AVRUPADAKİ TÜRK YURTLARI...

AVRUPADAKİ TÜRK YURTLARI...
17 Ekim 2024 - 09:35

 

Kısmet Yunusoğlu
Bakü Devlet Üniversitesi öğretim üyesidir.


Doğu Avrupa'nın geniş ovalarını, kesişen nehir havzalarını, kıyı bölgelerini ve dağ sıralarını işgal eden eski Türk boylarının tarihi M.Ö. Bir dizi araştırmacıya göre (F.I. Strahlenberg (1676-1747), U. Dalin (1707-1763), A. Reguli (1819-1858), MAKastren () VI-V binyıl dönemi bakır-taş evresiyle ilişkilidir. 1813 -1852), T. Heyerdal (1914-2003)...) bilimsel ve teorik mülahazalarla değerlendirilmiştir. Eski Türkçe konuşan kavim-kabilelerin (Hun-Uygur, Biçenak-Sak/İskit, Hun) yaşadığı bu bölgelerdeki birçok yer adının tarihi-coğrafi anlamı, morfo-coğrafi kökeni, semantik-fonetik, dilsel-sözlüksel anlamı /Nen-Minsu...) tarihsel olarak yapısında proto-Türk dillerinin etkisi yerleşmiş...çok sayıda coğrafi adın sözcüksel-anlamsal yapısında ifade edilmiştir.

