TÜRKÇE VE ÖZBEKÇE'DE İNSAN DUYU ORGANLARIYLA KARAKTER YANSITMANIN ÖZELLİKLERİ

TÜRKÇE VE ÖZBEKÇE’DE İNSAN DUYU ORGANLARIYLA KARAKTER YANSITMANIN ÖZELLİKLERİ

                                                       Salimova Zebo Rustam kızı

                                                           Taşkent Devlet Şarksınaslık Üniversitesi

Özet

Her bir dilin kendine özgü kelime dağarcığı olduğu halde,Türk dilinin de güzellikleri, zenginliği vardır. İstediğimiz dilde insanı dış görüntülerini yansıtmak yöntemleri vardır. Her dilde evrenin ve hayatın anlamını, amacını, değerini, insan varlığını ve davranışlarını bütünüyle kavramaya çalışan genel düşünceler vardır. Türkçe’de ve Özbekçe’de de insan gözlerinin çeşitleri ve kulakların şekline göre karakterleri ifade etmek, yansıtmak mümkündür. Bu makalede her iki dilde insan görüntüsüne ait kelimeler, göz rengi ve şekilleri hakkında görüşler verilir.

Annotation

Although each language has its own vocabulary, Turkish language also has ıts own beauty and richness. There are many methods to reflect the external images of people in the language. In every language, there are general thoughts that try to fully understand the meaning, purpose, value, human existence and behavior of the universe and life. In Turkish and Uzbek, it is possible to express and reflect the characters according to the types of human eyes and the shape of the ears. Here in this article, opinions about the words of human image, eye color and shapes are given in both languages.

Anahtar kelimeler

Dil, ortak dil, görüntü, dış görünüm, göz şekilleri, karakter, göz rengi, kulak şekli.

Keywords

Language, common language, image, appearance, eye shapes, character, eye color, ear shape.

Eskiden dili, dini ve gönlü bir olan, tarihi sınavlarda beraber mücadele eden özbek ve türk halklarını sımsıkı tarihi kökenler, ortak manevi değerler ve örfler güçlü işbirliği bağlari bağlamaktadır.

Türk ve özbek milleti arasındaki bağları güçlendirmede uzun yıllardır devam eden edebi ilişkilerin yeri çok değerlidir.

Bilindiği gibi, tüm dünyada geniş siyasi, ekonomik ve kültürel paya sahip olarak tanınan Türkiye Cumhuriyeti, Özbekistan dış politikasında ayrı bir yere sahiptir. Türkiye, Özbekistan’ın bağımsızlığını ilk tanıyan ülkelerdendir, bu tanımayla Vatanımızın dünya haritasında yeni bir devlet olarak kabul edilmesine vesile olmuştur.

Son yıllarda halklarımız arasındaki kardeşlik, dostluk ve ikili ilişkiler tarihinde tamamen yeni bir sayfa açılmış olup, yeni düşüncelerle büyümesi ilişkilerimize itibar katmaktadır.

Bu ilerlemede Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayip Erdoğan’ın büyük hissesinin olduğunu ayrıca vurgulamak gerekiyor.

Bizim gönüllerimiz bir, niyetlerimiz ortak. İki kardeş ülke uluslararası alanda da, ikili ilişkilerde de bir birine destek vermektedir.

İnsan görünümü bedii eserde verilirken yazarın amacına göre kendi karakterine sahip bir kişi ortaya çıkarılır.

Her dilde belli bir kelime dağarcığı vardır. Her dilde belli kelimelerin ve kavramların rölü, diğerlerinden daha farklıdır. İnsan sadece yaşadığı kültür bakış açısından dildışı olanlara isimleri koyar. Bir olgu, ya da tavır diğerlerinden daha büyük önem taşırsa daha ayrıntılı bir şekilde adlandırılır. Bu şekilde yakın anlamlı, en küçük ayrıntıyı vurgulayan, farklılıkları işaretleyen kelimeler ortaya çıkar. Bu kelimelerin ise hem günlük konuşmalarda  hem edebiyatta kullanılışı, getirilen çağrışımları bir kültürde büyük önem taşımaktadır. Ancak bazı kavramlar sadece bir topluluğa bir kültüre ait değil, onlar dünya çapında bütün insanlara aittir. Yine de evrensel olsa da her kavramın farklı dilde farklı algılanışı olabilir.

