçilmiş sıradan bir tarih değildi. 8 Nisan 1783 Kırım Türkleri için kara bir gündü ve kapkaranlık bir çağın başlangıcıydı. II. Katerina, Kırım Türklerinin devletleri Kırım Hanlığını ortadan kaldıran, onları bağımsızlıktan esarete geçiren, Kırım’ı Çarık Rusyasına kattığını ilan eden o meşum fermanı o tarihte yayınlamıştı. O sebeple özellikle Tercüman’ın ilk sayısını 8 Nisanda neşretmeyi istemişti. Ama Bir takım zorluklar sebebiyle gecikmeli olarak 10 Nisan 1883 günü okuyucularıyla buluşturdu.
Kırım Türklerinin içine düşürüldükleri bu duruma itiraz eden İsmail Gaspıralı, onları esaretten kurtarmanın ilk şartının halkının zihinlerini kuşatan cehaletini yenmek olduğunu biliyordu. O sadece kırım Tatarlarının değil Kırım’dan İdil Ural’a, Türkistan’dan Kafkasya’ya kadar umum Türk ve İslam Dünyasının Çarlık Rusyasının esaretiyle birlikte cehaletin esiri olduklarını görmüştü. Öncelikle cehaletle savaşmalıydı. Bunun da yolu eğitimdi, bilgiydi. Silahı kalemdi.
Tercüman gazetesinde kullandığı şiar Dilde Fikirde İşte Birlik” idi. Bu şiar, bu emel araya giren totaliter Sovyet rejiminin, Stalin’in dehşetli zulümleri kıyımları, asimilasyon çabalarına rağmen günümüz Türk dünyasının en anlamlı, en güzel en birleştirici şiarı olma özelliğini koruyor. Gerçi İsmail Gaspıralı’nın bu şiarını kullananların İsmail Gaspıralı’yı, onun bütün bu faaliyetlerinin merkezi olan Kırım’ı ve kırım Türklerinin durumunu ne kadar düşündükleri, ona ne kadar değer verdikleri ve onun bu şiarın içini ne kadar doldurdukları, benimseyip özümsedikleri çok tartışılabilecek bir konu.
İsmail Gaspıralı, sadece kendi halkı Kırım Tatarlarını değil umum Türk İslam Dünyasın ve onların geleceğini düşünüyordu. Şimdi Türk ve İslam Dünyasının doğru dürüst gündemine gelmeyen Doğu Türkistan’dan İstanbul’a bütün Türkler onun umurundaydı. Bu sebeple Tercüman gazetesini, Kaşgar’daki kervancılardan İstanbul’daki kayıkçılara kadar her birinin anlayacağı bir dil de neşretti. Tercüman gazetesinin etkisi ve başarısına günümüze kadar hiçbir basın yayın organı erişemedi ne yazık ki.
Kırım Türkleri 18 Mayıs 1944’te Kırım’dan tamamen sürgün edildiklerinde, onun Bahçesaray’da Zincirli Medrese avlusundaki kabri de yok edilmişti. Kırım Türkleri Kırım’a dönmeye başladıkları yollarda ilk iş olarak onun kabrinin yerini belirlediler ve oraya bir mezar yaptırdılar. Tercüman gazetesinin yayın tarihini de Kırım’daki gazeteci dostlarımız 10 Nisan Kırım tara gazeteciler günü olarak kutlamaya başladılar. Ne yazık ki bu kutulamalar 2014 yılında Kırım’ın Rusya tarafından işgal edilmesinden beri doğru dürüst kutlanamıyor. Kırım Haber Ajansı, ATR TV, Meydan radyosunun Kırım’da faaliyetlerine izin verilmedi. Gazeteciler baskı altına alındı. Bir çokları yargılandı. Tam saha sansür uygulanıyor kırım tatarlarına. Bir çok insanımız hapse atıldı. Aynı zamanda bir gazeteci olan Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Nariman Celal 17 yıl haksız yere hapse mahkum edildi.
2014 yılından beri Rusyanın işgali ve baskıları altında olan Kırım, Doğu Türkistan’daki kardeşleri gibi umutla, Türk Dünyasında “Dilde Fikirde İşte Birlik” şiarının hayata geçmesini ve kardeşlerinin kendilerine tam olarak sahip çıkmalarını bekliyor.
Her şeye rağmen Kırım’da gazetecilik faaliyetlerini yürüten, sosyal medya vb vasıtalarla sesimizi duyurmaya çalışan kardeşlerimize selam olsun. İnşallah Kırım tez zamanda işgalden kurtulur, Gaspıralı’nın mezarını ziyaret ederek, dua ederek tam anlamıyla Kırım Tatar Gazeteciler günü kutlamalarını özgürce başlatırız.
FACEBOOK YORUMLAR