Antik dünya coğrafyasında, eski Türk dilinin aile-dil çekirdeğine dahil olan başta Hun-Sak-Kuz etnik grupları olmak üzere boy-kabile birliği soyları "Kuzey halkının" soğuk yerlerinde yaşamışlardır. " (Beyaz Deniz kıyısında), ılıman Karadeniz kıyılarının kuzey çöllerinde, Tuna Nehri ovalarında, İtil/Volga Nehri boyunca...geniş alanları kaplayan...M.Ö. II-I binyıllarda, tarihsel-coğrafi evrimin bir aşaması olarak güçlü, sürekli siyasi-askeri, sosyo-ekonomik, etno-demografik ilişkilere dönüştüler ve bunları etno-milli ve etno-kültürel değerlerle zenginleştirdiler. .
Hun-Sak-Kuz etnik soylularının Avrupa/Batı sınırlarındaki etno-demografik varlığı, evrimi ve ulusal özgürlüğü, Hint-Avrupa ailesinin binlerce yıl boyunca demografik asimilasyonunu etkilemiştir.
Anavatanlarını Tuna Nehri ve Alpler havzasında kuran Hun-Kıpçak-İskitlerin coğrafi adlarının kimliği Batı Avrupalı ​​ve Rus bilim adamları - VPNalimov (1879-1939), Vlasova (1935) tarafından doğrulanmıştır. -2014), NFMokshin (1936-2023), VY Petrukhin'in (1950) çalışmalarında ve haritalarında ifade edilmiştir.
Tanınmış oryantalist Antal Reguli, Beyaz Deniz, Aral/Ural dağ havzası ve Orta Sibirya bozkırlarını incelemiş, Hun-Uygur-Sak/İskit dillerinin yayıldığı bölgelerin etno-milli ve tarihi geçmişini incelemiş ve çizim yaparak Eski Türkçe konuşan soyluların coğrafi ve filolojik bilimsel değerlerine ilişkin değerli eserlerini bir haritayla dünya bilim camiasına sunmuş, Rus ve Macar İlimler Akademilerinde sunmuş ve tartışmalar yapmıştır. Hun-İskitler, Avrupa kıtasının kuzey kesiminde ve Aral/Ural dağlarının batı eteklerinde (Kuzey/Kuzey Denizi ve Alplere kadar olan bölgelerde), incelediği Türkçe konuşan etno-etnik kollar arasında yayılmış ve yukarıda adı geçen etnograflar, tarihçiler, arkeologlar, coğrafyacılar ve haritacılar... - Kıpçak kökenli insanların varlığı (Fin, Uygur/Ugur, Sami, Komi, Khanty, Nen, Ket, Evenk...soylular), tarihsellik Yörenin sözlü ve yazılı halk yaratıcılığı mirası ve coğrafi geçmişin organik bağlantısı, hem tarihi-arkeolojik mirasın yapısal izlerinde, hem milli-manevi geleneklerinde, hem de değişmeyen yer adları anlamındadır. .. korunuyor.
Beyaz/Beyaz Deniz havzası halklarının etnogenetik asimilasyonunun taşıyıcısı olan Bishanek/Peçenek boylarının etnik kolları olan Songöller (Saamlar), Hun/Finno-Uygur halkları, Avrupa halkları Avrupa kıtasının kuzey kesimini işgal eden Rusya'nın bir kısmı, antik çağlardan beri (MS VII-V binyıllar) modern Kola Yarımadası ve Baltık Denizi kıyılarında yaşamıştır. Şu anda sayıları 80.000'i bulmaktadır ve Norveç, İsveç, Finlandiya ve Rusya'da yaşamaktadırlar.
Yarımadanın Peçenek bölgesi vatan ve dağıtım merkezi olarak kabul edilir.
Oğuz soylularının savaşçı kolları olan Biçenek/Peçenek boyları, VI-IX. yüzyıllarda İtil/Volga nehri havzalarında Tuna Nehri ve Kuzey Denizi yolları boyunca iki yönde "Büyük Göç Yolu"nu inşa etmişlerdir. Golubovski (1857-1907), 1884; DArasovski (1902-1941), 1933...).
Kuzey deniz yolu Beyaz/Ağ Denizi ve Gala/Kola karasını kapsıyordu. Hun-Uygur-Biçenek/Peçenekler (Samilerin öncülleri) tarafından inşa edilen kalenin duvarlarında 9.-11. yüzyıllarda antik çağ kültüründe yeniden inşa edilen oluşum evresinin izleri (ve zıt anlamlısı) bulunabilir. Gala/Kola kenti yakınlarında tahkimat amacıyla (örnekte "Kulyoki") bir iz bırakmıştır. Dönem dönem yabancı işgalcilerin saldırısına uğrayan bu kale, 1242 yılında Rus prensi Aynevski (1221-1263) tarafından yıkılmış, ancak daha sonra restore edilmiştir.
Sınır. "Büyük Göç" sonucunda Biçenek/Peçenek aşiret-kabile birliğinin doğu ve batı kolları Saray şehrinin (bu şehir bugünkü Astrahan şehrinin 130 km kuzeyinde) 80 km kuzeyine yerleşmiştir. 9. yüzyılın sonlarında Karadeniz kıyılarına yerleşenler, 1653 yılında İtil boyunca Beyaz/Beyaz Deniz kıyısına giden yol üzerinde Peçenek yerleşimini kurdular. Nehir (modern Ukrayna Cumhuriyeti'nin Kharkiv Bölgesi, Chuguyev Bölgesi topraklarında).
Hollandalı tüccar Simon van Salingen de 1565 tarihli tarihçesinde ve "Lopi Toprakları Üzerine" (1591) adlı eserinde kale şehir ve bir bütün olarak arazi hakkında yazmıştır.
Oslo Üniversitesi'nden Profesör Y.I. Firs, "Rus Laponyası'ndaki Peçenek tapınağı" üzerine genel olarak yer adlarının kökeninin eski Hun-Uygur-Peçen dilleriyle bağlantısı üzerine bir çalışma yaptı. Gala/Kola bölgesinin otokton etnik grubu olan Saami, dini bir inançtır ve aynı zamanda entelektüel düşünce kültürüne de yansır (şamanizmin korunması, mistik-inanç törenlerinin yapılması...). Gala/Kola bölgesinin dağ silsilesi-Khibin kuşağı, Eski Sami dilinde "alçak tepelik yükseklik" anlamına gelen "xiben" sözcüğünden gelen bir orotoponimdir; en yüksek noktası Yudichvumchorr'dur (1200 m), ("chorr" - "dağ") , "hayır" bu dilde) - "nehir", "yavr"-"göl" anlamına gelir....).