İş görüşmelerinde görüşülen kişilerin dış görünümünün, ilk izlenime etkisi, iş görüşmelerinde ve kişilerin değerlendirmelerinde oldukça büyük önem taşıdığını söylemek mümkün.

Kişinin görüntüsüyle beraber kendisini nasıl sunduğu da son derece önemlidir. Güleryüzlü ve sıcak bir ifade, kendinden emin tavırlar, göz teması ve vücut dilinin etkili kullanımı, kişinin özelliklerini sunumunun en önemli gerekliliklerindendir.

İsveç’teki Orebro Üniversitesindeki araştırmacılar 428 denekle çok ilginç veriler ortaya çıkartan bir çalışmaya imza atmışlar. Ulaşmak istedikleri bilgi, göz renklerinin insanların karakterlerini yansıtıp yansıtmadığı yönündeydi. O bilgiye ulaştılar. Göz renkleri gerçekten de insanların karakterleri hakkında bilgiler veriyor. Peki nasıl oluyor da karşımızdaki kişinin göz rengine bakıp da onun karakteri hakkında bilgi alabiliyoruz?

Koyu kahverengi ve siyaha yakın gözler:

Doğuştan liderlik özelliklerine sahip ve çok keskin kararlar verebilen karakterler genelde bu göz rengine sahip oluyor. Göz bebeğindeki siyahın çok baskın olduğu bu gözlere sahip insanlar diğer kişiler tarafından daha makbul bulunuyor. Bu da lider olmalarını sağlıyor, yani herkesin üstünde uzlaşmaya varabileceği kişiler koyu kahverengi rengi taşıyorlar. Aynı zamanda bu göz rengini taşıyan insanlar odaklanma konusunda çok başarılı olduklarından genelde sporda başarılı oluyorlar. Herhangi bir müsabakada baştan sona disiplini elden bırakmayan bu insanların derinlerinde taşıdıkları dirayet onları özel yapıyor. Bu tip gözler özbekler ve türkler arasında da çok sayıda bulunur.

Ama özbekler için kara gözlü, kara saçlı kızlar güzel sayılırsa, türkler için sarı saç ve açık renkli gözler yaygındır. Kara gözlü – bu aynen özbekçedeki gibi siyah gözleri ifadelemek için kullanılır. 1. ‘Kara gözlüm efkarlanma gel gayri, İbibikler öter ötmez ordayım’. B.S.Erdoğan. 2. Esmer.

Ya Mavi gözler… Melek ya da şeytan… Hangisi olacağınıza, yapacağınız seçimler karar veriyor. Mavi göz rengine sahip insanların büyük bir manevi gücü bulunuyor bunu hangi yönde kullandıklarına göre karakterleri oluşuyor. Mavi göz rengine sahip insanlar asla arada derede kalan insanlar olmuyor. Egoist olmak Mavi göz rengine sahip kişilerde baskın olarak görülebiliyor. Mavi gözlü insanlar gelişime daha açık, daha modern ve kolay adapte olabilen insanlar olarak genelde diğer insanlardan ayrışıyorlar. Mavi gözlü insanların çoğunlukta olduğu toplumlar daha özgür topluluklar oluşturuyorlar. Doğum sancısı ve hamilelik stresini mavi gözlü kadınların çok daha rahat aştığı deneklerde net bir şekilde ortaya çıkmış. Karşısındaki kişide etkileme gücünü elinde bulunduran Mavi renkli gözlere sahip insanlar kötülüğü seçtiklerinde çok tehlikeli insanlar olabiliyorlar.