Genotipolojik kimlik, ana dil-aile birliği, özgürlüğün ifadesi... Gala/Kola ülkesinin etno-birliğini, eski Hun-Uygur-Biçenek'te yer alan Saamilerin kabile birliğini ifade etme anlamında organik bağlantı /Peçenek kabile ittifakları "siyda/siida"-"üreme alanı" anlamına gelir, bu ocağın başına "syida isim" denir.
Arkeolojik, tarihi ve etnografik çalışmaların sonuçlarına göre Avrupa kıtasının kuzey bölgelerinin Paleolitik dönemde (40 bin yıl önce) yerleşim alanı haline geldiğini belirtmek gerekir. Bu coğrafi yerlerden biri de Pechora nehri vadisidir. Bu nehrin havzası M.Ö. IV-II binyıllardaki modern Türk aile-dil gruplarına ait eski kabile-kabile birliklerinin ataları olduklarına şüphe yoktur. Böylece söz konusu bölgenin coğrafi yer adlarının kökeni Hun/Fin-Ugur/Uygur, Saam-Minsu, Khanty-Nen... dillerinin sözcük-gramatik kapasitesi ile ifade edilmektedir.
Bunlardan biri Peçenek/Peçora hidronimidir (Aral/Ural dağlarının kuzey yamaçlarından başlar, 1.809 km uzunluğundadır, Nen Ulusal Bölgesi topraklarından geçer ve Reçenek/Peçora denizine (81.263 m2) akar. km, derinlik 210 m)). Artık kartografik yazı hakkına sahip olan ve haritalarda "Peçora Nehri" olarak gösterilen hidronimin asıl anlamı, Nen dilinde "orman sakinleri", Hun-Uygurca anlamında "su akıntısı" ve "Peçora nehri" anlamına geliyor. Mansiji'deki kabile". Görünen o ki, bu nehrin havzasında yaşayan eski Peçenek/Pechora kabilesi etno-demografik gücün önde gelen sahibiydi, dolayısıyla havzadaki en büyük ve en bol nehre onların adı verildi. Ukraynaca'da "Peşera"nın "Pechora" olarak telaffuz edildiği göz önüne alındığında, "Pechora" hidroniminin fonetik-dilbilimsel üsluba göre değiştirilmesi meşrudur.
Biçenak/Peçenek kabile topluluklarının binlerce yıldır bu bölgelerde varlığını kanıtlayan faktörlerden biri de orotoponim olarak antik bir yerleşim yeri olan Bizovaya köyüdür. Yapılan arkeolojik kazılar sonucunda yakınlarda sivri mamut bızları, keskin hayvan kemikleri, taş aletler bulunmuş, bu nedenle eski Türk dili anlamında "Bizli" ismi verilmiş ve Rusçaya uyarlanmıştır.
Bizli/Bizovaya köyü, Peçora Nehri'nin orta kesiminde, sağ kıyıda, Peçora şehrine 17,5 km uzaklıkta yer almaktadır. Ukrayna Cumhuriyeti'nin Kiev Eyaleti, Buchan Bölgesi, Bucha Nehri'nin sağ kıyısında bulunan Buzova köyünün aynı toponim olarak yorumlanabileceğini hatırlatmakta fayda var.
Arkeologlara göre Songölll'ler/Saamlar (Hun/Finno-Uygur etnosunun yerinin antropoponim olarak uygun olan "Mingöller ve uzak kuzey bölgesi" olduğunu dikkate alın) M.Ö. II-I. binyılları kapsayan Anburg/Anburg arkeolojik kültür evresinin temsilcileri arasındaydılar.
Avrupa kıtasının kuzey kesimini kaplayan toprak parçaları, hidrografik ağ, yerleşimler, maddi-tarihi merkezler, coğrafi alan... İsimlerin kökeni, görüldüğü gibi, öncelikle etnogenetik aile köklerinin kimliğini ve kökenini yansıtmaktadır. Yer adlarının biçim yapısında tarihsel aşamaların filolojik-coğrafi anlamları.
Biçenek geçidi (2468 m), Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Nahçıvan bölgesindeki Darelayaz ve Zengezur dağları arasında, All-Aşiretin en eski kollarından biri olan Biçenek/Peçenek boyunun etnogenetiğini ifade eden antropotoponymler arasında yer alan bir geçittir. Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Türk ulusal-etnik birliği ve yakınlarda aynı adı taşıyan köy bulunmaktadır . Ulusal Bilimler Akademisi Nahçıvan şubesi tarih bilimleri alanında doktora yapan Musa Rahimoğlu ("Bichenak: ilginç bir isim ve eski bir köy sorunu", 2023) Bichenak köyünün adının şu şekilde kaydedildiğini yazıyor: 1903 ve 1920 yıllarında Tiflis'te basılan haritalarda "Karmalinovka" yapılmıştır. Rus ordusunun korgenerali, 1877-1878'de Osmanlı Türkiye'sine karşı yapılan savaşlara katılan ve 1877-1878'de Erivan'ın askeri valisi olan Kuzey Kafkasya Kazaklarının bir temsilcisi olan NNNKarmal'ın (1824-1900) "onuruna". 1869, NNKarmal (1824-1900) Rusları Kars ve Erivan'dan Biçenak köyüne taşıdı.
Gala/Kola topraklarındaki Bichenak/Peçenek bölgesi 1920-1944'te Hun/Fin devletinin bir parçasıydı...
Kaynak:
 16 Ekim 2024, https://www.turkustan.az/news/authors/97080

FACEBOOK YORUMLAR

YORUMLAR

  • 0 Yorum