Çok ender olarak rastlanan gri gözler aslında mavi rengin bir türüne ait. İki farklı karakteri bünyesinde taşıyan gri renk gözlere sahip insanlar hakkında söylenebilecek en önemli şey, herkesten sakladıkları bir yönlerinin olduğu. Bu da mavi renk gözlere sahip insanlardaki gibi iyi ya da kötü karaktere kolay bürünebilmelerini sağlıyor. Bu göz rengine sahip insanların renk tonu biraz daha açıksa ortaya bir kahraman çıkıyor.

Türklerde en yaygın göz renklerinden biri olan ela gözler çok özel bir karakterin aynası aslında. Üstünüzdeki renge ve ışığa göre yeşilden kahverengiye doğru büyük bir renk cümbüşü sunan ela gözlere sahip insanlar, kendine has özelliklere sahip oluyorlar. Genel olarak, spontane yaşayan ve özgürlükçü insanlar olan ela gözlüler dengeli olsalarda gizemli yönleriyle de dikkat çekiyorlar. Günet Avustralya Üniversite’sinden Dr. Matthew Leach ise yaptığı bir araştırmada ela gözlü insanların sindirim sistemi sorunlarını daha çok yaşadığını tespit etmiş. Göz renklerine göre yapılan kan testlerinde ela gözlü insanların karaciğerlerindeki ortak değerlerin böyle bir sonuç ortaya çıkarttığı anlaşılmış.^[1]

Açık kahverengi gözler:

Türkiyedeki en yaygın göz renklerden bir diğeri olan açık kahverengi ise, arkadaş canlısı ve sıcakkanlı insanlarda ortaya çıkuyor. Prag’daki Charles Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar bu göz rengine sahip insanların kibar, saygıdeğer ve ağırbaşlı olduklarını göstermiş. Bu göz rengine sahip insanların diğer insanlardan daha az uyudukları tespit edilen bir başka veri. Bu sebeple uyku bu insanlar için genelde bir sorun olabiliyor. Zamanında yatmak, zamanında kalkmak konusunda açık kahverengi gözlere sahip insanlar sıklıkla sıkıntı çekiyorlar.

Yeşil gözler:

Çekicilik bu gözlere sahip insanların ortak özelliği olarak ortaya çıkıyor. Seksi olarak tanımlanan bu göz rengine sahip kişiler etrafındaki kişileri en hızlı etki altında bırakanlar olarak tespit edilmiş. Etrafındakileri yönetme konusunda liderlik vasfı olmamasına rağmen, insanları perde arkasından yönlendirmede tam bir usta olan yeşil gözlü kişiler dikkat edilmesi gereken karakterler. İpleri bir şekilde elinde tutmayı başaran yeşil gözlü insanlar, Dr. Hamadi Kallel’in tespitlerine göre gizemli ve özgüveni yerinde insanlar. Yaratıcı olan ve sinirlerini kolay kontrol edebilen yeşil gözlüler, kriz yönetimleri için biçilmiş kaftan.

Haritada görüleceği üzere ülkemiz daha çok açık kahverengi ve ela gözlerin etkin olduğu alanlara sahip. Koyu kahverengi de güneydoğu ve kuzeybatımızda görülüyor. Koyu kahvrengi rengin hakim olduğu baskın liderlik özelliklerinin genelde diktatörler çıkartan coğrafyalarda etkin olduğunu görebiliyoruz. Misal İtalya’da da yine koyu kahverengi gözler hakim Sezar gibi sert diktatörlerin doğduğu bir coğrafya. Melek mi Şeytan mı olacağı belirsiz olan mavi renkli gözlerin Almanya, Fransa ve kuzey ülkelerinde görüldüğü açıkça belli ki Hitler, Napolyon gibi kimilerine göre şeytan sayılabilecek karakterlere ev sahipliği yapmış bir coğrafya. Bu durum mavi gözlü insanların daha özgür toplumlar oluşturduğu yönündeki tezi de destekliyor ki Kuzey Avrupa ülkeleri bu konudaki farklarını net bir şekilde hissettiriyor.

Dünya geneline baktığımızda ise mavi göz renginin genetik olarak Avrupa’da gözlemlendiğini görmek mümkün. Bu haritalara ve ortalamayı almaya çalıştığımızda ülkemizdeki insan karakterinin Avrupa’dan ziyade dünyanın geri kalanıyla uyumlu gözüktüğünü söylemek mümkün.

Ayrıca göz renklerinin dışında şekline bağlı göz tanımları da vardır.

Şahin bakışlı- işte bu renge bağlı değil ama göz görüntüsünü belirten kelimedir. Bakışlari sivri, keskin olan gözleri anlatmak için kullanılır.

Şehla bakışlı- bu ifade özbekçede güzel gözleri, kara gözler için kullanırsa, türkçede gözboncukları birbirine biraz yakın olan kusuru anlatır. Özbekçede ise bu ifade güzel gözlere göre kullanılır.

Tek gözlü- belli bir nedenle yalnız gözüyle kalan adam.

Eşek gözlü- aslında eşeğin gözleri çok güzel ve iri iri olduğu için gözleri iri ve kirpikleri uzun olan gözlere göre kullanılır. Özbekçede ise öyle gözler için ahu göz denilir. Bir de devenin yavrusunun gözleri büyük ve pırıl pırıl, gözboncukları kapkara ve iri olduğu için de kızların gözlerini övmek amacıyla ‘quralay ko’z’^[2]  ifadesi çok yaygındır.

Badem gözlü- çok güzel ve iri iri olan gözleri anlatır.

Şahin gözlü- şahinin gözleri çok keskindir, uzaklardan kendi besinini bulabildiği için insanların içindekileri anlayabilen, herşeyi farkeden, keskin bakışları olan gözlere göre söylenir. Özbekçe’de de aynı ifade vardır.

Çekik gözlü – eşek gözlülerden farklı olarak Çin’lilerin gözleri, ya da başka normalden çekilen gözler için kullanılır.

Koyun bakışlı – bu gibi benzeti türklerde şaşkın. bön bön bakan gözleri anlatsa özbeklerde koyun gözlü ifadesi gözkabakları biraz asık ve eğri olan gözlere söylenir.

Kenafil gözlü- nezerli göz anlamında gelir. kem göz yani.

Şaşı gözlü- bu göz hastalığı sayılır ve gözboncukları birbirine çok yakın olan gözleri belirtir.

Yılış gözlü- bu da göz hastalığı olarak yan bakışlı gözlere göre söylenir.

Ceylan bakışlı- süzgün ve tatlı bakışlı gözlere göre kullanılır. Bu ifade özbekçede de vardır ve güzel ve kara gözleri ifade eder. Süzgün ve tatlı bakışlı gözlere göre özbekçede humar^[3] (türkçede içki veya uyku sersemliği) göz benzetmesi kullanılır.

Çukur gözler

Bu insanlar dikkat edilmesi gerekenler grubuna girer. Merhamet duyguları fazla gelişmemiştir. Her şeyi araştıran, irdeleyen ve kurcalayan bir yapıları vardır.

Patlak gözler

Bu insanlar sevecen, uyumlu ve hayata çok bağlı kişilerdir. İyi bir dostturlar. Karşısındaki insanı kırmamak için elinden geleni yaparlar.

Yumru gözler

Bu kişilerin ne zaman ne yapacakları belli olmaz. Her an değişik tavır sergileyebilirler. Değişik karakterlidirler.

İri gözler

Merhametli, anlayışlı güvenilir insanlardır. Kendilerine güvenleri tamdır. Her şeyin fazlasını görmek ve bulmak isterler. Bu insanlarla düşünmeden dostluk kurulabilir.

Çekik gözler

Eğer uzak doğulu değilse ve çekik gözlüyse karşınızda çok romantik biri duruyor demektir. Hayatlarında her zaman bir gizem vardır. Zayıf görünseler bile bu görünüşün altında sağlam bir karakter yatar.

Küçük gözler

Küçük gözlü insanlar genelde hoppa olur. Güvenirlilik konusunda pek de sağlam sayılmazlar. Maddi olarak cimri diye nitelendirilirler. Kolay sıkılırlar. Vesveseli olurlar.

Büyük gözler

Büyük gözler insana ayrı bir çekicilik katar. Bu insanlar her yönüyle çok zariftirler. Dostları ondan, o dostlarından memnundur. Arkadaş çevresinde aranılan ve güvenilen kişilerdir.

Sadece bir organımızın bu kadar kendine özgü şekilleri ve özelliklere sahip olduğu çok şaşırtırır herkesi. Özbek ve Türk dili ortak dil olduğundan benzer tarafları da farklı yönleri de vardır tabii. Şimdi kulakların şekillerine bakalım.

Kulak ve burun şekilleri, sahiplerinin karakterleri hakkında düşündüğünüzden çok daha fazla ipucu verir.

Büyük kulaklar: Cehalet ve tenperverliğe, Orta büyüklükte kulaklar: Doğruluğa, sıcağa dayanıklı olmaya, Küçük kulaklar: Mal ve sır hırsızlığına, hassas bir ruha, Muntazam ve iyice kıvrılmış kulaklar: Büyük bir zekaya, sağlam bir muhakemeye, Kenarları muntazam olmayan kulaklar: Düşünce ve muhakeme azlığına, Muntazam şekilde kıvrılmış ve iyi çizilmiş, pembe renkli kulaklar: Şahsın haline nazaran hitabet ve belagata olan yeteneğine, Büyük yassı, ince, kıvrımsız kulaklar: Zeka noksanlığına, kabalığa, cimriliğe, Muntazam olmayan şekilde ve rengi soluk kulaklar: Genel olarak orta karar bir sağlık durumuna ve orta seviyeden biraz aşağı bir zekaya, Kıvrımsız ve son derece yassı kulaklar: Herkesin fenalığından zevk alan sadist bir yaratılışa, iktidarsızlığa, fikirsizliğe, Etrafı gayri muntazam yuvarlak kulaklar: Beceriksizliğe, akıl azlığına, Kabarık gibi duran kulaklar: Düşüncesizliğe, Kulağın ucunun kıvrık olması: Oburluğa, kabalığa, Çok açık olan kulaklar: Müziğe olan eğilime, İnce ve muntazam şekilde kıvrılmış, yuvarlak ve dolgun kulaklar: Orta derecede bir zekaya işaret eder. Küçük, çok pembe, kıvrımı fazla ve kafa kemiklerinden hafifçe ayrılmış olan kulaklara sahip kadınlar: Vefasız, şeytan gibi zeki ve hilekar olurlar. Kafatasından çok ayrılmış kulaklar: Gevezeliğe, hilekarlığa, desise ve hıyanete, sadakatsizliğe, Kulak memesinin bitişik olması: Söz taşıyıcılığa, Toparlak ve etli kulaklar: Adiliğe, Kulağın yüksekliği: Kayıtsız bir karaktere, hayasızlığa, Uzun, etli kulaklar: Tembelliğe, kibir ve gurura, küstahlığa işaret eder.

Bir de Türkçe’nin kendine özgü güzelliklerinden sayılan benzetimlerden oluşan tarıflar da vardır. Normalden fazla büyük ve kulak ucunun kıvrık olan kulaklara ‘kepçe kulak’ deriz. İşte gördüklerimizden belli oluyor ki insanın karakteri onun her organlarının şekli rengıne de bağlıdır. Buna göre bazı sonuçlar çıkarabiliriz. Her iki dilde bu görüntüleri araştırıp benzer ve farklı tarafları öğrenebiliriz.

Kaynaklar

1. Türkçe sözlük.(1998) TDK Ankara. 2 cilt
2. TDK Güncel Türkçe sözlük.
3. Türkiyede Halk ağzından derleme sözlüğü (1963) Ankara.
4. Türk dünyası edebiyat kavramları ve terimleri ansiklopedik sözlüğü.(2001) Ankara.
5. Uzbek tilinin izohli luğatı (1995) Toşkent. 2 cilt
6.   books.google.co.uz
7. www.trt.net.tr
8. https://www.haberturk.com
9. https://www.pinterest.com.goz

^[1] https://www.cnnturk.com/yaşam/işte

^[2] Quralay – Devenin yavrusu.

^[3] Humar – süzgün

[email protected]